Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1987, Qupperneq 12

Höfðar ekkí síður til
skynsemi en tilíinninga
Áslaug Ragnars skrifar
um Ragnheiði Jóns-
dóttur grafíklistakonu,
sem sýnir um þessar
mundir á Kjarvalsstöðum
ún sleit barnsskónum í Þykkvabænum þar
sem vætan seytlaði úr hverju spori, þar sem
við norður rísa Heklutindar háu og við aust-
ur gnæfir sú hin mikla mynd. Á Stokkseyri
þótti henni allt svo fínt og fallegt þegar hún
kom að heimsækja afa sinn og ömmu. Þar
var blærinn þýðari, sandurinn mýkri og
grösin grænni. Og þaðan að sjá eru útlínur
þessara sömu fjalla fíngerðari og litimir
mildari en eystra.
Þótt heimaslóðir Ragnheiðar Jónsdóttur
grafíkkonu séu eitthvert tignarlegasta og
myndrænasta umhverfi sem um getur og
ekki fari hjá því að það hafi sett mark sitt
á listræna skynjun hennar er það ekki fög-
ur fjallasýn sem skýrast birtist í myndum
hennar. Hún er barn síns tíma, ekki síður
Veisla, 1986.
en aðrir myndlistarmenn af Tungufellsætt.
Nægir þar að nefna Ásgrím Jónsson, Einar
Jónsson og Kristínu Jónsdóttur. Fjórðungi
bregður til fósturs, segir máltækið og
kannski hefur hún þegið hæfileikann til að
sjá og framkalla á myndflötinn það sem
augað nemur í vöggugjöf, enda er það ekki
fögur fjallasýn sem hún gerir að yrkisefni
heldur viðfangsefni samtímans. En þótt
þessi viðfangsefni spretti af raunsæi og
skarpskyggni endurspegla myndir hennar
ávallt náin tengsl hennar við náttúrana í
kringum okkur og þá heiðu rósemi sem ríkir
í því jafnvægi sem tengir himin, jörð og haf
í sveitunum á Suðurlandi.
Bam síns tíma er hún, rétt eins og horfnu
myndlistarmennirnir sem lifa þó enn góðu
lífí í verkum sínum og miðla okkur af róm-
antíkinni sem við höfum þrátt fyrir allt enn
þörf fyrir.
SKÝRBOÐSKAPUR
Um þessa skírskotun til samtíðarinnar
vitna myndir Ragnheiðar Jónsdóttur fyrr
og nú. Það er t.d. ekki vafamál að á sínum
tíma höfðu frægar kjólamyndir hennar vera-
leg áhrif á umræðuna um jafnrétti kynjanna.
Með því að túlka hefðbundið hlutverk kon-
unnar og tregðu karlmannsins til að skilja
þörfina fyrir breytingar er trúlegt að Ragn-
heiði hafí tekizt betur að koma skoðun sinni
á framfæri en mörgum þeim sem óðu fram
í flokkum með hnefann á lofti. Svo skýr var
boðskapur hennar og svo ákveðin var fram-
setningin að ekki fór á milli mála hvað hún
sagði og vildi, en slík var þó hógværðin að
fáum kom til hugar að firrtast við þessa
tilraun til að móta skoðanir samtímans.
Grafíkmyndir Ragnheiðar Jónsdóttur era
blæbrigðaríkar og bera vitni um miklar til-
finningar, en ögun og hófsemi era þó aðal
hennar og svo ríkur þáttur í myndmálinu
að hún höfðar ekki síður til skynsemi en
tilfinninga, og líklega er það einmitt þetta
sem gerir það að verkum að myndir hennar
era svo áhrifamiklar sem raun ber vitni.
Þegar Ragnheiður fæst við viðfangsefni
og vandamál samtímans í myndum sínum
era efnistökin persónuleg og hún dregur
ekki dul á það að hún hefur sjálfa sig sem
viðmiðun. Hún hefur t.d. sagt frá því í blaða-
viðtali að sjálf hafi hún notið aðstöðu og
frelsis til að sinna list sinni, enda þótt hún
sé fimm barna móðir. Og það að hún kann
að meta þetta frelsi og þakka þeim sem
þakka ber sést bezt á því að í verkum sínum
setur hún fram kröfu um þetta sama frelsi
öðram konum til handa.
Þannig er samfélagskenndin rík í fari
hennar. Hún hefur verið virk í félagsmálum
myndlistarmanna og þegar talið berst að
því eilífa umræðuefni sem era kjör lista-
manna er hún ekki myrk í máli. Hún lítur
á tómlæti samfélagsins gagnvart starfi lista-
manna sem vandamál í þjóðfélaginu.
í SÖFNUM VÍÐA UM HEIM
Ragnheiður Jónsdóttir er ekki einungis í
fremstu röð íslenzkra grafíklistamanna,
heldur hefur hún getið sér mikinn orðstír á
alþjóðavettvangi. Þátttaka hennar í alþjóð-
legum samsýningum hefur að heita má verið
óslitin frá því um 1970, en þá var íslenzk
grafík að rísa úr öskustónni eftir margra
ára deyfð. Hún hefur haldið margar einka-
sýningar, austan hafs og vestan. Verk eftir
hana era í söfnum og í eigu annarra opin-
berra aðila í mörgum löndum víða um heim
og fimm sinnum hefur hún hlotið verðlaun
á alþjóðlegum grafíksýningum. Gagnrýn-
endur stórblaða hafa lokið lofsorði á list
hennar og þegar hún hélt einkasýningu í
Svíþjóð fyrir nokkram áram var því haldið
fram í blöðum þar í landi að henni hefði
tekizt að afla íslenzkri grafík heimsfrægð-
ar, um leið og getum var að því leitt að í
grafíkinni væri nýr íslenzkur útflutnings-
vegur í uppsiglingu.
Hól og viðurkenningar raska ekki ró
Ragnheiðar Jónsdóttur. Hún gerir sig ekki
ánægða með að sjálfri vegni henni vel, tek-
ur því kannski sem sjálfsögðum hlut. Þetta