Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1990, Blaðsíða 3

HJÁLMAR JÓNSSON
LESBOE
H 0 H £] m InJ [n E ía] @ n m m si
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Myndin er af málverki eftir van Gogh, „Veg-
ur með Sípressum, hestvagni og stjörnu"
frá árinu 1890, síðasta ári málarans. Nú
erminnst 100. ártíðar van Goghs með gífur-
lega dýrum sýningum í Hollandi. I grein á
bls 8-9 segir frá því og ennfremur eru birt-
ar myndir af nokkrum meistaraverkum
þessa málara, sem selzt á hærra verði en
nokkur annar.
Fátæktin
Mér fylgir fátæktin
fótmál hvert hér á jörð;
eru snart úthafin
okkar viðskipti hörð;
sérhvert sinn vandrar veg,
viðskilin þrotabú;
hálfníræð, eins og eg,
örbirgðin mln er nú.
Bráðum flyt jeg í jörð
jafnríkur furstum heims;
hels fyrir handan fjörð
horfi eg á gnægtir seims;
þar skai ei þörfin snauð
þvo tárum bleika kinn,
mig að eiiífum auð
arfleiddi bróðir minn.
Guð minn, eg þakka þér,
þú heyrir allt mitt kvein,
þín er meðferð á mér
miskunn og spekin ein.
Þegar mín þörf er mest
og þrotin lífs úrræðin,
þú veizt að velja bezt
veglynda hjálparmenn.
Svífur mitt Suðra far
suður í Reykjavík.
Háttvirtu höfðingjar!
Heilsun mín elskurík
til yðar, tignarmenn,
teygir sig vanmáttug,
þó lágt hvíli líkaminn, .
lyftir sér andans flug.
Karl
Bretaprins bíður eftir hásætinu og kórónunni, sem
einhverntíma verður hans. En á meðan lætur hann
sér ekki lynda að vera konungleg persóna við
vígslur opnanir og hátíðahöld, heldur hefur hann
gerzt beittur gagnrýnandi, sem hlustað er á og
beinir hann skeytum sínum mest að nútíma arki-
tektúr og umhverfisspillingu.
Geldingar
tíðkuðust í einhveijum mæli á Sturlungaöld, bæði
sem hefndaraðgerð og einnig sem táknræn að-
gerð. Guðmundur J. Guðmundsson sagnfræðingur
hefur gluggað í fræðin og fundið dæmi, sum undar-
leg eins og gelding prestanna í Grímsey og hlið-
stæðu, sem átti sér stað á Italíu.
Bournemouth
er einn vinsælasti sumarleyfisstaður á Bretlands-
eyjum og þar er margt að sjá og margt hægt að
gera í sumarleyfinu. I Bournemouth ergóð bað-
strönd, urmull skemmtistaða og nokkrir fallegir
golfvellir, sem verður sagt frá 14. júlí.
En mér finnst lífið langt,
líðandi hvers kyns nauð;
holdið því kveinar krankt,
að klæði vantar og brauð.
Mannanna hjálparhönd
hún verður mér afslepp;
senn flyt eg lífs í lönd,
leystur úr Akrahrepp.
Akur óþakklátan
eg hefi lengi plægt,
vunnið og vökvað hann
með verkandi skyldurækt;
eitraðan ávöxt ber
ill jörð og skaðsamlig,
þyrnum og þistlum hér
þrálega stingur mig.
En guð hefir góður mér
göfugra manna brjóst
opnað, til hjálpar hér
hulið bæði og Ijóst,
þeirra sem þekkti eg sízt,
því síður hafði séð,
hafa þeir helzt auglýst
höfðinglegt kærleiksgeð.
Þótt eg ei þekki nöfn
þjóðvina í þeim rann,
er sunnan frá saltri dröfn
sáu mig nauðstaddan,
læt eg mér lynda það,
liggjandi í bóli mín,
að guð sér og gætir að
góðverkum barna sín.
Launa nú, góði guð,
gjafir og velvild þá,
sem höndin þín háblessuð
hjörtum guðhræddra frá
sendi mér sármæddum,
sem nær því ligg í kör;
hjá eðla höfðingjum
hreyfði sér kærleiksfjör.
Hjálmar Jónsson (f. 1776, d. 1875), oft nefndur Bólu-Hjálmar eftir bæ
(Akrahreppi í Skagafirði, þar sem hann bjó um tíma. Þar missti hann
konuna, fékk á sig kæru fyrir sauðaþjófnað og bjó við mikla fátækt.
í kvæðinu þakkar hann ónefndum hjálparmönnum suður í Reykjavík,
sem sendu honum fjárstyrk.
Torfan kyssir mahóní
að fer víst ekki framhjá
mörgum að neysia okkar
og sóun er í sífelldri sókn.
Einlægt finna snjailir
menn nýjar leiðir til að
pakka snauðu lífi okkar
inn í fleiri, fínni og dýr-
ari umbúðir. Gildir þá
einu þótt öllum hugsandi mönnum sé löngu
ljóst að mannkynið er á helvegi. Neyslan
verður að hafa sinn gang þótt viðkvæmt
lífríki jarðar bíði afhroð.
