Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1985, Qupperneq 3

i-Bgnflg
HHHSSlSllilEHESllIlHS]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthias Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Gisli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 10100.
Forsíöan
Myndin heitir „Blóm til Ingveldar" og er
ein af vatnslitamyndum Torfa Jónssonar á
sýningu hans í Norræna húsinu
Félög
myndlistarmanna eru mörg og fjölskrúð-
ug, en þeirra stærst er FÍM með um 120
félaga. Lengi var haustsýning FÍM fastur
liður, en nú er það vorsýning að Kjar-
valsstöðum. Þar kennir margra og ólíkra
grasa, enda er óhætt að segja, að þrjár
kynslóðir myndlistarmanna leggi henni
lið.
Torfi
er maður nefndur Jónsson, uppalinn við
Laugaveginn og hneigður til listrænnar
iðju, þegar hann átti að geta makað krók-
inn á nivea-kremi. Nú er Torfi skólastjóri
Myndlista- og handíðaskóla íslands og bú-
inn að rækta sinn vatnslitagarð í aldar-
fjórðung. Árangurinn birtist á sýningu í
Norræna húsinu og af þessu tilefni er rætt
við Torfa.
Freud
er nú loks dreginn í efa, en sálgreiningu
hans hefur hingað til verið jafnað við
kenningar vísindamanna á borð við Dar-
win eða Kopernikus. Heilasérfræðingar,
líffræðingar og sálfræðingar ráðast nú
hver úr sinni áttinni að sköpunarverki
taugalæknisins frá Vínarborg.
Bo Setterlind
Þorp á himni
Jón úr Vör þýddi
Sér leikur á himnum
lítið þorp,
sem lifendur
eitt sinn gjörðu,
þar vaxa í túnum
villiblóm,
sem vindar báru
frá jörðu.
Það leikur á himni
hið litla þorp
og ljómandi
fuglarnir kvaka,
þar sitja geislar
frá sólu á grein
og sorgum
víkja til baka.
Bo Setterlind er meðal þekktari Ijóðskálda I Svlþjóð, kominn yfir miðjan aldur.
Hann sker sig úr jafnöldrum slnum á ýmsam hált. Hann er rómantlskur rlmari og
mikill sundurgerðarmaður I klæðaburði og öllum háttum.
Hann er trúarskáld og konunghollur, mikilvirkur og nýtur lýðhylli I heimalandi
slnu.
Þegar Þorpið kom út I sænskri þýðingu fyrir um það bil tuttugu árum sendi Bo
höfundi þess meðfylgjandi kvæöi, sem þá hafði komið I bók.
A5 mæla pá
skandinavísk
Norrænt samstarf er
auðvitað gagnlegt,
enda væri það nú bara
annað hvort, annar
eins fjöldi mætustu
manna sem eyðir í það
orku og tíma og tals-
verðum peningum, að
þeim tækist að gera eitthvert gagn. En er
norrænt samstarf eðlilegt? Eru einhverjar
góðar ástæður til að einmitt þessi fimm
ríki (og sjálfstjórnarlönd í tengslum við
þau) leggi svona mikið kapp á samstarfið
hvert við annað?
Til þess liggja auðvitað svokölluð sögu-
leg rök, en í því hugtaki felst einhvers
konar blanda af íhaldssemi, vanafestu og
hugsunarleysi. Ég var að spyrja um góðar
ástæður.
Langflestir Norðurlandabúar eru eitt af
þrennu: Danir, Svíar eða Norðmenn. Þess-
ar þjóðir þrjár hafa sannarlega góðar
ástæður til að halda uppi nánu samstarfi.
Þær eru nágrannar. í félagsgerð þeirra og
menningu er fjölmargt líkt eða sameigin-
legt. Þær eru heldur fámennar, svo að
samstarfið er þeim að ýmsu leyti til
styrktar gagnvart stórþjóðum. Og síðast
en ekki síst er þeim samstarfið nærtækt og
þægilegt vegna þess, að þær tala nærri því
sama tungumál. Hafa að vísu valið sér dá-
lítið mismunandi mállýskur að grundvelli
hinna opinberu þjóðtungna, þannig að
vissa þjálfun þarf til að skilja greiðlega
granntungurnar. En að þeim byrjunarörð-
ugleikum yfirstignum tala menn reiprenn-
andi saman hver á sínu máli. I samstarfi
þessara þjóða væri það eins og hver önnur
blessuð fásinna að nýta ekki hina nærri
sameiginlegu tungu, svo sem með því að
túlka á milli eða tala einhverja útlensku.
