Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1987, Page 7

beygðir og axlirnar dregnar inn. En þeir
tilburðir myndu færa allan þunga líkamans
á ristarbeinin og valda miklum sársauka.
Þegar olnbogarnir væru beygðir, myndu
úlnliðimir snúast um járnnaglana og það
myndi valda hræðileguin sársauka frá hin-
um sködduðu miðtaugum. Þegar líkamanum
væri ýtt upp á við, myndi sært bakið nudd-
ast við grófan staurinn. Vöðvakrampar og
stingir í útréttum og upplyftum handleggj-
unum myndu auka enn á þjáningarnar.
Sérhver áreynsla vegna öndunar myndi því
valda sárum kvölum og þreytu og geta leitt
til köfnunar.
Hin raunverulega dánarorsök við kross-
festingu var margþætt og mismunandi að
nokkru leyti í hveiju tilfelli, en tvær hinar
helztu vom sennilega lost vegna blóðþurrðar
og köfnun við örmögnun. Aðrir samverk-
andi þættir gætu verið vökvatap, sláttarglöp
hjartans vegna taugaálags og hjartabilun
vegna mikillar vökvasöfnunar í gollurshúsi
og ef til vill bijósthimnu. Væru fæturnir
brotnir fyrir neðan hné, leiddi það til köfnun-
ardauða innan nokkurra mínútna. Dauði á
krossi var kvalafullur í orðsins fyllstu merk-
inu.
Krossfesting Jesú
Eftir húðstrýkinguna, háðið óg spottið,
um níuleytið um morguninn, færðu róm-
versku hermennirnir Jesúm í fötin aftur og
héldu með hann og þjófana tvo til kross-
festingar. Jesús var greiniléga orðinn svo
máttfarinn eftir hýðinguna, að hann gat
ekki borið þvertréð frá höllinni að kross-
festingarstaðnum, en vegalengdin hefur
verið 600-650 metrar. Símoni frá Kyrene
var skipað að bera kross Krists og síðan
hélt hersingin til Golgata, þar sem venjan
var að krossfesta menn.
Þar var Jesús færður úr fötum sínum að
undanskilinni lendaskýlu, og við það hafa
sárin eftir húðstrýkinguna verið rifin upp
aftur. Síðan var honum boðið að drekka vín
blandað mirru, en er hann hafði bragðað
það, vildi hann ekki drekka. Loks voru þeir
krossfestir Jesús og ræningjarnir tveir. Þó
að í ritningunni sé sagt frá nöglum í hönd-
um, stangast það ekki á við fornleifafundi,
sem sýna naglaför í úlnliðum, þar sem forn-
menn litu almennt á úlnliðinn sem hluta af
hendinni. Skiltið var fest fyrir ofan höfuð
Jesú. Það er ekki ljóst, hvort Jesús hafi
verið krossfestur á T-krossi eða latneskum
krossi. Fornleifafundir benda til hins fyrr-
nefnda, en fornar hefðir til hins síðarnefnda.
Það atriði, að Jesús hafi síðar verið boðið
að drekka edik af njarðarvetti, sem settur
var á stöngul af ísópsvendi (um 50 sm að
lengd), bendir sterklega til þess, að Jesús
hafi verið krossfestur á lægri gerðinni af
krossi.
Rómversku hermennirnir og almennir
áhorfendur spottuðu Jesúm allan tímann,
sem hann kvaldist á krossinum, og hermenn-
irnir köstuðu hlutum um klæði hans. Kristur
talaði sjö sinnum af krossinum. Þar sem tal
Fætur negldir. Tii vinstri: Fæturnir negldir saman, hinn hægri á hinum vinstri.
Efst til hægri: Staðsetning naglans á framrist. Fyrir neðan þverskurður af fæti
sýnir leið naglans.
f X
< o* h
höfuövendir
rifjaléttir ■
ytri;
millirifjavöðvar
virk: eölileg öndun
óvirk: hjá hinum krossfesta
UTONDUN
óvirk: eðlileg öndun
virk: hjá hinum krossfesta
Öndun á krossi. Til vinstri: Innöndun. Þegar olnbogarnir eru útréttir og axlirnar dregnar út, teygjast innöndunarvöðvarnir
af sjálfu sér og brjóstkassinn þenst út. Til hægri: Utöndun. Þegar olnbogarnir eru bognir og axlirnar dregnar inn og
þungilíkamans hvílirá negldum fótunum, fer útöndun framáöllu virkarihátt. Séu fótleggirnir brotnirneðan hnés, flyzt
áreynslan við útöndun á axlar- og upparmsvöðvana eina ogþað veldur fljótt köfnun við örmögnun.
bringubein \ vinstra fleiöruhol
gollurshússhol
gollurshússveggur
Spjótssár í brjóstholi. Til vinstri: Sennileg leið spjóts. Til hægri: Þverskurður af brjóstkassa, sem sýnir leið þess spjóts.
LA: Vinstrihjartahöll. LV: Vinstrislegill. RA:Hægrihjartahöll. RV:Hægrislegill.
I
gerist með útöndun, hljóta hin fáu orð, er
hann mælti, að hafa kostað hann mikla
kvöl og raun. Um þijúleytið þennan föstu-
dag kallaði Jesús hárri röddu, hneigði
höfuðið og gaf upp andann. Rómversku
hermennirnir og áhorfendur urðu vitni að
dauða Jesú.
