Lesbók Morgunblaðsins - 13.06.1987, Blaðsíða 3

HSHSiölSHEHmn.ffllHi]
Útgeiandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvatj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthias
Johannesaen, Styrmir Gunnarason. AAstoð-
arritstjóri: Bjöm Bjarnason. Rrtstjómarfulitr.:
Gisii Sigurðsson. Augiýsingar: Bakfvin Jóns-
son. Ritstjóm: AAalstrœti 6. Simi 691100.
Forsíðan
er Geysismynd Emmanuels Larsen frá árinu 1847
og birt í tilefni umflöllunar um Geysi og hverasvæð-
ið í Haukadal. Eftir dauða Larsens eignaðist
myndina Valgarð Finsen læknir, bróðir Nielsar
Finsen og var hún í eigu hans og ekkju hans þar
til hún var seld íslenzkum safnara 1982 og er nú
hér á landi. Larsen málaði raunar aðra samskonar
Geysismynd fyrir Kristján kóng 8. Myndin á for-
síðunni er fengin úr bók Franks Ponzi: ísland á
19. öld, sem út kom f lok síðasta árs.
Benkow
er þekktur maður í Noregi og víðar, enda forseti
norska Stórþingsins. Hann er gyðingur og hefur
skrifað sjálfsævisögu, sem vakið hefur mikla at-
hygli. Jóhannes Helgi rithöfundur, sem býr í
Noregi, hefur þýtt kafla úr bókinni, sem fjallar
um hremmingar stríðsáranna.
Fituefni
eru sífellt á dagskrá og sum þeirra að minnsta
kosti liggja undir grun um að valda hjarta- og
æðasjúkdómum. En rannsóknir eru að leiðaýmis-
legt nýtt í ljós og um það skrifar Ólafur Sigurðsson
matvælafræðingur.

Ölstofur
og æsandi fjör, heitir fjórði hlutinn í greinaflokki
Guðjóns Friðrikssonar um Laugaveginn fyrr og
síðar. Hér segir frá Fjallkonunni og fleiri öldur-
húsum frá því fyrr á árum.
ÞORGEIR ÞORGEIRSSON
frelsi
ef ég dreg andann nú djúpt
anda svo varlega frá mér
þá fínn ég þagnarbragð
og þránandi lognmollukeim
mér á tungu
hver hefur látið í loftið
svo lævísar refjar
varla þó neinn
sem nokkur vill þekkja
og nú er það svo
einsog fyrrum
að frelsið á beinlínis ekki
neinstaðar heima
nema í draumlausum svefni
í svölum órofaskugga
undarlegs hlyns
sem bærir laufkrónuloftið
Ijúft og svo hljótt
að heyra má kattarips dyn
og tímans fismjúká foss
sem fellur handanvið gnýinn
flýgur öm yfir
andartaksstund
meðan þú gleymir
gleymskunni sjálfri og jafnvel heimskunnar myrkri
um sinn
Höfundurinn er rithöfundur og skáld í Reykjavík.
100 þúsund ferðamenn
- og enn í rykmekkinum
Asíðasta ári komu um 120
þúsund erlendir ferða-
menn til landsins og þar
af var farið með 100
þúsund hina hefðbundnu
leið tii Geysis og Gull-
foss. Verulegur hluti
þessa fólks fór ekki ann-
að, en hafði viðkomu í Eden í Hveragerði,
ef til vill á Flúðum og meiriparturinn kom
við á Þingvöllum. Leiðin til Geysis um Þing-
velli, Gjábakkahraun og Laugardal er
stórkostleg í fögru veðri, og þegar ekið er
í bakaleiðinni yfir Hvítá á Brúarhlöðum,
niður Hrunamannahrepp, um Selfoss og
yfír Hellisheiði, fæst eftirminnileg mynd af
fjölbreytninni í íslenzku landslagi, sem er sér
á parti og engu lík, þegar miðað er við
nálæg lönd. Allt svæðið frá Þingvöllum að
Gullfossi og þaðan inn til jökla ætti að vera
einn allshetjar þjóðgarður, alfriðað fyrir
sauðfé, enda nóg af síður verðmætu landi
til að stunda á sauðfjárbúskap.
Það er til marks um vanþróun okkar og
tómlæti gagnvart ferðaútvegi sem atvinnu-
grein, að ekki skuli búið að setja bundið
slitlag á leiðina úr Reykjavík að Geysi og
Gullfossi. Svo langt sem ég man aftur í
tímann, hefur vegurinn austur þangað verið
eitt af því, sem telja má til skammar fyrir
siðmenntaða og sjálfstæða þjóð. í fljótu
bragði man ég ekki eftir neinu sambærilega
slæmu nema Sædýrasafninu í Hafnarfirði
og gömlu flugstöðinni í Keflavík. Nú hefur
hún vikið og allir nema allaballamir eru því
fegnir, að landið hefur fengið nýtt andlit út
á við og það er fagnaðarefni, að þetta var
gert af menningarlegum metnaoi.
