Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1988, Page 11

Sænski aðalliim lét reisa Riddarahúsið í byrjun stórveldistímabils Svía. Hom-
steinninn var lagður 1641. Teikningin, sem birtist í sænsku dagblaði, sýnir
almenning framan við Riddarahúsið í des. 1865 að fagna þeirri ákvörðun, að
stéttaþingið skuli afnumið og tveggja deilda þingi komið á í staðinn.
ekki héma í bænum. Hann væri skömminni
skárri úti á landi, þar gat hann farið í
göngutúra eða reiðtúra. Hún vildi frekar
vera í bænum, en hann vildi helst vera úti
á herragarðinum. Þess vegna fóru þau alltaf
þangað á föstudögum þegar hann kom heim
frá bankanum og komu ekki aftur í bæinn
fyrr en á mánudagsmorgnum.
Hún spurði mig um leið og hún dró fram
körfu með fatnaði úr fataskáp, hvort ég
gæti tekið þetta heim með mér og lagað.
— Éggetgertviðþettahéma, sagðiég.
— Nei, þú getur það ekki af því að ég á
enga saumavél. Átt þú ekki saumavél?
Hún sagðist aldrei hafa átt saumavél, því
hún hefði aldrei haft áhuga á saumaskap.
Hún lét alltaf einhvem annari laga það sem
þurfti.
Sama kvöld og daginn eftir hafði ég nóg
að gera við að laga fatnaðinn. Þetta vora
aðallega saumsprettur á fötum telpunnar.
Allt var þó ekki hægt að laga í saumavél.
Rúskinnsbuxur frúarinnar lagaði ég þannig,
að ég klippti smábita af faldinum á annarri
skálminni að innanverðu og límdi hann svo
undir gatið á buxunum og lét síðan þunga
bréfapressu liggja á yfir nótt. Það var heppni
að mér hefur alltaf þótt gaman að dútla við
saumaskap. Gat á reiðbuxum greifans kúnst-
stoppaði ég þannig að næstum ómögulegt
var að sjá hvar gatið hafði verið.
Næst þegar ég kom í vinnuna mætti ég
greifanum í dyranum. Þetta var myndarleg-
asti maður, á að giska 35 ára gamall. Þegar
hann skaust framhjá mér heilsaði hann mér
með handabandi um leið og hann kynnti
sig. Frúin sjálf var á svipuðum aldri. Hún
klæddi sig mjög smekklega, föt hennar vora
úr fínustu efnum og pelsamir ákaflega fal-
legir. Auðæfi og smekkur fara ekki alltaf
saman, en í hennar tilfelli gerði það það.
Ég varð þvi hin glaðasta þegar hún spurði
mig einu sinni hvort ég vildi eiga eitthvað
af hennar gömlu fötum. Hún sagðist vera
orðin leið á þeim og ef ég gæti notað þau
eitthvað, kannski til að sauma eitthvað upp
úr þeim, þá væri betra að ég fengi þau en
að hún henti þeim. Hún nefndi þetta með
fötin aftur við annað tækifæri og ég sagði
þá sem fyrr, að ég vildi gjaman fá fötin.
Margar vikur liðu þó án þess að hún léti
mig fá nokkur fot, ég minnti hana því á
þau, ef ske kynni að hún hefði hreinlega
gleymt þessu. Við voram vanar að skrifa á
miða til hvor annarrar ef við hittumst ekki,
og einu sinni skrifaði ég PS á miðann sem
ég skildi eftir á eldhúsborðinu: Ég hlakka
til að fá gömlu fötin þin!
Þetta bar þó engan árangur, af einhveijum
ástæðum minntist hún aldrei meira á fötin.
Rétt fyrir jólin spurði ég frúna hvort hún
vildi að ég bakaði eitthvað fyrir jólin. Hún
sagði að þess þyrfti ekki með, því þau yrðu
í Sviss um jólin. Þau væra það alltaf, hún
nennti sko ekki að standa í neinu jólaveseni.
