Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1986, Side 8

Geoffrey Hold-
er frá Trinidad
hefur verið
nefndur „rene-
sans-maður“
með tilvísun til
hinna flölhæfu
snillinga
ítölsku endurreisnarinn-
Geoffrey Holder. Á bak viðhatm erkona hans, Carmen Lavállaco.
Geoffrey Holder er sennilega þekktastur sem
kvikmyndaleikari (Live and Let Die, Dr.
Doolittle, Annie) og sem hinn risavaxni svert-
ingi, er hvetur Bandaríkjamenn með sinni
hljómmiklu rödd til að drekka meira 7-Up.
ar. Á tímum sífellt vax-
andi sérhæfingar er sjald-
gæft að árangur náist
með því að margskipta
sér, en það er hægt:
Holder er listmálari og
ekki síst þekktur fyrir
portretmyndir. Hann er
að auki kvikmyndaleik-
ari, búningahönnuður,
leikstjóri og skemmti-
kraftur.
Eftir Joseph
H. Mazo úr Horizon
Þegar hlustað er á óaðfinnanlegt málfar
hans, er erfítt að trúa því, að Holder hafí
stamað fram yfír tvítugsaldur. Hann losnaði
við allt stam, þegar hann eitt sinn var stadd-
ur á samkomu og reiddist þá svo heiftarlega
út af ósanngjömum athugasemdum um
vestur-indíska dansa, að hann spratt á fætur
og svaraði að bragði með mjög svo ítarlegu
orðfæri og án þess að reka nokkum tíma
í vörðumar. Upp frá því hefur hann ekki
stamað.
En Holder býr raunar yfír langtum fleiri
hæfíleikum heldur en allan almenning
grunar. Hann er eða hefur verið bæði leikari
og dansari, hefur starfað sem dansahöfund-
ur, leikstjóri, sviðsstjóri, hönnuður leik-
búninga, sem rithöfundur, leiklistargagn-
rýnandi, og svo er hann líka listmunasafíi-
ari. Þá hefur Holder og um skeið ferðazt
um með dálítið sérstæða einmenningssýn-
ingu — en það eru eins konar fyrirlestraferð-
ir, þar sem hann kemur fram á vegum há-
skóla og menntaskóla og ræðir um sinn eigin
feril og um uppvaxtarárin suður á Trínidad.
Hinn kunni gagnrýnandi við Washington
Post og Pulitzer-verðlaunahafi, Alan M.
Kriegsman, hefur nýlega farið mjög lofsam-
legum orðum um þessar sýningar Holders.
Hann hefur komið fram á leiksýningum á
Broadway og kom eitt sinn fram á skemmti-
kvöldum í Oiympíu í París með hinni nafn-
toguðu Josephine Baker. Hann lék Lucky í
rómaðri sviðsetningu á „Beðið eftir God-
ot“, þar sem leikaramir og allir aðstandend-
ur leiksýningarinnar vom blökkumenn, og
hann var meðal leikaranna, sem léku í
Blómahúsinu, þegar það var frumflutt. Árið
1975 vann hann til tvennra Tony-verðlauna
— önnur hlaut hann fyrir gerð búninga, hin
fyrir leikstjóm The Wiz, danssýningu með
söngvaívafi, sem hann hefur nýlega fært
aftur upp á Broadway. Hann samdi dansana
og sá um gerð sviðsbúnaðar fyrir Dougla,
sem sýnt var í Dans-leikhúsi í Harlem,
endursamdi og færði aftur upp hinn eftir-
minnilega voodoo-ballet sinn Banda og sá
um gerð hinna framandlegu og suðrænu
leiktjalda fyrir stórkostlega uppfærzlu Johns
Tara á „Eldfuglinum“.
