Tíminn - 20.11.1966, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 20. nóvember 1966
Útgefandl: FRAMSÓKNARIFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur 4 Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12328. Augiýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Áskriftargjald kr. 105.00 á mán. innanlands. — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Höfuðmál Alþýðu-
sambandsþingsins
Mörg mál liggja fyrir því þingi Alþýðusambands íslands
sem háð er þessa dagana. Eitt mál ber þó langhæst. Það
er hinn langi vinnutími verkainanna, sem er miklu lengri
hér en í nálægum löndum. Þótt margt og mikið hafi á-
unnizt á þeim fimmtíu árum, sem Alþýðusamband ís-
lands hefur starfað, hefur að því leyti aftur sótt í hið
gamla horf seinustu árin, að vinnutíminn er alltof langur.
Það, sem ræður mestu um hinn langa vinnutíma, er
ónógur kaupmáttur daglauna. Þrátt fyrir stórauknar
þjóðartekjur seinustu árin, hefur kaupmáttur daglauna
ek'kert aukizt á sama tíma- Hins vegar hafa kröfur um
lífsþægindi mjög aukizt.
í tillögu, sem þeir Þórarinn Þórarinsson og Einar
Ágústsson hafa lagt fram á Alþingi um „rannsókn á
kaupmætti tímakaups verkamanna í dagvinnu“ er þetta
mál nokkuð rætt og segir þar m.æ á þessa leið:
„Frá Efnahagsstofnuninni liggja fyrir útreikningar
trm kaupmátt tímakaupsins 1-959 og 1966. Samkvæmt
þessum útreíkningum hefur kaupmáttur tímakaups iðn-
verkamanna, sem taka kaup samkvæmt töxtum Iðju í
BEylqavik, verið 97.1 hinn 1. júní síðastliðinn, miðað
við, að hann hafi verið 100 á árinu 1959. Tímakaup það,
sem Hfnahagsstofnunin miðar við, er byggt á „ákveðn-
tan hlutföllum dag-, eftir- og næturvinnu“ og gefur því
ekM rétta mynd af kaupmætti sjálfs dagvinnukaupsins.
M það væri tekið eitt sér, sem réttara er, mundi rýrnun
fcaupmáttarins verða enm meiri. \
Þá hefur Efnahagsstofnunin reiknað út í skýrslu
sini til Hagráðs, að kaupmáttur tímakaups verkamanna
í dagvinnu sem taka kaup samkvæmt töxtum Dagsbrún-
ar 1 Reykjavík, hafi verið 106.6 hinn 1. júní síðastliðinn,
miðað við, að kaupmátturinn hafi verið 100 á árinu
1960. Þegar þess er gætt, að kaupmáttur tímakaupsins
var um 9% minni 1960 en 1959, frá 1. marz til 31. sept-,
kemur það glöggt í ljós, að kaupmáttur tímakaups Dags-
brúnarmanna í dagvinnu er nú minni en 1959. Breytir
það ekki þessari staðreynd, þótt verkamenn hafi fengið
lítils háttar kauphækkun síðan 1. júní.
Hversu ástatt er um kaupmátt daglauna hjá verka-
mönnum, verður vel ráðið af eftirgreindum samanburði:
Mánaðarkaup Dagsbrúnarmanna, 2. taxti (en samkvæmt
hanum munu langflestir mánaðarkaupsmenn í Dags-
brún taka 'kaup) er nú kr. 9.399,00. Árslaun þessara
*<ianna eru m.ö.o. 112.788,00. Samkvæmt framfærslu-
Visitölu 1. okt. greiðir fjögurra manna fjölskylda nú
fynr vörur og þjónustu og í beina skátta, þegar búið er
að crraga fjölskyldubætur frá, réttar 117 þús. kr. Það
vantar þannig.kr. 4.123,00 á það, að árskaup mánaðar-
kaupsmanns í Dagsbrún hrö'kkvi fyrir þessu. Eftir er
svo ttúsnæðiskostnaðurinn allur, en undantekning má
pað heita, ef þriggja herbergja íbúð fæst leigð fyrir
minna en 5000—6000 kr. á mánuði, og enn meiri verð-
ur húsnæðiskostnaðurinn, ef eignalítill maður ræðst í
að eignast íbúð. Samkvæmt þessu verður Dagsbrúnar-
maðurinn að vinna fyrir öllum húsnæðiskostnaðinum —
og raunar meiru — í eftir- og næturvinnu”.
Þetta er óheilbrigt ástand og óviðunandi. Því verður
ekki breytt nema með stóraulknum kaupmætti dag-
launa. Það hlýtur að verða höfuðmál þings Alþýðusam-
bandsins, hvernig fram úr þessum vanda skuli ráðið.