Þótt hún ynni ekki neitt hafði hún nóg
að gera. Það fór geysilegur tími í að sjá um
útiitið. Ég hafði tekið eftir því að hún hafði
ljóta húð. Einn daginn, þegar ég stóð við
að strauja, kom hún heim. Mér brá í brún
þegar ég sá andtitið á henni. Hún tók eftir
þvf að mér varð starsýnt á hana og út-
skýrði fyrir mér að hún væri að koma úr
andlitssnyrtingu, sem gengi út á það að rífa
upp gömlu húðina og láta nýja myndast í
staðinn. Manneskjan var eitt svöðusár í
framan og mér var hugsað, að mikið er nú
á sig lagt fyrir útlitið.
A HERRAGARÐINUM
Mánuðirnir liðu, ég var búin að vera hálft
ár í vistinni, og hefði getað hætt þess vegna,
en ég hélt samt áfram. Ég var orðin vön
og gerði verkin núna á fjóram tímum í stað-
inn fyrir sex-sjö í byrjun. Konan var
óskaplega þakklát og hrósaði mér í sífellu
fyrir verkin og ég var sjálf hin ánægðasta
í hvert sinn sem ég yfirgaf íbúðina, hreina
og fína.
Þó ég hefði ákveðið með sjálfri mér, þeg-
ar ég byijaði, að skipta mér ekki af neinu
sem mér kom ekki við, gat ég ekki látið það
vera. Það byijaði með að ég flutti eina styttu
frá bókaskáp yfír í gluggakistu, því mér
fannst hún njóta sfn betur þar. Þegar ég
kom i næsta sinn og sá að konan hafði ekki
fiutt hana aftur á sinn stað, þá óx mér fisk-
ur um hrygg. Upp frá því flutti ég því
húsgögn, eftir þvf sem mér fannst betur
fara. Frúin minntist ekki einu orði á þessar
breytingar mínar, en spurði mig einu sinni
hvort ég gæti ekki komið út í herragarðinn
og tekið til þar líka og gert fínt. Vissulega
hafði hún konu sem sæi um húsið, en það
væri alveg draumur ef ég gæti tekið húsið
í gegn, svona einu sinni. Eg sagðist geta
gert það, og gerði það líka.
Herragarðurinn var stór og mikil eign í
sa. sextíu kílómetra flarlægð frá Stokk-
hólmi. Á lóðinni vora, fyrir utan húsið sem
vinnuveitendur mínir bjuggu í, hús sem
móðir greifans bjó í og annað hús, sem bróð-
ir hans með fjölskyldu bjó í. Þar fyrir utan
var hús fyrir eftirlitsmann eignarinnar og
annað fyrir vinnumann. Hesthús var á staðn-
um með gæðingum. Eignin var mjög stór,
bæði stöðuvatn og skógur tilheyrðu henni.
í skóginum vora veiðidýr, svo sem dádýr og
hérar, sem greifinn skaut stundum. Þennan
dag sem ég var þarna og skúraði og skrúbb-
aði, þurfti ég ekki á ímyndunarafli mínu að
halda, þegar ég gerði mér grein fyrir því
hvemig aðallinn hafði haft það öldum saman
— og hafði það reyndar enn.
Barnapía
Rétt áður en ég var búin með verkin einn
daginn spurði frúin mig hvort ég vildi vera
bamapía um kvöldið. Það vildi ég, hugsaði
með mér að það yrði léttara að vinna sér
inn 50 kr. á tímann við að sitja og passa
Önnu, en að þrífa. Hún sagði að ég gæti
komið klukkan sex og borðað með þeim
áður en þau hjónin færa út.
Þegar ég stóð á slaginu sex í forstofunni
hjá þeim sá ég að hún var eitthvað vandræða-
leg. Allt í einu spurði hún mig hvort mér
væri ekki saman þótt ég borðaði í eldhúsinu
með Önnu, hún og maðurinn hennar myndu
borða í matsalnum. Hún útskýrði þetta fyrir-
komulag ekkert nánar fyrir mér, ég sagði
að mér væri alveg sama. Ég gat vel ímyn-
dað mér hvemig á þessari breytingu stóð.
Trúlega hafði hún sagt manninum að hún
hefði boðið vinnukonunni að borða með þeim
og hann hefði þvertekið fyrir það.
