Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1992, Page 6

E.t.v. er þetta viðmið mesta blekkingin.
Enn vitna ég í ferðalög okkar Ecos. í þeim
tilgangi að átta sig á hughrifum sínum ferð-
aðist og heimsótti Eco á einum og sama
sólarhringnum eftirlíkingu af New Orleans-
borg og Mississippiá í Disneylandi og hina
upprunalegu borg á bökkum Mississippiár
í Louisiana. Hann fór frá:
„hinni villtu á Ævintýralands í ferð á
Missisippiá, þar sem skipstjóri gufu-
skipsins skýrir gestum frá því að unnt
sé að sjá krókódíla á bökkunum. En
þegar þú sérð enga krókódfla, geturðu
átt á hættu að fá heimþrá til Disney-
lands þar sem ekki þarf að plata hin
villtu dýr til að sýna sig. Disneyland
kennir okkur að tæknin geti sýnt okkur
raunveruleikann betur en náttúran er
fær um“ (Travels in Hyperreality, bls.
44).
Það sem sett er upp fyrir ferðalanga er
því ekki síður raunsatt en hitt sem að nafn-
inu til er upprunalegt. Auðvitað er New
Orleansborg fyrir löngu orðin undirlögð af
öilu sem tilheyrir góðum ferðamannastað —
og reynslan af því að drekka kaffi þar og
borða góðan mat á fínum veitingastað er
varla „raunsannari" en reynsla þess sem
meiri áhuga á því að leika sér við starfsfólk
Disneys. I Disneyveröld er gerviheimur boð-
inn sem raunveruleg reynsla. Reynslan af
gerviheimunum er jafn raunveruleg og
reynslan af því að sitja ráðstefnu og borða
dýrindis mat í New Orleans. En í Disneyver-
öld vita allir að verið er að plata þá.
Ég bendi líka á að kvarðinn um hvað sé
raunsætt — hvað sé ekta og óekta þegar
grannt er skoðað — er ekki samkvæmur
viðteknum hugmyndum um sanna Sögueyj-
armenningu og óspillta náttúru. Á þessum
kvarða standa þjóðgarður á borð við Stóru-
Reykjaföll og ímynd á borð við Gullfoss lágt
en íslensk diskótek hátt. Eden í Hveragerði
er e.t.v. einn sá mest ekta staður sem við
fínnum á íslandi á þessum viðsnúna kvarða
en stóð þó ekki hátt í mínum augum fyrr
en ég áttaði mig á að þangað fer raunveru-
legt fólk í raunverulega sunnudagsbíltúra.
Og reynsla þess er jafnraunveruleg og þeirra
sem hafa tækifæri til að sitja ráðstefnur
og fyrirlestra annars staðar í veröldinni.
Við skulum líka átta okkur á því að ís-
land-er land nútímamenningar. Við eigum
tónlist og leiklist sem er hluti alþjóðlegrar
menningar og við höfum sett upp fyrir okk-
ur sjálf. Þetta er ekki ómerkari hluti ís-
lenskrar menningar en íslendingasögumar.
Nútímamenninguna, sígilda tónlist jafnt
sem Sykurmolatónlist, má selja ráðstefnu-
gestum og öðrum ferðalöngum án þess að
viðkvæmri náttúru landsins sé hætt — sé
þess á annað borð nokkur kostur að selja
íslenska sígilda tónlist.
Ættum Við Að Setja Upp
Skrúðgarð í Ódáða-
HRAUNI?
Víkjum aftur að Ódáðahrauni. Við land-
verðir viljum ná samstöðu um að það sé
mikilvægt og að það beri að friða. Við vilj-
um líka ná samstöðu um það beri að taka
í burtu útlend tré á Þingvöllum og Dimmu-
borgum. En ekki endilega í þeim tilgangi
að gera staðina meira aðlaðandi fyrir ferða-
fólk, heldur til að þeir uppfylli betur hina
vísindalegu ímynd um óspilltan stað og hina
fagurfræðilegu ímynd um hvað á heima í
íslenskri náttúru.
Það hefur líka umtalsverð áhrif á í um-
ræðuna um Ódáðahraun að mjög margt
erlent ferðafólk er orðið það skynugt að það
er ekki hægt að selja því landgræðslu- og
skógræktarrómantík íslendinga. Mið-Evr-
ópubúum finnst meira til um auðnir, viðáttu
og undraheim Ódáðahrauns en barrtrén í
skrúðgarðinum í Höfða við Mývatn. Ódáða-
hrauni er hægt að stilla upp sem einstöku
svæði í Evrópu.
Höfundur er uppeldisfræðingur og sagnfræð-
ingur, starfaði í nokkur sumur sem landvörður
í Skaftafelli, Mývatnssveit og Jökulsárgljúfrum,
bjó í rúm fjögur ár í Bandaríkjunum og starfgr
nú hjá Umferðarráði.
Hverinn Blesi við Geysi. Er hann sannari en Bláa lónið?
Stóru ReykjarfjöII í Bandaríkjunum. Atta milljónir manna koma í þennan þjóð-
garð á ári hverju.
Ég læt aðra um að „markaðssetja"
Ódáðahraun. Ég tel Ódáðahraun og íbúa
þess eiga rétt á að vera þar í friði fyrir
gróðaásókn. Ef hugmyndin um að það sé
stærsta óbyggða svæði Evrópu á eftir að
hjálpa til við að friða það — eins og stjórn-
málakonur- og menn eru að reyna — er það
frábært. En ég viðurkenni að ég óttast tölu-
vert þá ofurmarkaðssetningu íslenskra
óbyggða sem þegar er hafin.
