Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.1986, Page 13

Matthías Einarsson yfirlæknir í Landa-
kotsspítala.
úr höfn, hitti Meulenberg biskup dr. Charc-
ot í Kristskirkju í Landakoti, fylgdi honum
að túnhliðinu og sagðist hlakka til að sjá
hann aftur að ári. Dr. Chareot hristi höfuð-
ið og sagði lágum rómi: „Ég finn að þetta er
í síðasta sinn, sem ég kem hingað."
Það voru spádómsorð, lífs kom hann ekki
aftur.
En tveimur vikum síðar var honum sung-
in sálumessa í þessari kirkju og kvaddur
með söknuði ekki minni en við seinni athöfn
i hátimbraðri Frúarkirkju Parísarborgar.
LÍKIN SMURÐ
Ekkert kunni ég til verka við smuming-
ar, hafði að vísu spurnir af því, að lík hefðu
verið smurð á Egyptalandi hinu foma, hefði
það verið mikið fýrirtæki og tekið langan
tíma, jafnvel nokkrar vikur. Þótti mér til
mikils ætlast að ég lyki þessum hóp á einni
nóttu.
En raunin var einfaldari. Matthías hafði
látið laga smurningsvökva um morguninn í
apóteki. Var það formalínblanda og fleiri
efni vom í blöndunni, en ekki man ég leng-
ur hver þau vom. Var hún þar í stómm
— og hafa þau orð rætst oftar.
Hefði ekki komið til vélarbilun á Pour-
quoi Pas? hefði skipið ekki farist á Mýmm.
Hefði ekki verið önnur bilun en ætlað var
í fyrstu hefði skipið verið farið fyrr, en þó
það hefði ekki lagt úr höfn nema dægri
fyrr, þá hefði það verið komið út á opið haf
þegar óveðrið brast á og hefði getað haldið
sjó meðan það gekk yfir. Pourquoi Pas? var
traust skip, smíðað 1908 að fyrirsögn dr.
Charcot, og hafði dugað vel í leiðöngmm
bæði í suðurhöfum og við norðurskaut.
Hefði vitinn, sem þeir sáu, verið Grótta eins
og þeir héldu, en ekki á Akranesi, hefðu
þeir náð höfn í Reykjavík.
En feigum verður ekki forðað.
Tveir af áhöfninni urðu eftir til frekari
rannsókna á Grænlandi þegar skipið fór
þaðan og þriðji stýrimaður, Eugene Go-
nidec, bjargaðist fyrir samspil ótrúlegra
tilviljana í Straumfirði.
Þeir vom ekki feigir.
Sumar 1984.
Þegar hugurinn reikar aftur um hálfa öld
koma í hug orð Indriða á Fjalli:
Eina þá sem aldrei frýs
úti á heljarvegi
kringda römmum álnarís
á sér vök hinn feigi
um, sem von var, að meiri skemmtan væri
að samvistum við lifandi fólk en dautt, en
ég hélt áfram. Þegar sól reis að morgni
hafði ég lokað síðasta sárinu og gat sagt
Matthíasi, að verkinu væri lokið á tilskildum
tíma.
ÁHRIFAMIKIL ATHÖFN
Þann 30. september 1936 söng Marteinn
Hólabiskup Meulenberg sálumessu yfir
áhöfninni og hafði sér til aðstoðar séra Jó-
hannes Gunnarsson, sem síðar varð biskup.
Var herra Marteinn fyrstur kaþólskur bisk-
up á Islandi síðan herra Jón Arason var
höggvinn. Prestur af herskipinu l’Audacie-
ux, sem hafði komið hingað þann 21.
september, tók þátt í athöfninni og margir
klerkar og kórdrengir.
Skátar stóðu heiðursvörð í kirkjunni og
sjóliðar af PAudacieux. Það var þá annað
hraðskreiðasta skip í heimi, gekk 44 sjómíl-
ur.
Frá kirkju gekk líkfylgdin til hafnar og
þar vom líkin tekin um borð í Aude, skip
sem sent hafði verið hingað til þess að
sækja þau. Var mikill mannfjöldi á þeirri
leið til þess að votta hinum látnu virðingu.
Um allan bæ vom flögg í hálfri stöng og
öllum fyrirtækjum í bænum var lokað.
„Þetta mun hafa verið einhver hátíðleg-
asta kirkjuathöfn, sem fram hefir farið hér
á landi.
Athöfnin var öll mjög virðuleg og aldrei
hefír íslenska þjóðin sýnt nokkurri erlendri
þjóð annan eins hluttekningar- og samúðar-
vott og gert hefir verið í dag,“ segir í
Alþýðublaðinu þann 30. september 1936.
Og enn í dag að liðnum fimm tugum ára
er minningin um endalok Pourquoi Pas?
greypt í huga þeirra hér á landi, sem fylgd-
ust með atburðum þá og enn em ofan
moldar.
Læknar í Landakotsspítala í sept. 1936. Frá v.: Þórður Þórðarson, Sveinn Gunnarsson, Haiidór Han-
sen, Matthías Einarsson, yfiriæknir, Ólafur Heigason, Kristján Þorvarðsson, Friðrik Einarsson og
Bjami Jónsson.