Sumir Norðurlandabúar eru hins vegar
hvorki Danir, Svíar né Norðmenn, heldur
einhvers lags kringbyggjar. Svo sem til að
mynda við íslendingar, sem hvorki erum
sérlega nánir grannar stóru Norðurlanda-
þjóðanna né eigum tungumál nærri sam-
eiginlegt með þeim. Þó höfum við af því
stórkostlegt hagræði í mörgum greinum
að teljast til Norðurlanda, njóta með
frændþjóðunum margvíslegra réttinda
(t.d. til skólagöngu) og hafa samflot með
þeim á sviðum þar sem fámennið gerði
okkur enn torveldara en þeim að vera einir
á báti. Jafnhaganlegt samstarf við önnur
ríki er ótrúlegt að okkur stæði til boða.
Hitt er umdeilanlegra, hvort það sé í
sjálfu sér keppikefli að halda íslandi sem
opnustu fyrir norrænum menningaráhrif-
um. Ég tel að svo sé. Bæði séu þau áhrif
tiltölulega holl í sjálfu sér, og svo stuðli
þau að æskilegri fjölbreytni, því að áhrif
stórþjóðanna skila sér hvort sem okkur
líkar betur eða verr, einkum hinna ensku-
mælandi. Eins og er greiðum við þessum
menningaráhrifum leið með tvennu móti:
með þátttöku í hinni opinberu Norður-
landasamvinnu, og með því að kenna
dönsku í skólum. Af þessu tvennu er
dönskukennslan stóra atriðið, bæði miðað
við tilkostnað, fyrirhöfn og árangur; hitt
aukaatriði. (Ef við eyddum peningum og
fyrirhöfn í að skipta yfir í norsku, þá væri
það kannski ennþá betra, en það er ekki
tími til að fara út í hér.)
Unglingar hafa lengi verið voðalegt fólk.
Nú eru kennarar víst orðnir það líka. Þá er
ekki furða þótt ýmislegt takist lakar í
skólunum en vert væri, ekki síst dönsku-
kennslan, enda danskan voðalegt tungu-
mál, er það ekki? Finnar eru fyrir skömmu
runnir á rassinn með skyldunám í sænsku,
og líkt gæti farið fyrir okkur með dönsk-
una. Það væri skaði.
Nú er viss stemmning fyrir því að við
gefumst upp á að nota skóladönskuna
okkar á vettvangi norrænnar samvinnu og
notum í staðinn túlka (eins og margir
Finnar eru farnir að gera) eða tölum
ensku. Þessu er ég andvígur, meðfram
vegna þess að það er góð auglýsing fyrir
dönskuna sem skólafag að við notum hana
í norrænni samvinnu.
Það er annað mál, þótt einstaka íslend-
ingur bregði fyrir sig ensku við norræna
samstarfsmenn þegar svo hittist á að það
hentar báðum. Annað mál líka, þótt ein-
staka íslendingur láti túlka fyrir sig þegar
hann neyðist til að ávarpa norrænar sam-
komur, t.d. sem ráðherra. En yfirleitt er
bara óþarfi fyrir þá menn sem leiðist voða-
lega að tala skandínavísku að láta senda
sig á opinberar Norðurlandasamkomur.
Við höfum úr þúsundum að velja sem vel
geta lagt það á sig. Enskan er hins vegar
engin allsherjarlausn. Hún er, rétt eins og
skandínavískan, þægileg fyrir suma Is-
lendinga og aðra ekki. Og svo væri það
fáránleg tilætlunarsemi að hinar þjóðirn-
ar létu ónotuð þau þægindi sem í því liggja
að þeirra eigin mál eru nærri eins. Bara til
þess að við og Finnar gætum talað eina
sort af útlensku fremur en aðra.
HELGI SKÍILI KJARTANSSON
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 27. APRlL 1985 3