Kannski á ég einhvem tíma eftir að labba
aftur um Ódáðahraun og skoða hraunið og
sandana, áður en það verður eyðilagt með
of mikilli umferð. Ég átti erindi í Ödáða-
hraun löngu áður en ég hafði tækifæri til
að heimsækja Dimmuborgir, þótt ég sé alinn
upp í aðeins tólf kílómetra fjarlægð frá
Borgunum, og marga aðra nálæga ferða-
mannastaði. Eg hefi alla tíð undrast gróður-
inn í Ódáðahrauni, eins og æmar sem þar
ganga allt sumarið og skila kjötmeiri og
bragðbetri háfjallalömbum en aðrar ær, ég
var hrifinn af álftunum sem heyra mátti
syngja vð kanta hraunsins á stilltum haust-
dögum, en ég hafði ekki vit á því að skoða
smádýralífið þar. Kannski eru það einmitt
þau af lifandi vemm sem mestra hagsmuna
eiga að gæta!
Milan Kundera lýsir því hvernig hin vest-
ræna nútímamanneskja ruglar saman raun-
vemleika og óraunvemleika:
„Franz fannst líf sitt innan um skruddurn-
ar vera óraunverulegt. Hann þráði hið
raunverulega líf, að ná sambandi við það
fólk sem gekk við hlið hans, hann þráði
hávaðann í því. Hann gerði sér ekki grein
fyrir því að það sem honum fannst óraun-
verulegt (starf hans innan veggja bóka-
safna) var hið raunvemlega líf hans, en
hópgöngurnar sem hann taldi raunvem-
legar voru ekkert annað en leiksýningar,
dans, hátíð, með öðmm orðum: draumur"
(Óbærilegur léttleiki tilverunnar, bls.
116.)
Umberto Eco lýsir nútímaborgarsvæði,
eða eftirborgarsiðmenningu á þennan hátt:
„Los Angeles er stórborg sem saman-
stendur af 76 minni borgum sem tengdar
eru saman með tíu akreina vegum, þar
sem mannskepnan lítur svo á að hægri
löppin sé hönnuð í þeim tilgangi að vera
á bensíngjöfinni, og vinstri löppin óþörf
sem hver annar visnaður botnlangi af því
að bílar hafa ekki lengur kúplingu —
augun eru hlutir til að fókusera á undur
sjónarspils og mekanisma, skilti og bygg-
ingar sem með ógnarhraða koma í ljós
og hverfa og hafa aðeins örfáar sekúndur
til að ná athygii og aðdáun. í tvíbura-
fylki Kaliforníu, Flórída, sem einnig virð-
ist vera gervisvæði, fínnum við í reynd
hið sama, þ.e. ótruflaðar víðáttur af borg-
armiðstöðvum, vegamótum sem spanna
stór svæði, gerviborgir sem helgaðar eru
afþreyingu. (Disneyland er í Kaliforníu
og Disneyworld er í Flórída ...)“ (Trav-
els in Hyperreality, bls. 22).
(Byggt á fyrirlestri sem var fluttur á ráðstefnu leið-
sögumanna og landvarða um náttúruvemd og ferða-
mennsku í Odda, húsi Háskóla íslands, þann 21.
mars 1992).
Heimildir:
Umberto Eco. 1986. Travels in Hyperreality. Picador.
London.
Gunnar Karlsson. 1977. Frelsisbarátta Suður-Þingey-
inga ogJón & Gautlöndum. Hið íslenska bókmenntafé-
lag. Reykjavík.
Hörður Sigurbjarnarson. 1992. „Eyðimerkurdýrkun
og svört náttúruvemd". Morgunblaðið 20. mars 1992.
Milan Kundera. 1986. Óbærilegur léttleiki tilverunn-
ar. Skáldsaga í íslenskri þýðingu Friðriks Rafnsson-
ar. Mál og menning. Reykjavík.
Deanna Swaney. 1991. Iceíand, Greenland & tbe
Faroe Islands — a travel survival kit. Lonely Planes.
Hawthorn, Victoria, Australia.
Bmce J. Weaver. 1991. „The Creation of á National
Park: An Analysis of the Communication Campaign
Ieading to the Creation of the Great Smoky Mounta-
ins National Park“. Erindi flutt á ráðstefnu, The Disco-
urse on Environmental Advocacy. Alta, Utah, Banda-
ríkjunum, 29.-30. júlí.
í auga óreiðunnar VI
Yegir
Sé litið yfír öldina, <
kemur margt unda
og byltinga, sagc
standa, þó svo að
um verði að teljaf
„Sósíalisminn byggði á
ótal mótsögnum. Einn
þeirra var hið yfirlýsta
guðleysi af meiði
efnishyggjunnar, því að
þrátt fyrir það er
skilningur sósíalista á
samfélaginu að mörgu
leyti í ætt við guðstrú,
nema hvað þeir flytja
himnaríkitiljarðar. . .“
Eftir EINAR MÁ
GUÐMUNDSSON
Á þessari öld hefur fjöldi alsaklausra
sannleika: „Sannleikurinn sem elt hei
fanginu er því að mörgu leyti skyldai
er fráleitt óumdeilanlegur og nær allta
að.“