Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1988, Síða 3

LESBOK
[m! @ ® @ IMl ® ® B Ia] @ ® EU ® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan JónasHaralz
Myndin heyrir til Ferðablaði Lesbókar og er frá einum
vinsælasta ferðamannastað landsins, Húsafelli. Þar
er eins og kunnugt er hægt að fá inni í smáhúsum
eða sumarbústöðum og í nánd við bústaðina er sund-
laugin, sem sést á myndinni. Húsafell er sannkölluð
náttúruparadís með öllu því fegursta, sem íslenzk
náttúra ahefur að bjóða; þar á meðal fögru útsýni til
jökla.
Ljósm./Lesbók GS.
bankastjóri er nú senn að taka við nýju starfi hjá
Alþjóðabankanum í Washington. Hann kvaddi félaga
sína í Rótarýklúbbi Reykjavíkur með ræðu, sem birt-
ist hér. Þar bendir hann m.a. á breytingarnar, sem
nú eru orðnar á hinum pólitíska vettvangi frá því um
og fýrir 1950, þegar mun skarpari skil voru á milli
hægri og vinstri manna en orðið hefur í seinni tíð.
Lokað kennaranám
egar ég var að
vasast í stúd-
entapólitík á
háskólaárun-
um fyrir nærri
tuttugu árum
var þar einn
ásteitingar-
steinn öðrum illvígari og gekk að
jafnaði undir latnesku heiti: Num-
erus clausus. íslenska heitið er
fjöldatakmörkun, þ.e.a.s. að
takmarka aðgang að skóla eða
námsbraut við tiltekinn nemenda-
fjölda. Fyrir fimmtán til tuttugu
árum voru tvær námsbrautir eink-
um í eldlínunni: læknisfræði og
tannlæknisfræði. Báðar fengu
þær, þrátt fyrir andstöðu okkar
stúdentanna, heimild til fjöldatak-
mörkunar, en þetta var mikið mál
og viðkvæmt á sínum tíma. í öðr-
um háskóladeildum hafa kröfur
um námsárangur verið hertar,
þannig að mikill hluti nemenda
fellur á fýrsta ári, og það er enn
mikið mál og viðkvæmt hvort þar
séu á ferð dulbúnar fjöldatak-
markanir, námskröfumar með
öðrum orðum hertar út frá ein-
hverjum hugmyndum ráðandi
manna um hæfilegan fjölda í fag-
inu.
Deilunni miklu um numerus
clausus lyktaði með einskonar
óformlegri málamiðlun: Það er
ekki útilokað fyrir háskóladeild,
en hins vegar allt annað en auð-
velt, að fá heimild til fjöldatak-
mörkunar. Það eru ekki talin gild
rök í slíkum málum að takmarka
þurfi aðgang að stétt til að af-
stýra samkeppni (t.d. að veija
starfandi tannlækna fyrir sam-
keppni allt of margra nýrra kol-
lega sinna, sem gæti haft slæm
áhrif á taxtana hjá þeim). Hins
vegar kemur til greina að tak-
marka aðgang að námi, ef fjölgun
nemenda myndi annaðhvort leiða
til lakari þjálfunar eða krefjast
mjög kostnaðarsamra breytinga.
Þetta eru rök læknadeildar og
tannlæknadeildar sem þurfa að
tryggja nemendum sínum mjög
flókna og kostnaðarsama verk-
lega þjálfun, en sömu röksemd
ætti til að mynda lagadeild erfitt
með að beita, enda kæmi varla
til greina að heimila henni fjölda-
takmörkun.
Deilurnar um numerus claus-
us hafa allar snúist um Háskóla
íslands og einstakar deildir hans.
Þó hefur fjöldi annarra skóla fyrr
og síðar verið því marki brennd-
ur, bæði einkaskólar og ríkisskól-
ar, að vilja taka inn vissan fjölda
nemenda árlega; en það hefur
yfírleitt ekki vakið úlfúð. Um-
sækjendur um Myndlistarskólann
hafa t.d. þurft að keppa um skóla-
vist í löngum og ströngum inntö-
kuprófum. Og nú síðustu árin er
samkeppnin um Leiklistarskólann
harðari en nokkurn tíma um tann-
læknadeildina. (Segi menn svo að
unga fólkið hugsi ekki um annað
en peninga!)
