Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1989, Blaðsíða 11

; v
ARK I TEKTUR
GÍSLI SIGURÐSSON tók saman.
Hæstu byggingar
heimsins
Skýjakljúfar framtíðarínnar eru nú þegar á teikni-
borðunum. Til vinstri: Þessi 500 hæða, 2000 metra
hái turn á að rísa í Houston í Texas. í miðju: 210
hæðir udnir einu þaki. Þessi skýjakþ'úfur á að rísa
í Chicago. Til hægri: Módel af 150 hæða húsi sem
einnig á að rísa í Chicago.
er gert ráð fyrir að 100.000 manns vinni
og fjöldi manns mun búa þar. Það er arki-
tektinn Harry Weese og verkfræðingafirmað
Lev Zetlin, sem hafa höfuðverkinn af þessu
mannvirki, sem verður víst ekki lengi það
hæsta í borginni; á öðru teikniborði hjá
öðrum arkitekt er unnið að því að teikna
210 hæða hús.
En Chicago verður að gera betur ef for-
ustan á að haldast þar. Ónnur skýjakljúfa-
borg, Houston í Dallas, er með mun stærri
plön, því helzt þarf ailt að vera stærst í
Texas. Arkitektafirmað Emery Roth & syn-
ir hefur falið arkitektinum Robert Sobel það
lítilræði að upphugsa og teikna risa-skýja-
kljúfinn, sem gnæfa mun langt yfir öll önn-
ur mannvirki. Þessi turn verður 500 hæðir
og um 2000 metrar á hæð. Öræfajökull
hefur þó naumlega vinninginn með sína
2.119 metra. Robert Sobel sér ekki að það
verði neinum vandkvæðum bundið að byggja
slíkt hús og telur raunar ekkert því til fyrir-
stöðu, að það gæti verið tvöfalt hærra. Eina
tæknilega vandamálið vegna hæðarinnar
felst í lyftunum. Lóðrétt samgöngukerfi í 2
km háum turni er töluvert flóknara mál en
lárétt kerfí á jörðu niðri. Það fylgir einnig
sögunni, að byggingarkostnaður á rúm-
metra tvöfaldist, þegar komið er yfir 100
hæðir. Það má því reikna með nokkuð hárri
húsaleigu á efstu hæðunum, þar sem farið
er að nálgast 2000 metrana.
skýjakljúfakapphlaupinu aftur.
Lengst til vinstri má sjá hæstu byggingu
heimsins, sem nú er í sigti, en verður þó
ekki að veruleika fyrr en rétt fyrir aldamót-
in. Þetta er Trump City turninn í New York.
Neðsti þriðjungur hússins verður notaður
fyrir skrifstofur, á miðbikinu verður hótel,
en ofantil lúxusíbúðir. Þaðan ætti að sjást
vel yfir borgina í björtu, en oftast þó aðeins
út í mistur og ský.
Annar frá vinstri og hæsta hús í heimin-
um nú er Sears-turninn í Chicago, dimmieit
bygging með 16 þúsund gluggum, þar sem
16.700 starfsmenn íjölmargra fyrirtækja
fara leiðar sinnar í 103 lyftum og 18 rúllu-
stigum. Þriðja byggingin i röðinni er Emp-
ire State Building í New York, byggð í
kreppunni á 4. áratugnum, 102 hæðir. Þessi
bygging hefur þó aðeins örmjóa tumspíru
framyfir tvo stæðilega tuma neðst á Man-
hattan: World Trade Center, sem em næst
á myndinni; afskaplega skrautlausar bygg-
ingar, eiginlega eins og tveir langir kæli-
skápar. Þeir em hvorki meira né minna en
450 metra háir og var lokið við þá á 8.
áratugnum.
Þarnæst kemur röðin að Evrópu, sem
ennþá getur ekki bent á neitt hærra en
Effielturninn í París. Hann verður þó 100
ára eftir fáeina mánuði. Eiffelturninn er 328
metra hár, en næstur honum verður brátt
skýjakljúfur í Frankfurt í Vestur Þýzkal-
andi, Messeturm. Hann verður í endanlegri
mynd um 10 metmm hærri en skrifstofu-
tuminn Canary Wharf í London, sem einnig
er ófullgerður. Þar næst er NatWest Tower
í London, sem er „bara“ 49 hæðir, en samt
hæsta skrifstofubygging í Bretlandi núna
og gnæfir næstum tvöfalt hærra í City, fjár-
málahverfi Lundúna en Pálskirkjan, lengst
til hægri á myndinni.í samanburði við
Mammonsturna nútímans verður hún æði
lágreist; samt er hún enn sem fyrr mikil-
fenglegt guðshús.