Ég hafði rangt fyrir mér, hvað snerti
væntanlegan hagnað og fyrirhafnarlitla
bamagæshi. í fyrsta lagi var Anna f fullu
flöri frá klukkan sex um kvöldið til klukkan
tólf á miðnætti þegar hún loksins sofnaði,
og þar að auki var Tusse á fullri ferð allt
kvöldið, en Anna og hún era hinir bestu leik-
félagar. Þegar greifaparið kom heim klukkan
eitt eftir miðnætti, spurði greifynjan mig
hvað ég tæki fyrir tímann. Ég varð alveg
hissa á spumingunni, hafði reiknað með að
fá jafn mikið og þegar ég skúraði. Þegar
ég dró seiminn, sagði hún:
— Það er auðvitað miklu léttara að passa
Önnu en að þrífa, svo ég sting uppá 30 kr.
á tímann.
Ég tók við peningunum og ákvað að þetta
skyldi vera í fyrsta og síðasta sinn sem ég
væri bamapía fyrir aðalsfólkið.
JÓNSMESSA
Það var komið fram í júní og greifafjöl-
skyldan að því komin að loka íbúðinni fýrir
sumarið. Ég hafði að undanfömu lagað til
hjá þeim annaðhvort á laugardögum eða
sunnudögum, því frúin hafði spurt rhig hvort
ég gæti ekki alveg eins_ gert verkin þegar
þau væra úti á landi. Ég varð nú ekkert
hrifín af þessari beiðni, fannst lítið varið í
að fara og þrífa um helgar. En hvað um
það, ég sagði já og hugsaði til þess hvað
ég hafði sagt um að ég væri samvinnuþýð.
Frúin hafði hvað eftir annað sagt við mig
að ég mætti ekki hætta að vinna hjá þeim,
ég bara yrði að vera áfram hjá þeim. Hún
hafði einu sinni spurt mig hvort ég vildi
ekki búa hjá þeim. Sjálfri fannst mér vera
nóg komið af þessum gestaleik mínum hjá
aðlinum. Ég sagðist ekki ætla að halda áfram
hjá þeim í haust, þegar þau kæmu aftur í
bæinn.
— Ég skal borga þér meira, ég borga þér
70 á tímann ef þú heldur áfram, sagði hún.
Þann 13. júní lagaði ég til í íbúðinni í
síðasta sinn. Ég tróð köflóttu skyrtunni og
jazzballettbuxunum, sem ég hafði notað við
ræstingamar, niður í töskuna mína, tók pen-
ingana sem lágu á eldhúsborðinu og læsti
hurðinni á eftir mér.
Þann 16. júní um kvöldið hringdi greifynj-
an í mig frá herragarðinum og spurði hvort
ég gæti bjargað sér. Hana vantaði bráðnauð-
synlega hvítan kjól sem var í Sbúðinni og
sem hún ætlaði sér að nota kvöldið eftir.
Ég sagðist geta komið með kjólinn út á
herragarðinn daginn eftir, þegar ég væri
búin á Dagens Nyheter. Ég var ennþá með
lyklana að íbúðinni og um fímmleytið daginn
eftir keyrði ég út á herragarðinn með kjól-
inn. Frúin spurði mig hvort ég_ mætti vera
að því að strauja kjólinn líka. Eg gerði það
og á eftir bauð hún mér að drekka kaffí
með þeim hjónum úti í garði.
— Við kaffíð spurði hún mig hvað ég
hefði verið að gera á Dagens Nyheter.
— Skrifa grein, sagði ég.
— Hefur ÞÚ skrifað fyrir Dagens Nyhet-
er?
— Já, og stundum geri ég það fyrir
Svenska Dagbiadet (það er þeirra blað).
Þegar ég sýndi á mér fararsnið spurðu
þau mig hvort ég gæti haft Tusse fyrir þau
næstu þijá daga. Þau væra nefnilega boðin
með Önnu til fólks úti i skeijagarðinum um
Jónsmessu og þar sem að margir gestir yrðu
þar væri það ekki gott fyrir Tusse að vera
þar í hávaða og látum. Hjá mér myndi fara
vel um hana af þvi að ég bjó ein.