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
Tveggja flokka kerfið endurreist
Bandarískir kjósendur vilja ekki efla völd eins flokks of mikið
MAiRGT hetfur veriS rætt að
undantfömiu uin úrislit kosn-
mgarma, sem fóni fram í
Bandaxíkjunum 8. þ.m. Elink-
im hefur verið rætt mikið um
wsakir þess, að republikanar
innu jafnmffldð á og raun
i>ar vitni um. Blaðamönnum og
Eorstöðumönmum Skoðana-
sanniana ber enigan veginn
aman um, hvað ráðið hafi þar
nestu. Flestum kemur þó sam-
tn um, að ótti hvítra manna
rið vaxandi áhrif svertiigja
iafi orði republikönum heldur
tffl Iiags í ýmsum rfkjum, án
þess þó að frambjóðendur
þeirra þar hafi beinlínis reynt
að notfæra sér það. Þá hefur
aukin dýrtíðin orðið nokkurf:
vata á myllu republikana. Viet
namstyrjöldin hefur og senni-
lega orðið demokrötum held-
ur til óhags, þótt hún dræg-
ist ekM nema lítillega inn í
kosningabaráttuna-
ÞAð, sem merkilegast verð-
ur talið við kosningaúrslitin,
felst í stuttri fyrirsögn í frótta-
yfiriiti „New York Times,“ síð
astl. sunnudag, þar sem greint
er frá kosningaúrslitunutn. Fyr
irsögnin er á þessa leið: . It's
a Tv/o party System Again, eða
m.ö.o. að kosningaúrslitin þýði
það, að aftur hafi komist á
tveggja flokka kerfi i Banda-
ríkjunum. Sigur demokrata í
fonseta- og þingkosningunum
1964 var svo stórkostlegur, að
margir óttuðust, að Bandarík-
in myndu í náinni framtíð búa
við eins konar eins flofcka kerfi
þ.e. að demokratar yrðu að
mestu einnáðir. Johnson hafði
eiftir kosningarnar 1964 öflugri
valdaaðsitöðu en nokkur for-
seti hafði áður haft og virtist
geta horf áhyggjulaus fram til
næstu forsetakosninga. Nú er
þetta gerhreytt. Enn benda
að vísu fleiri líkur til þess,
að Johnson vetði sigurvegari i
fcosningunum 1968, ef hann
verður þá í framboði og ekkerf
Nixon, forsetaefni hægri republikana.
séustakt óhapp hendir hann,
en hann er búinn að fá stór-
lega aukið aðhald og verður
að fara að með fuJlri gát. Að
öðr.urn kosti getur hann misst
sigurinn úr höndum sér 1968.
ÞAÐ er mikil hætta fólgin í
því fyrir lýðræðið, ef einn
flokkur eða valdasamsteypa efl
ist svo, að hún haldi völdum
árum saman. í Bandaríkjunum
hefur oftast verið sterk tilfinn
ing hjá kjósendum fyrir bví að
afetýra þessu.
í flestum ríkjunurií þar, þeg
ar Suðurrfikin eru undanskil-
in, hafa flokkarnir skipzt
á um völdin. í kosningabar-
Romney, forsetaefnl frjálslyndra republikana.
áttunni nú lögðu þeir Nixon
og Eiisenhower mikla áberzlu
á, að kjósendur notuðu tækifær
ið til að endurreisa tveggja
flokka kerfið, en nýr ósigur
repúblikana myndi gera demo
krata nœr einráða- am ófyrir-
sjáanlega framtíð. Eisenhower,
skýrði m-a. frá þvi, að það
hafi ráðið mestu um, að hann
gerðist forseti fyrir repúblikana
að hann vildi styrkja tveggja
flokka kerfið, og afstýra lang
varandi yfirráðum eins og
sama flokks.
ÞEGAR litið er á þetta mik
fflvæga atrfði, verður efcki ann.
að sagt, en að kosning'aúr-
slitin f Bandarikjunum sýni
þreska hjá kjósendum og
beri þess jafnframt merki, að
lýðræðisskipulagið þar standi
á styrkum grundveffli. Meðan
kjósendur gæta þess að halda
við eðlilegu valdajafnvægi,
og afstýra of miklum völd
um eins flokks, fullnsegja
þeir einni mikfflvægustu skyldu
sinni.
Nokkuð hefur þótt bera á
því í þessum kosningum, að
fjársterkir frambjóðendur
nytu þeirrar aðstöðu sinnar.
í Bandaríkjunum eins og í öðr
um löndum, verður það alltaf
dýrara og dýrara að heyja
kosningabaráttu. í þessu felst
sú hætta, að auðfélögin og
verkalýðsfélögin, sem ráða oi3
ið yfir mifclum sjóðum, skapi
sér óeðlileg áhrif. Bandankja
menn gera sér sér þetta orðið
ljóst, og eru því að stiga mjög
merkilegt spor til að afstýra
þessu. Seinasta þing sam
þykkti, að flokkarnir tengju
miklar fjárhæðir úr opinberum
sjóðum til kosningabaráttu
sinnar. Fyrst um sinn nær,
þetta þó ekki nema tffl forseta
kosninga, en ' líklegt er, að
þetta verði gerf víðtækara, þeg
ar tímar líða. Þ.Þ.