Eg fór fyrir þremur árum að
starfa við Kennaraháskóla Is-
lands, og þá kom, satt að segja,
öldungis flatt upp á mig að frétta,
að þar hafa verið við lýði fjölda-
takmarkanir. Fyrstu ár skólans
var hann að vísu ekki fullur, en
nú um skeið hefur það verið nokk-
urn veginn árviss uppákoma að
vísa þurfi frá fullkomlega gjald-
gengum umsækjendum, af því að
þeir eru fleiri en skólinn ræður
með góðu móti við. Og splunkuný
lög um Kennaraháskólann gera
engan veginn ráð fyrir að aflétta
þessum takmörkunum á aðgangi
að almennu kennaranámi.
Kennaramenntun var færð á
háskólastig 1971, einmitt þegar
rimman var hvað hörðust um
fjöldatakmarkanir í læknanám.
Ef Kennaraskólinn hefði þá verið
gerður að deild í Háskóla íslands,
hefðu stúdentar víst ekki tekið
því þegjandi að þar væri aðgangur
takmarkaður með þessum hætti.
Raunar þarf engan að gruna að
þar sé verið að veija kennarastétt-
ina fyrir samkeppni; þar er ekki
svo þröngt setinn bekkurinn. En
kennaranáminu er ekki þannig
háttað, að það þurfi að vera af-
skaplega dýrt að fjölga þar nem-
endum. Hins vegar er það mikið
skipulagsátak ár hvert að koma
öllum kennaranemum í æfinga-
kennslu með fullnægjandi hætti
hjá reyndum kennurum, og þar
liggja líklega sterkustu rökin fyrir
takmörkuðum aðgangi að kennar-
anámi. Þetta eru þó rök, sem lítið
reynir á, því að einhvern veginn
eru fjöldatakmarkanir í kennaran-
ámi ekkert deiluefni, kannski af
því að þar þykir ekki eftir jafn-
miklu að slægjast og í læknis-
fræði eða tannlækningum eða
laganámi, kannski af því að
krafan um opnar námsbrautir
beinist aðeins að Háskóla íslands.
Aðsókn að Kennaraháskólan-
um er góð í ár. Hún er þegar
orðin miklu meiri en unnt er að
sinna, og þó á skólinn eftir að
taka við viðbótarumsóknum síðar
í sumar. Sjáanlega mun hann
verða að vísa frá tugum hæfra
umsækjenda, kannski 40 til 50.
Ekki er það neitt hégómamál að
loka fyrir fólki þeim námsleiðum
sem það hefur kosið. Hins vegar
er auðvitað fagnaðarefni að nóg
framboð sé af fólki til kennaran-
áms, svo mikið sem við eigum
undir starfi kennarastéttarinnar
komið.
í þetta sinn tók Kennaraháskól-
inn upp það nýmæli að stefna
umsækjendum um skólavist til
viðtals, öllum sem því gátu með
nokkru móti við komið. Flestum
varð að stefna til Reykjavíkur,
þangað sem allar leiðir liggja, og
þó voru viðtöl einnig höfð á Akur-
eyri. Ég var svo heppinn að vera
í þeim hópi starfsmanna sem vann
að viðtölunum. Við unnum tvö og
tvö saman og töluðum við hvern
umsækjanda í 20—30 mínútur.
Auðvitað er umsögn okkar eftir
svona viðtal enginn Salómons-
dómur um mannkosti hvers um-
sækjanda, en þó er hún vafalaust
skárri en engin fyrir inntöku-
nefndina, sem að öðru leyti-hefur
lítið annað en stúdentsprófsein-
kunnir að miða við. Og takmörkun
við inntöku er líka vafalaust skárri
en að breyta námi fyrstu misse-
ranna í villta samkeppni um að
ná prófum og fá að halda áfram.