Löngu fyrir fæðingu okkar verðum við
að talsvert afkastamiklum neytendum. Sú
neysla er að vísu óháð vilja okkar og ósk-
um. Við verðum leiksoppar ættingja sem
skömmu eftir getnað taka að skyggnast um
í verslunum eftir ljósbleikum eða bláum
smáfötum handa barninu sem auðvitað er
alveg sama.
Svo hefst tímabilið meðan við drögum
lífsandann, mannsævin sjálf. En einhvern
veginn hefur okkur lánast að gera hana að
slíkri neyslu- og umbúðamartröð að ég kýs
að gera langa sögu stutta. Einn góðan veð-
urdag lýkur því skeiði með dauðanum og
hefst þá þriðja neysluskeiðið — sem á það
sameiginlegt með því fyrsta að þar fáum
við engu ráðið.
Lengi vel fór alþýða manna undir græna
torfu með skammariegum kotungsbrag
meðan reynt var að greiða betur götu þeirra
sem meira áttu undir sér. Á síðari tímum
hafa þessi aðsetursskipti orðið ögn tignar-
legri og að mestu hefur verið látið jafnt
yfir alla ganga.
Nú hafa þau tíðindi orðið að stofnað hef-
ur verið fyrirtæki sem sérhæfir sig í að
gera hinstu för okkar að eins konar sigur-
göngu sem meðal annars er fólgin í glæsi-
legri líkbíl en hingað til hefur sést á götun-
um og fagurlega búnum útfararstjóra. Auk
þess er boðið upp á kistur úr slíkum kjör-
viði að ólíklegt er að innihald þeirra samein-
ist nokkurn tíma moldinni fyrir utan. Hætt
er við að kveðjuorðin sem yfir okkur hljóma
að lokum, „Af jörðu ertu kominn, að jörðu
skaltu aftur verða“, verði ansi ankannaleg
yfir fólki sem líkast til verður aldrei að
jörðu. Raunar er vandséð hvernig sálin á
að sleppa úr svo rammgjöru byrgi til þeirra
heimkynna sem hún á skilið.
Við þetta bætist að spurst hefur að snyrt-
ing líksins verði til muna bætt og kann það
að gleðja þá sem láta útlit sitt í lífi og dauða
miklu skipta.
Með þessu erum við augljóslega að stíga
eitt framfarasporið og nálgumst nú hratt
höfuðvígi líkdýrkunarinnar, sjálf Banda-
ríkin. Þar þykir ekki einungis við hæfi að
skreyta hinn framliðna og punta með fjöl-
breyttum hætti heldur eru haldnar á honum
allíburðarmiklar sýningar áður en moldin
gleypir hann. Þar geta ættingjar og vinir
skoðað árangur snyrtingarinnar og dáðst
að. Heyrst hefur að stundum takist förðun-
in svo vel að nánustu ástvinir kannast ekk-
ert við sýningargripinn.
Allt þetta staðfestir svo ekki verður um
villst að þótt lífsandinn hverfi getur nárinn
enn sem fyrr verið gildur meðlimur í neyslu-
æðinu.
Þetta sýnir líka glöggt að hugvit manns-
ins á sér fá eða engin takmörk. Án efa
munu ýmsir landar vorir sjá fjölda ónýttra
möguleika opnast.
Er það til dæmis einhver sérstök kvöð
að jarða fólk í þessu hefðbundna lárétta
ástandi? Kysu e.t.v. sumir ekki að standa,
jafnvel á höfði? Ýmsir eiga sér sínar uppá-
haldsstellingai- í lifanda lífi. Væri ekki til-
valið að bjóða upp á greftrun í þeim stelling-
um? Margar aðrar snjallar leiðir mætti ugg-
laust benda á svo að ljóst er að hér er um
vænlega atvinnugrein að ræða.
Alkunna er að tæknimenning samtímans
virðist sigrast á hveiju því sem henni sýnist
— nema hrörnun og dauða okkar ófull-
komnu líkamsvélar. Hvað sem líður ótrú-
legustu tæknisigrum heldur fólk áfram að
fella fjaðrirnar og setur loks upp tærnar.
Kannski eru það rökrétt viðbrögð að afneita
slíkum ósigri eða að minnsta kosti breiða
yfir hann með þvi að halda áfram að um-
gangast náinn sem lifandi væri, fegra hann
og fata upp og senda í moldina eins og
hann sé að fara í forsetaveislu.
Eini gallinn er sá að allt tildrið á sér stað
eftir að maður er dauður. Eg fyrir mína
parta viðurkenni fúslega að um mitt dauða
ástand er mér hjartanlega sama — gæti
allt eins hugsað mér að verða áburður á
örfoka land eða bara refa- og fiskafóður.
En ekkert lík á sig sjálft. Það er eign
annarra sem mega ráðskast með það að
vild sinni.
Fari svo að eigendur líksins geri mína
síðustu ferð svo veglega sem hér að framan
er lýst vil ég benda líksnyrtinum á að ég
nota rakspíra sem heitir Gucci (framborið
Gúttsí), svitalyktareyðinn Sure og skipti
hárinu, sem til skiptanna er, í vinstri vanga.
Koníakstár væri vel þegið.
ÞÓRÐUR HELGASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 30. JÚNi 1990 3