Geoffrey Holder hefur skrifað greinar í
blöð og tímarit og einnig bækur, þar á
meðal vestur-indíska matreiðslubók — hann
er ekki í neinum vandræðum með að mat-
reiða veizlukost handa svo sem fjörutíu
manns á tveggja eldhólfa gaseldavél. Þá
hefur hann nýlokið við að skrifa sjálfsævi-
sögu sína, The Art of Geoffrey Holder, sem
kom út fyrir fáum vikum hjá útgáfufyrir-
tækinu Howard University Press í Banda-
ríkjunum. Þar sem hann hefur alla tíð haft
alveg einstakt dálæti á litríkum tauefnum,
hefur hann oft hannað kjóla handa eigin-
konu sinni, leikkonunni og dansmeyjunni
Carmen DeLavallade, en hún er vissulega
ein fegursta konan sem um þessar mundir
prýðir heimsbyggðina.
Ef nota má þau orð um hinn 190 sm háa
Holder, þá væri honum víst bezt lýst sem
sönnum renaissance-manni eða þúsund-
þjalasmiði á þessari öld sérfræðinganna.
Litríkur Listmálari
Einna eftirtektarverðastur af þeim fjöl-
mörgu hæfíleikum, sem Geoffrey býr yfir,
er þó sennilega hinar miklu gáfur hans á
sviði listmálunar. Þetta er annars sú hlið á
hæfíleikum hans, sem almenningi er minnst
kunnugt um. Hann er listmálari með afar
næmt auga og tilfínningu fyrir formi og lín-
um og hefur til að bera nægilegt hugrekki
til að nota í málverkum sínum þá liti, sem
hann hefur mesta tilfinningu fyrir. Árið
1957, skömmu eftir að hann fluttist til
Bandaríkjanna, hlaut hann starfsstyrk frá
Guggenheim-stofnuninni til þess að vinna
að listsköpun sinni sem fullgildur málari
þarlendis en ekki sem leikari eða skemmti-
kraftur. Málverk eftir hann hanga á ýmsum
opinberum listasöfnum, þau er einnig að
fínna í einkasöfnum, og uppi á geysistórri
rishæð í húsi einu á Manhattaneyju í New
York, sem hann hefur til umráða sem vinnu-
stofu, hanga auk þess nokkrar af myndum
hans innan um málverk eftir Boscue og
aðra vestur-indíska málara.
Stuyversant van Veen — listmálari og til
skamms tíma prófessor við City University
of New York og einn af fyrstu vinunum,
sem Holder eignaðist þar í borg — hefur lýst
honum svona hálft í spaugi sem „hinum
svarta Modigliani". Hinir álkulegu hálsar,
sem einkenna andlitsmyndir Holders, leiða
óhjákvæmilega til slíkrar samlíkingar, enda
þótt Geoffrey Holder hafi á þeim tíma aldrei
litið myndir þessa meistara nútíma myndlist-
ar augum. Þó kann að vera, að hann hafí
sem drengur séð einhveijar endurprentanir
af myndum Modiglianis í listaverkabókum
bróður síns, Boscues, heima á Trínidad, um
það leyti, sem drengurinn var að gera fyrstu
tilraunir sínar til myndsköpunar og var
farinn að móta eigin stíl. Sjálfur álítur
Holder, að hin mikla hálslengd í andlits-
myndum hans séu áhrif, sem hann varð
fyrir af myndum Gertrude Langs, listmálara
frá New York, sem eitt sinn sýndi verk sín
með Holder suður á Trínidad, en hin upp-
runalega fyrirmynd þessara teygðu hálsa,
einnig í myndum Modiglianis, telur hann
vera að fínna í afrískri listsköpun, sem vita-
skuld sé einnig hluti af menningararfleifð
Trínidadbúa.
í geysistórri freskumynd, sem Geoffrey
Holder málaði á einn veginn í borðsal
Hilton-hótelsins á Trínidad, sjást mannverur
Holder er sennilega þekktastur sem leik-
ari og skemmtikraftur. Árið 1964 kom
hann fram með Josephine Baker á sér-
stökum skemmtikvöldum hennará Broad
way.