Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1985, Blaðsíða 11

Spaghetti
við Grænland
Fyrri hluti
löng samskipti við ftali, en hann er stór-
kaupmaður og hefur m.a. lengi verslað
með ítölsk húsgögn. Magnús býr á Sel-
tjarnarnesi).
3. ísleifur Ólafsson, sem einnig var á
Grongo, þ.e. háseti (ísleifur stundaði lengi
sjóinn á togurum og endaði sem stýrimað-
ur. Hann hafði lítillega kynnst ítölum áð-
ur og þeim ekki af verri endanum, þ.e.
flugliði Balbos. ísleifur starfaði lengi hjá
Reykjavíkurborg á verkstæði gatnamála-
stjóra.
Heimilda er nánar getið í viðauka við
þessa frásögn.
IV Gert klárt fyrir
langtúthaU
Unnið var sleitulaust að því að útbua skip-
in til langrar útivistar þá daga sem þau
voru í höfn í Reykjavík. Voru 50 tonn af
salti tekin í hvern togara, því byrjað skyldi
á því að fiska í salt en síðan átti að losa í
stort móðurskip sem sagt var að væri á
leiðinni og myndi sameinast flotanum.
Ekki var síður mikið starf að „próvíant-
era“ því nægan kost átti að taka til a.m.k.
þriggja mánaða. Var þetta verk hinna ný-
ráðnu matsveina og allvandasamt, þ.e. að
ákveða hvað skyldi tekið, hversu mikið
o.s.frv. Þar eð geymslurými var lítið í skip-
unum og engir frystiklefar lá ljóst fyrir að
lítið yrði tekið af ferskmeti en þeim mun
meira af söltuðum og reyktum mat.
Nokkru var komið í klefa frammi í stafni
en þar var besta geymslan og stóðu rauð-
vínstunnur ítalanna þar á stokkum. Sumt
var sett í kjallara í lestinni, svo sem
rúgbrauð saltað í tunnur, en salkjötstunn-
ur voru reyrðar við lunninguna.
Allur þessi undirbúningur hvíldi lang-
mest á íslendingunum, „en þeir ítölsku
komust í bíó og sumir keyptu sér stígvél
hjá Hvannberg". Skipin vöktu athygli bæj-
arbúa, þóttu heldur lagleg og snyrtilega
frá öllu gengið, en sumir töldu björgunar-
báta og öryggistæki heldur fábrotin og þar
sem skipin virtust heldur veikbyggð mætti
teljast varhugavert að fara á þeim norður
í höf. Þessi skip áttu þó eftir að reynast
ágætlega og eru viðmælendur mínir sam-
dóma um að þetta hafi verið góð sjóskip
„eins og þýskir togarar reyndust". En skip-
in voru einmitt þýsk að uppruna. Voru þau
smíðuð í Cuxhaven 1924 handa ftölum upp
í stríðsskaðabætur og var hvert þeirra yfir
314 smálestir. Ekki gátu þau talist gömul á
íslenskan mælikvarða og voru lítið notuð
og viðhald þeirra gott. Hins vegar var að-
búnaði um borð í mörgu ábótavant t.d. var
eftir STEINAR ARNASON
Náð íratn íHolsteinsborg.
enginn matsalur fyrir hásetana og urðu
þeir því að matast úti á dekki hvernig sem
viðraði. Ekki leist þeim nógu vel á björg-
unarbátana sem stóðu fyrir aftan yfir-
bygginguna en það var enginn bátapallur.
Skip þessi töldu margir svipuð íslenska
togaranum Baldri sem var þýsksmíðaður
en samt með bátadekk og matsal fyrir há-
setana.
Að samanlögðu virtist íslendingunum
skipin hafa verið talsvert ótraustari og
verr búin en íslenskir togarar, en hin
sæmilegustu sjóskip áttu þau eftir að
reynast.
V HakUð til vtíóa við
Vestur-Grænland
Konsúllinn sá um skráningu á skipin
mánudaginn 13. júní og var látið úr höfn
kl. 5 síðdegis daginn eftir (2). Var þá ekki
lengur vafi á því að haldið yrði til veiða við
Vestur-Grænland, þótt það væri óráðið
fram á síðustu stund, og var kóssinn tek-
inn fyrir Hvarf. Þrátt fyrir að um borð
væru héðan allt reyndir sjómenn og vanir
af togurum voru þetta fyrir þeim alveg
nýjar slóðir og yfir þessu ævintýrablær.
(Þó munu örfáir þeirra hafa komið þarna
áður. Vitað er að Tryggvi Ófeigsson var á
dóríuveiðum á Lúðubönkunum við Vest-
ur-Grænland 1927 á þeim fræga togara
Imperialist með íslenska áhöfn og ein-
hverjir höfðu einnig verið þar með Spán-
verjum).
Skipin höfðu samflot svo að á milli sá
eins og venja er þegar ókunnar leiðir eru
farnar. Ganghraði þeirra var svipaður, um
8 mílur á klst., og þótti það fremur slappur
gangur í því ágætisveðri sem þau hrepptu.
Voru vélar þeirra heldur litlar, en að vísu
voru þau allmikið lestuð. Veðrið hélst
bjart og stillt og fór því betur því sigla
þurfti afvega fyrir víðáttumiklar ísbreið-
ur. Á einum stað, þar sem straums gætti
og mikil ferð var á ísnum, lá við að skipin
lokuðust inni í sundi milli isbreiða en þau
sluppu aftur út naumlega. Þá var nokkuð
um borgarís á annars auðum sjó síðasta
hluta ferðarinnar, en komið var til Færey-
ingahafnar 20. júní eftir 8 sólarhringa
siglingu frá Reykjavík. Hafði ferðin því
gengið fremur seint en alveg slysalaust.