Sá metnaður mætti vera víðtakari, en
þetta er engu að síður góð bytjun. Það er
líka verið að setja bundið slitlag á örlitla
spotta á ári hveiju og það er fullkomlega
með ólíkindum, að ekki skuli ennþá vera
búið að ljúka því verki á vegarspottanum
úr Reykjavík austur á Þingvöll. Þaðan ligg-
ur hin sjálfsagða sumarleið austur að Geysi
um Gjábakkahraun og Laugarvatnsvelli, en
vegurinn þar er hafður í einskonar Qallvega-
ástandi, þar sem í þurrkatíð er ekið í
samfelldu rykkófí og á hraunklöppum. Það
á raunar við um alla malarvegi og hefur
skrifarinn haft af því spumir, að á æði
marga erlenda ferðamenn verkar þetta eins
og samfelld martröð og ógeð.
Nú er verið að undirbúa bundið slitlag á
vegarkaflanum milli Gullfoss og Geysis, sem
er vitaskuld spor í áttina og kannski verður
hægt að aka á alvöru vegi austur þangað
einhvemtíma fyrir 1990. Síðan veitingask-
úrinn við Gullfoss var rifinn sællar minning-
ar, hefur ferðamannaaðstaða þar verið sú
sama og var áður en landið byggðist. Það
er þjóðarskömm að hafa ekki einu sinni
salemi við fossinn og ekkert er auðveldara
en að grafa það að öllu leyti inn í brekkuna
og þyrfti ekki annað mannvirki að sjást en
dyraumbúnaður.
Veitingarekstur við fossinn er æskilegur
og ugglaust verður honum komið á laggim-
ar í framtíðinni. Óhætt er þó að segja, að
það sé ekki brýnt, þar sem aðeins em fáein-
ir kílómetrar út að Geysi. Þar reis í fyrra
nýr og frumlegur veitingaskáli, sem er í
alla staði til sóma og er raunar ætlað að
verða hótel þegar fram líða stundir, enda
annað ótækt á þessum stað.
í þessu blaði er Geysi og hverasvæðinu
þar í kring helgaðar nokkrar síður og m.a.
bent á hina ósmekklegu girðingu utan um
hverinn, sem telja verður að séu náttúm-
spjöll á þessum stað. Á hverasvæðinu er
ótrúlega margt að sjá, sem vitnar um fjöl-
breytni í ríki náttúrannar. Venjulega beinist
athygli gesta einungis að Geysi, sem oftast
sefur svefninum væra, svo og Strokki, sem
gýs reglubundið, en ekkert í líkingu við
Geysi. Færri gaumgæfa Kóngshverinn,
Blesa, Smið, Sísjóðanda og Oþerrisholuna,
en allir hafa þessir hverir sinn svip og per-
sónuleika. Utan við hverasvæðið er raunar
margt, sem vert er að veita athygli. Ég
nefni gönguferð uppá Laugarfellið og með-
fram Laugará annarsvegar og Beiná
hinsvegar. Bæjarleið innan við Geysi er land-
námsjörðin og sögustaðurinn Haukadalur,
þar sem kirkjan stendur ein bygginga og
ekki hefur þótt ástæða til að minnast þess
á einhvem hátt. að þama á bæjarhólnum
stóð fyrsti skóli Islendinga. Sigurður Greips-
son endurreisti skóla í Haukadal, en ekki á
hinu foma bæjarstæði, heldur „á Söndun-
um“ eins og Tungnamenn segja og eiga þá
við hverasvæðið. Skrifarinn á góðar endur-
minningar úr þessum sérstæða skóla, sem
nú heyrir til sögunni, enda ekki ónýtt að
geta hampað prófi í íslenzkri glímu á þess-
um sérhæfíngartímum.
Haukadalur hefur fyrst og fremst gildi
fyrir íslendinga, sem finna þar æðaslög
sögunnar. Fæstir sem koma að Geysi leggja
þó leið sína þangað, ellegar í skógræktar-
girðinguna í hlíðum Sandfells, sem er með
fegurstu stöðum landsins. Þar mætti skipu-
legga tjaldstæði í unaðslegu umhverfí og
veðursæld, en því miður er alls ekki reynt
að kynna þennan gróskumikla reit, heldur
þveröfugt. Vegurinn sem liggur þama í
gegn, heldur áfram uppá Haukadalsheiðina,
þar sem afrek landgræðslunnar blasa við
og síðan áfram á Línuveginn. Þessi leið var
ekki fær í fyrrasumar vegna þess að ein-
hver skógfræðingur tók þá geðþóttaákvörð-
un að loka honum með keðju og var að
minnsta kosti alltof lengi látinn komast upp
með það.
Geysir lifír mestan part á fomri frægð.
Hann mmskaði þó aðeins eftir að Hrafn
Gunnlaugsson lét dýpka frárennslisraufína
og lækka vatnsborðið, vegna þess að hann
þurfti á Geysisgosi að halda í kvikmynd.
Nú er kísillinn tekinn að hlaðast í raufína
að nýju og líkur á gosum fara minnkandu
Kannski vill Hrafn sjá um að halda Geysi
gangandi með því að gera það sem gera
þarf, því ekki gerir Geysisnefndin það. Að
öðmm kosti sést það aðeins á myndum
hvemig gos litu út og hvað það var, sem
aflaði hvemum slíkrar frægðar, að í munni
útlendinga er hann ennþá mestur goshvera:
„The great Geysir".
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. JÚNÍ 1987 3