Þau skrifuðust á, hún var gestur hans í
París og þau hittust þegar hann kom til
Reykjavíkur á ferðum sínum. Áratug eftir
slysið skrifaði hún kver um kynni sín af
þessum afreksmanni.
Strax í bernsku hneigðist hugur hans til
sjóferða. Ungur drengur gerði hann sér bát
úr kassafjölum, en sú útgerð var skammæ,
fleyinu hvolfdi fyrsta skipti, sem hann steig
á það á tjörninni heima hjá sér. Hann nefndi
farkostinn Porquoi Pas? Drengurinn var
fróðleiksfús og spurull og sú spurning lá
honum oft á tungu.
Drauma sína um sjóferðir lagði hann á
hiiluna. Faðir hans var því mótfallinn og
að ósk hans lagði pilturinn stund á læknis-
fræði. Tveimur ámm eftir lát föður síns
hafði Jean Baptiste Charcot lokið doktorsrit-
gerð sinni í læknisfræði, var orðinn háskóla-
kennari og yfirlæknir við Salpétriére-spítal-
ann, sem faðir hans hafði gert frægan um
veröid alla.
En draumurinn um sjóinn var áleitinn og
það er erfitt að vera sonur frægs manns.
Metnaður Charcots var meiri en svo, að
hann sætti sig við að vera aðeins „le fils
de papa“, enda var hann þeirrar gerðar að
hann þurfti ekki annarra fjaðrir til skrauts.
Hann lagði læknisfræðina frá sér.
Hann sneri sér að rannsóknum í heim-
skautslöndum, bæði í suðri og norðri, og
aflaði sér frægðar, sem í engu stóð að baki
föður hans. Hann var maður mannúðar.
Hann varaði við ofveiði hvala í suðurhöfum
og bannaði mönnum sínum að fella dýr
nema nauðsyn bæri til. „Ég get ekki fellt
mig við að menn drepi að gamni sínu.“
Síðasta verk dr. Charcots, þegar Pourquoi
Pas? var að liðast í sundur í brimrótinu út
af Mýmm, var að fara niður í káetu bg
sækja máf, sem þeir höfðu bjargað á Græn-
landi og hafði fylgt þeim síðan, og sleppa
honum.
Honum var hlýtt til íslands, „l’Islande
me porte bonheur" hafði Thora Friðriksson
glerkútum og riðið utan um tágar. Skyldi
farið inn á æð í nára, vökvinn látinn renna
í æðina meðan hún tæki við, æðin síðan
bundin og sárinu lokað.
Tók ég til starfa án tafar. Nokkurn tíma
tók að fylla æðakerfíð hjá hverju líki, því
þrýstingur á innhellingunni varð að vera í
hófi. Matthíasi hefir væntanlega þótt hægt
miða. Sendi hann mér til aðstoðar Svein
Gunnarsson, en hann var þá röntgenlæknir
spítalans. Kom hann á miðjum aftni og
vomm við um sinn tveir. Sveinn var mikill
gleðimaður og þegar fór að lifna yfir
kvöldlífinu í bænum á laugardegi þótti hon-
1894, sótti fyrirlestra hjá Charcot eldra á
ámnum 1876—1879.
Matthías var vel kynntur hjá fleiri Frökk-
um. Brillouin er maður nefndur og var
ræðismaður Frakklands hér. í mars 1911
segir í ísafold, að hann hafi af Frakkastjóm
verið skipaður konsúll í Mexíkó og í Ingólfi
er frétt 7. mars 1912 svohljóðandi: „Brillou-
in konsúll er í París nú sem stendur; hefir
hann legið veikur í slæmri botnlangabólgu
um tíma, en er nú á góðum batavegi. Lækn-
amir vildu gera á honum holskurð, en hann
þvertók fyrir að láta aðra gera það en þá
Matthías Einarsson og Guðmund Magnús-
son og bíður það því þess, að hann komi
hingað aftur.“
Draumurinn um Sjóinn
Thora Friðriksson var dóttir Halldórs
Friðrikssonar, sem var kennari við Reykja-
víkurskóla og einn þeirra sem settu svip á
bæinn á sinni tíð. Hún hafði ung dvalið á
Frakklandi og var töm frönsk tunga, unni
Frakklandi og öllu sem gallískt var. Þau
dr. Charcot hittust þegar hann kom hingað
1902 og hélst sá kunningsskapur æ síðan.
eftir honum. Sunnudagskvöldið 13. sept-
ember 1936 sat hún boð um borð í Pourquoi
Pas? með nokkmm vinum dr. Charcots. Þá
sagði hann henni að af öllum heiðursmerkj-
um sínum þætti sér vænst um tvö, Croix
de Guerre og stórkross Fálkans.
Það var þunglyndisblær yfir honum þetta
kvöld. Hann yrði sjötugur á næsta ári og
kveið því að líklega færi hann ekki fleiri
ferðir með Pourquoi Pas? „Við höfum elst
saman skipið mitt og ég og emm tengd
óijúfandi böndum, það er hluti af sjálfum
mér.“
Að morgni 15. sept., áður en skipið lagði
Líkfylgdin kemur niður Túngötu.
v*
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. SEPTEMBER 1986 13