VI Kastaó á Fyllubanka
Viðkoma var mjög stutt og var haldið til
fiskileitar á nálægum miðum. Var vörpun-
um kastað á 60 faðma dýpi og híft eftir um
klukkustundartog. Fiskjar varð ekki vart
þarna en þó haldið áfram í eina þrjá sól-
arhringa. Var þá orðið iítið um vatn í skip-
unum og siglt aftur inn til Færeyinga-
hafnar. Þar voru býsna mörg línuveiði-
skip, norsk, færeysk og dönsk, sem voru
nýkomin í höfn, en sum þeirra höfðu verið
að fiska um hálfsmánaðartíma og höfðu
aflað vei. Sagðist sjómönnum þeim svo frá,
að fiskur væri mikið uppi í sjó og ekki von
að mikið yrði vart í vörpu meðan svo
stæði. Þeir höfðu líka haldið sig nær landi.
Nú, eftir þriggja daga viðdvöl í höfn, með-
an menn bjuggu sig undir að standa nokk-
uð öðruvísi að veiðunum, var lagt út aftur
og haldið á Fyllubanka. Er skemmst frá
því að segja að þar fiskaðist ágætlega.
Togað var á 115—130 faðma dýpi og var
það nægur fiskur. Þarna voru nokkrir
franskir togarar, en línuveiðarar, sem áð-
ur er getið, héldu sig nær landi og fengu
áfram góðan afla. Þetta fiskirí stóð fram í
júlímánuð en þá fór það að tregast. ítölsku
togararnir færðu sig norðar og var þá tog-
að á grunni eða 30—35 faðma dýpi. Gekk
)að sæmilega framan af, en aðeins meðan
myrkur var.
VIIÁ Grænlantísgrund
Sé aftur vikið að upphafi veiðanna á
Fyllubanka er þess að geta að strax fiskað-
ist í þau 50 tonn af salti, sem voru í hverju
skipi, en með því að móðurskipið Entella
var ekki komið á miðin, eins og til stóð,
urðu togararnir að sigla enn inn á Færey-
ingahöfn. Bíða varð komu Entellu nokkuð
á aðra viku og þótti íslendingunum blóð-
ugt að geta ekki verið að fiska þennan
tíma en voru annars í góðu yfirlæti með
ítölum. Menn fengu lánaða báta og réru
inn Buksefjord langan veg, rákust þar á
tjaldbúðir Grænlendinga og höfðu af þeim
ofurlítil kynni, en stóðu stutt við því þarna
var hin versta ólykt og stybba. Kaffi og
sígarettur vildu þeir innfæddu sníkja og
fengu eitthvað af tóbaki. Þá gengu menn á
fjöll sér til gamans og höfðu ítalirnir með
sér hljóðfæri, þ.e. mandólín, harmonikku,
munnhörpur og gítara, sem þeir kunnu vel
með að fara, og sungu og spiluðu uppi á
tindum og hljómaði það ákaflega vel í
hinni grænlensku kyrrð. Annars var lítið
við að vera í Færeyingahöfn, sem dregur
nafn sitt af því að hún var fyrsta höfnin á
Grænlandi sem opnuð var til afnota fyrir
færeysk fiskiskip 1927. Á staðnum var sjó-
mannaheimili, sem Færeyingur nokkur
veitti forstöðu, og voru þar haldnar guðs-
þjónustur á sunnudögum, einnig voru
þarna loftskeytastöð, póstafgreiðsta og
spítali fyrir 30 sjúklinga með dönskum
lækni og þremur hjúkrunarkonum. íbúð-
arhús í plássinu voru aðeins þrjú og
bjuggu þar meðal annarra nokkrir Græn-
lendingar. Er þá flest talið sem markvert
mátti telja. Færeyingahöfn er mjög góður
lendingarstaður og þar geta skip lagt fast
að landi því að aðdýpi er mikið en ekki var
þar nein bryggja.
Færeyingahöfn var eina grænlenska
höfnin sem ítölsku skipin máttu liggja inni
á og skipverjar hvergi ganga á land annars
staðar samkvæmt ákvörðun hinna dönsku
stjórnvalda. Var ekki gert ráð fyrir neins
konar samskiptum við Grænlendinga, sem
þó voru stundum að koma á bátum sínum
að togurunum, t.d. úti fyrir Holsteinsborg,
og vildu fá hnífa og sitthvað annað. Varð
stundum eitthvað úr þeim viðskiptum.
Þótt þarna væri danskt herskip kom það
ekki í veg fyrir að hraustleikamaður sem
nefndur var Ólafsvíkur-Kalli kæmist á
fund eskimóastúlku og dveldist hjá henni
næturlangt. Synti hann í land vænan spöl
þrátt fyrir ískaldan sjóinn en náði úr sér
hrollinum í hlýjum faðmi vinkonu sinnar.
Komst hann aftur út í togarann á her-
skipsjulunni og var vel fagnað af félögun-
um (3).
VIII Trollbreytingar o.fí.
Loksins kom móðurskipið Entella til
Færeyingahafnar, langtum seinna en gert
var ráð fyrir í upphafi. Þetta var stórt
skip. Hve stórt muna þeir félagar ekki
nákvæmlega en telja það hafa verið a.m.k.
tíu til tólf þúsund tonn. Var það keypt í
Englandi sérstaklega fyrir leiðangurinn.
En nýlagt af stað þaðan kom skeyti um að
það ætti að koma við í Glasgow að taka
<

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 21. SEPTEMBER 1985 11