Nútíma tækni og byggingarefni hafa
gert mönnum kleift að byggja miklu hærri
hús en þau sem hæst em í veröldinni núna.
Þau verða brátt viðlíka lágreist við hliðina
á þeim nýju og Pálskirkjan á meðfylgjandi
teikningu er við hlið skýjakljúfanna. Enn
lítur út fyrir að Bandaríkjamenn verði í for-
ustuhlutverki; nokkrir risa-skýjakljúfar em
fyrirhugaðir og meira en það: Plön og teikn-
ingar liggja fyrir af þessum Babelsturnum
framtíðarinnar á teikniborðum arkitekta.
Þar á meðal era teikningar og módel af
nýju World Trade Center í skýjakljúfaborg-
inni Chicago og stendur til að þessi við-
skiptamiðstöð verði 210 hæðir, 762 metrar
á hæð. Til samanburðar verður maður helzt
að taka fjall á íslandi: Esjan er til dæmis
aðeins 200 metmm hærri. í þessu eina húsi
Þegar skráð verður saga
byggingarlistar á 20. öld,
mun koma í ljós að merk-
asta framlag aldarinnar
til byggingasögunnar er
skýjakljúfurinn. Sú þrá
að láta byggingu ná til
skýjanna er þó ekki ný
af nálinni og hefur lengi fylgt mannkyninu.
Hún birtist í þeim fræga Babelstumi og
öðmm byggingum, sem fyrir margt löngu
voru taldar til sjö furðuverka veraldarinnar.
Þar á meðal vom að sjálfsögðu hinir eg-
ypzku pýramídar. Á miðöldum, einkum á
gotneska tímabilinu, var það hlutverk
kirkjusmiða að seilast með turnspímr sem
lengst til himins, en jafnvel risakirlqa eins
og Péturskirkjan í Róm er rétt rúmlega á
hæð eins og fótstallurinn á Tmmp City
Tower í New York, sem nú er í byggingu.
Tvennt var það sem gerði skýjakljúfínn
mögulegan. Annarsvegar sú tækni að reisa
einskonar beinagrind úr stáli, sem hófst
Chicago á öldinni sem leið, en skýjakljúfar
hefðu þó aldrei orðið nothæf hús nema fyr-
ir tilkomu lyftunnar.
Forn-Egyptar og Rómverjar hefðu skilið
þann metnað, sem felst á bak við þessa
mikilfenglegu tuma nútímans. Eiffelturninn
í París er að vísu ekki skýjakljúfur í venju-
legum skilningi, en engu að síður var hann
lengi vel hæsta bygging heimsins, unz
Bandaríkjamenn yfirgengu hann í hæð.
Síðan hefur kapphlaupið einungis staðið
milli borga í Bandaríkjunum og hvorki hafa
Evrópumenn né aðrir blandað sér í það.
Lengi hafði Empire State Building í New
York fomstuna. Sears-turninn í Chicago,
sem nú mun vera til sölu, var hafður um
70 metmm hærri og er nú í raun og vem
hæstur skýjaklúfa. En ekki verður það lengi.
Milljarðamæringurinn Donald Tmmp ætlar
að byggja ferlíki I formi skýjakljúfs í New
York: Tmmp City, sem til stendur að ljúka
árið 1999 og hann verður öllum húsum
hærri, 617 metrar. Til þess arna hefur
Tmmp fengið 100 ekmr lands á bökkum
Hudsonfljóts. Með þessum turni, sem verður
150 hæðir, nær New York forustunni í
Talið frá vinstri: Trump City í New York,(enn óbyggður) Sears-turninn í Chicago, Trade Center í New York, Effielturninn í París, Messeturm í Frankfurt, Canary
hæsta bygging heimsins sem stendur, Empire State Building í New York, World Wharf-turninn í London, Natwest-turninn, einnig í London og Pálskirkjan.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. JÚNÍ 1989 1 1