Þó eru allar slíkar takmarkanir
dapurlegt úrræði og í sjálfu sér
ekki fagnaðarefni að taka þátt í
þeim. Ég get samt ekki annað en
fagnað þessu tækifæri til að hitta
tuttugu umsækjendur um kennar-
anám, vegna þess hvernig fólk
þau voru. Bæði karlar (að vísu
bara þrír) og konur, frá nýstúd-
entum og fram á fimmtugsaldur,
en upp til hópa fólk með stað-
fastan áhuga á kennslu sem fram-
tíðarstarfi, einlægt fólk í svörum,
hlýlegt í viðmóti og á allan hátt
traustvekjandi kennaraefni sem
maður vildi gjarna trúa fyrir barni
sínu í skóla.
Mér hefur orðið tíðhugsað síðan
til þessara tuttugu umsækjenda
um kennaranám. Tíðhugsað um,
hvað mikið við eigum í rauninni
í húfi, að þetta fólk og annað álíka
sækist eftir að leggja fyrir sig
uppeldisstörf í skólum landsins.
HELGI SKÚLI KJARTANSSON
GUÐMUNDUR FRIÐJÓNSSON
Bréftil
vinar míns
— stytt —
Ertu á förum, elsku vinur!
út í heiminn, vestur í bláinn?
Á að fara í ólgusjáinn
ættar vorrar meginhlynur?
Finnst þér ekkert vera að vinna,
vegur enginn heima á Fróni, —
allt frá jökli út að lóni
ekkert viðnám krafta þinna?
Finnst þér vera í fúahöndum
feðra vorra hið lága skýli?
Viltu heldur bjálkabýli
byggt í eyðiskógalöndum?
Heilnæmt loft og hreinir lækir
heilsu þinni munu gagna,
heima í dalnum menning magna,
megingjörð til þeirra ef sækir.
Flýrðu burt úr fátæktinni?
Finnst þér landið snautt að gæðum,
kraftalaust í öllum æðum,
auðlegð hafsins þörfum minni?
Upp af gulli eldur blánar
inn í fossins rokuúða,
þegar sól í sumarskrúða
semur frið í veldi Ránar.
Allar þjóðir eiga að verja
eigið land með blóði og höndum, —
inn til dala, út með ströndum, —
óvinum, sem koma að herja.
Mundi vera betra að brjóta
bol af stofni vestur í löndum,
slíta upp rót með hnýttum höndum
heldur en frónskri þúfu róta?
Æskuvinur, ertu að fara,
yfirgefa vora móður,
— þú, sem enn ert æskuijóður, —
alla vini og frænda skara?
Og þú kippir, ungi vinur,
upp með rótum nýtum gróðri,
brýtur sundur björk í rjóðri.
Brumið deyr, ef stofninn hrynur.
Ætlarðu að fara út í bláinn,
yfirgefa litla bæinn,
eigum þínum út á glæinn
öllu kasta og fram á sjáinn?
Ætlarðu að glata ánum þínum,
afbragðshesti, tryggum vini,
þínu góða kúakyni,
kasta í Enskinn börnum þínum, —
níðinginn, sem Búa bítur,
Búddha lýð til heljar sveltir,
hundingjann, sem hausi veltir,
hvar sem bráð á jörðu lítur?
Viltu heldur þrælnum þjóna,
þeim sem hefur gull í lendum,
heldur en Kára klæðabrenndum,
kónginum við öskustóna?
Ertu að flýja myrkra miðin?
Meturðu vorið nú að öngu,
sólmánaðar sunnangöngu,
sumardýrð og næturfriðinn?
Út við heimskauts Ijósalindir
logar upp á vetri rísa.
ÖIIu voru landi Iýsa
langeldar, sem nóttin kyndir.
Guðmundur Friðjónsson, f. 1869 d. 1944,
bóndi og skáld á Sandi í Aðaldal í S-Þingeyjar-
sýslu. Tilefni Ijóösins er að vinur skáldsins og
frændi hugðist flytja búferlum til Ameríku. Svo
áhrifamikið reyndist Ijóöið, að maöurinn hætti
við öll áform um flutning úr landi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. JÚLÍ 1988 3