Lesbók Morgunblaðsins - 04.01.1992, Blaðsíða 8

í auga óreiðunnar
Eftil vill er
Akkílesarhællinn í sýn
Marx og Engels og raunar
sósíalismans alls, eins og
hann hefur verið
framkvæmdur, það sem
gömlu Grikkirnir kölluðu
hybris, hroka.
Eftir EINAR MÁ
GUÐMUNDSSON
1
X )/ J\ OH-lECTBEHHblM MCTOPHHO— PEBO/IKDUHOHHblk! $ M /1 b M
Kommúnisminn er einsog stelpan sem þú elskað-
ir einu sinni. Þú hélst að hún elskaði þig líka
og að þú myndir aldrei elska neina aðra. En
dag nokkum sagði hún þér upp. Sorg þín var
ómælisdjúp í tómleika daganna. Nú löngu
síðar sérðu að það var ekkert varið í hana
og þú furðar þig á því að þú skulir nokkru
sinni hafa orðið ástfanginn af henni.
Og þó, aðdráttaraflið, segulkrafturinn sem
dró þig að henni, ef hann er ekki lengur í
hjarta þínu, er þá ekki öllu lokið og þú kom-
inn á leiðarenda? Hvar er hin villta leit, efinn
og sannleikurinn? Að missa unglinginn úr sál
sinni er einsog að glata fortíðinni.
Nú heyra framtíðarríkin fortíðinni til. Sem
betur fer. Þau reyndu að þurrka fortíð þjóð-
anna burt. Ailar reglur eru roknar út í veður
og vind. Geldfuglamir hafa sest í varpstæðin.
Fugiabjarg heimsins er farið úr böndum.
Ef allir Indverjar fengju dagblað væri ekki
til neinn skógur eftir sjö ár og ef allir Kínverj-
ar fengju ísskáp hyrfi ósonlagið á örskömmum
tíma.
Á hverju kvöldi fylla hungruð böm stofur
ríku þjóðanna og stundum er hafin söfnun
með aðstoð gervihnatta, rafmagnsgítara og
góðra ræðumanna og höfðað til þeirra sem
heima sitja með gíróseðla allt í kringum sig
og munar ekkert um að borga einn enn.
Samviskan, samviskan. Á sama tíma halda
leiðtogar ríku þjóðanna ráðstefnu um málefni
bama. Þeir era slegnir yfir staðreyndunum
og ákveða að auka matvælasendingar til
hungraðra svæða. Á meðan þeir tala í hljóð-
nemana hækka skuldir fátæku þjóðanna og
bilið á milli þeirra og ríku þjóðanna breikkar
stöðugt.
Saga mannfélagsins hefur fram að þessu
verið saga um stéttabaráttu . ..
Eða hvað?
/ Sú staðreynd er að minnsta kosti ljós að
eigi það valdakerfi sem nú rikir í heiminum
að ríkja áfram, geta ríku þjóðimar aðeins
orðið ríkari og þær fátæku fátækari. Barátta
nýfrjálsu þjóðanna, sem hrist hafa af sér
dyraverði kommúnismans, stendur um hvoru
megin línunnar þær lenda.
Á sama tíma og ósonlagið myndi hverfa
ef allir Kínveijar fengju ísskáp geta ríku þjóð-
irnar aðeins framleitt ódýrari neysluvörar og
meiri munað. Því að hagkerfi þeirra byggist
á samkeppni og stöðugri endurnýjun á því
sem fyrir hendi er. Steríógræjur í hvert barna-
herbergi, tölvur í bíla, síma í hvern vasa,
framfarir, framfarir.
Lífsmöguleikar iðnvæddra nútíma samfé-
laga byggjast á því að úrelda stöðugt það sem
fyrir hendi er og búa til nýjar þarfír. í þess-
ari mótsögn á milli ríku þjóðanna og fátæku
þjóðanna er vandi heimsins fólginn. Þetta er
þversögn sem snertir umhverfísmál, valda-
jafnvægi og allt það sem talað er um í fréttum.
Geldfuglamir hafa sest í varpstæðin.
Fuglabjarg heimsins er farið úr skorðum.
2
Æ, gleymdi ég mér? Ætlaði ég ekki að
tala um kommúnismann?
„Vopn gagnrýninnar fá ekki leyst gagnrýni
vopnanna af hólmi. Efnislegu valdi verður
einungis kollvarpað með efnislegu valdi. Þeg-
ar fræðikenningin nær til fjöldans verður hún
að efnislegu valdi.“
Þrátt fyrir þessa speki Karls Marx þekktu
íslendingar fyrr á öldum fátæk afdalaskáld
sem stóðu ákærð andspænis útlendu konungs-
valdi og kváðu það í kútinn; með orðum, ljóð-
um sem dreifðust um hinar dreifðu byggðir
landsins og voru brátt á allra vörum líkt og
bein, útsending um gervihnött hefði átt sér
stað.
En kommúnisminn, hvað með hann?
Sumarið 1990 kepptu íslendingar og Alb-
anir í knattspyrnu. Dró þá mjög til tíðinda.
Þetta var í riðlakeppni í undanúrslitum Evróp-
umótsins og eitt fyrsta teikn þess að Albanir
hygðust tengjast samfélagi þjóðanna í leik
og starfí. Landið hafði verið lokað áratugum
saman og fáir sótt það heim nema örfáir
aðdáendur Hoxha.
Ég hef oft verið að velta því fyrir mér
hvernig málin hefðu litið út ef albanskur rit-
höfundur hefði setið í höfuðborginni Tirana,
kannski einu til tveimur árum fyrir landsleik-
inn, og ímyndað sér að hann færi fram og
lýst öllu sem í rauninni gerðist.