Mér hafði aldrei' geðjast að hundinum,
ekki síst vegna háranna af honum sem ég
hafði hreinsað af teppum og húsgögnum
undanfama mánuði. Én úr því að samskipt-
um okkar var að ljúka, ákvað ég möglunar-
laust að láta þau fá vilja sínum framgengt
— eins og endranær.
— Þegar ég keyrði frá herragarðinum sat
Tusse í baksætinu með matarskálina sína
og dósamat við hliðina á sér.
Þremur dögum seinna hringdi greifinn í
mig og spurði hvort Tusse mætti vera einn
dag í viðbót! Ég sagði já um leið og ég hugs-
aði að helgin væri hvort sem er eyðilögð.
Þegar greifínn náði að lokum í hundinn
heim til mín, rétti hann mér 200 krónur sem
„þakklætisvott“, eins og hann orðaði það.
Það var borgun fyrir að hafa náð í kjól frúar-
innar, ekið honum út í sveit, straujað hann,
ásamt hundagæslu í flóra daga um mikil-
vægustu helgi sumarsins.
Eftirmáli
Þannig voru kynni mín af sænskum aðli.
Ég vissi ekki að fólk lifði ennþá á þennan
hátt. í þessu jafnréttisþjóðfélagi, sem Svíþjóð
er, hafði ég ekki haft hugmynd um að leifar
miðalda stéttaþjóðfélags væru enn við lýði.
Ég hafði unnið fyrir fólk, sem á vingjamleg-
an hátt hafði meðhöndlað mig sem lægri
mannveru. Sem aldrei hafði sett sig inn i
að ég átti mitt einkalíf, sem virtist álíta það
vera heiður að þjóna þvi og aldrei drÓ í efa
að svo væri.
Ég sé ekki eftir þessum níu mánuðum í
þjónustu sænska aðalsins — ég er reynsl-
unni ríkari.
Höfundurinn er balletthöfundur og dansari og
eins og tram kemur hér, lausráðinn blaöamað-
ur. Samtal við Unni birtist i Lesbók sl. haust.
INGIMAR ERLENDUR
SIGURÐSSON
Djúpsæi
Vindur plægir
veg í haSð,
vitund ftjóið
ber í sárið
þögn úr ægis
það mun grafið,
þegar róast
öldufárið
þá mun fræið
þara vafíð,
þá mun gróin
skel um tárið.
Mótekja
/ gömlu hjarta myndast mór,
sú mold sem geymir hvert eitt blóm;
og ekkert burtu frá því fór,
hver fótur kastar tímans skóm.
Þaðgengnum skóm upp hlóð f hrauk,
í hvert eitt sinn sem einhver grófst;
og sól og vindur verptan strauk,
þann veg sem undir sólum hófst.
Það eld í skóna slitnu slær,
uns slóðir verða reykjarský;
og minning hver á meðan grær,
sem mórinn verði blóm á ný.
Því fínnst það heyra fótatak,
sem faðm í moldu opnar hljótt;
og ilmur tímans burtkvatt bak
í bijóstsins trega hefur sótt.
í gömlu hjarta myndast mór,
sú mold sem faðmar liðin vor;
og ekkert burtu frá því fór,
á fílmu moldar Ijósbrennd spor.
Höfuð-
skeljar
Ég himneska tilveru treini,
tel hvert eitt Ijós eins og nirfill;
ég geislanna útslokknun greini,
grafardjúp verður minn hvirfill
og himinsól hvítnar að beini.
HRAFN
GUNNLAUGSSON
Elskandi
elskandi
Ljóðið er endurbirt vegna prentviUu,
sem í því varð.
Tveir fuglar nauðlentu á skipi
skjálfti í rá og reiða
og ijúkandi öldur
nóttin ruggaði
úti á reginhafi
undir físléttri sæng
sjórinn og eilífur beljandi
og skipið ruggandi
og í atlotum hrynjandi
og ég hvíslandi
og þú hlægjandi, ekki heyrandi
að ég var hvísiandi
og næstum þvf hvískrandi:
að ég væri ástfanginn elskandi
og þú alltaf hlægjandi
og úti beljandi beljandi...
Höfundur er kvikmyndaleikstjóri.
h
LESBÓK MORGUNBLAÐSiNS 23. iANÚAR 1988 11