Þar sem gyðingarnir vildu ekki, að líkam-
arnir yrðu áfram á krossunum, eftir að
hvíldardagurinn var genginn í garð með
sólsetri, báðu þeir Pílatus að skipa svo fyr-
ir, að fætur hinna krossfestu yrðu brotnir
til að flýta fyrir dauða þeirra. Hermennirnir
brutu fótleggi ræningjanna tveggja, en þeg-
ar þeir komu að Jesú og sáu, að hann var
þegar andaður, hættu þeir við að beinbijóta
hann. En einn af hermönnunum lagði spjóti
í síðu hans og jafnskjótt kom út blóð og
vatn. Seinna um daginn var líkami Jesú
tekinn ofan af krossinum og settur í gráf-
hvelfingu.
Dauði Jesú
Það er tvennt í sambandi við dauða Jesú,
sem hefur valdið miklum deilum, það er
eðli sársins í síðu hans og orsök dauða hans
eftir aðeins nokkrar stundir á krossinum.
í Jóhannesarguðspjalli er því lýst, er
spjóti var lagt í síðu Jesú og lögð áherzla
á, að jafnskjótt hafí komið út blóð og vatn.
Sumir hafa skýrt það þannig, að þarna
hafi verið um vatn í kviðarholi að ræða eða
þvag frá stunginni blöðrunni. En gríska
orðið, sem Jóhannes notar, pleura, merkti
greinilega hliðarpart og náði oft einnig yfir
rifin. Þess vegna er sennilegt, að sárið hafi
verið í bijóstholinu og þess vegna fjarri
kviðnum.
Þótt Jóhannes greini ekki frá því, hvorum
megin sárið hafi verið, hefur ávallt verið
talið, að það hafi verið hægra megin. Það
styður þá hefðbundnu skoðun, að mikið blóð-
streymi er líklegra úr hægri slegli eða höll
hjartans en frá vinstri slegli. Og þótt aldrei
verði vitað með vissu, um hvora hlið hafi
verið að ræða, virðist hin hægri líklegri en
hin vinstri.
Efasemdir manna varðandi þessa frásögn
Jóhannesarguðspjalls hafa að nokkru leyti
stafað af því, að erfitt er að skýra það með
læknisfræðilegri nákvæmni, hvers vegna
bæði blóð og vatn hafi runnið úr sárinu.
Það hefur verið erfitt að hluta til vegna
þess, að menn hafa gert ráð fyrir því, að
fyrst hafi runnið blóð, en síðan vatn. En í
forngrísku fór orðaröðin yfirleitt eftir mikil-
væginu, en ekki eftir tímaröð. Þess vegna
virðist líklegt, að Jóhannes hafi verið að
leggja áherzlu á blóðið, fremur en að það
hafi komið á undan vatninu.
Þess vegna er sennilegt, að vatnið hafi
verið bijósthimnu- og gollurshússvökvi, sem
hafi komið á undan blóðinu og hafi verið
minna að magni en blóðið. Við aðsteðjandi
blóðþurrð og yfirvofandi bráða hjartabilun
kann bijósthimnu- og gollurshússvökvi að
hafa myndazt og bætzt við hið augsýnilega
vatn. Blóðið hins vegar kann að hafa komið
frá hægra slegli eða hægri höll hjartans eða
verið gollurshússblóð.
Dauði Jesú eftir aðeins þijár til sex stund-
ir á krossinum kom jafnvel Pílatusi á óvænt.
Það atriði, að Jesús kallaði hárri röddu og
hneigði síðan höfuðið og gaf upp andann,
bendir til skyndilegra endaloka. Samhengi
er hugsanlegt milli húðstrýkingar og kross-
festingar og bráðrar myndunar blóðtappa.
En þó kann önnur skýring að vera senni-
legri. Örmögnun Jesú, hin harkalega
húðstrýking og afleiðingar hennar kunna
einfaldlega að hafa flýtt fyrir dauða hans.
Sú staðreynd, að hann gat ekki borið þver-
tré sitt, styður þá skýringu. Hin eiginlega
dánarorsök Jesú eins og annarra, sem kross-
festir voru, kann að hafa verið margþætt
og tengjast fyrst og fremst blóðþurrð, köfn-
un við örmögnun og ef til vill hjartabilun.
Banvæn hjartsláttarglöp kunna að hafa ráð-
ið hinum að því er virðist bráðu endalokum.
Hvað sem því líður, er það, sem máli
skiptir, kannski ekki hvernig Jesús dó,
heldur hvort hann dó. Það er augljóst, að
söguleg og læknisfræðileg rök benda ein-
dregið til þess, að Jesús hafi verið andaður,
áður en hann var lagður spjóti í síðuna, og
styðja þá hefð’iundnu skoðun, að spjótið,
sem stungið hafi verið milli hægri rifbeina
hans, hafí sennilega ekki aðeins farið í gegn-
um hægra lungað, heldur einnig í gollurs-
húsið og hjartað og þar með tryggt dauða
hans. Útlistanir, sem byggjast á þeirri hug-
mynd, að Jesús hafi ekki dáið á krossinum,
virðast þar af leiðandi ekki koma heim við
þekkingu manna í læknisfræði nú á dögum.
Sveinn Ásgeirsson þýddi.
Tveir höfundanna eru bandariskir læknar og
sérfræðingar og starfa við Mayo Clinic i Roch-
ester, Edwards við Department of Pathology
og Hosmer við Department of Medical Graph-
ics. Þriðji höfundurinn er prestur hjá Homeste-
ad United Methodist Church.
LESBÚK MORGUNBLAÐSINS 11.APRÍL 1987 7