Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1993, Blaðsíða 6

RínarguIIið, 1. atriði. Alberich finnur Rínardætur. Bayreuth 1991. Uppfærsla Harry Kupfers. Leisergeislar mynda Rín.
Niflungahringurinn og
íslenskar fornbókmenntir
!}»r« tn«5i íTOjj»i|j?l*rSpij| tóígö
bbttMwrntNn MttiS (tlBnth*
f.,,r tm wrw»»•>«m wS&a W M
jW 5krkaíjMw,, j
&. fl* Jt»» •Mf-.'í «
Twsjm*. <í) Mtœ, 3 tm tsnif f liM
Vf.‘«aH»V3 ftattea tcfogm ,iu» ttri ks
\ ijytt. w«ctm >t.^j. m vb«j lai t>tisro( itiir««t
terpetr. S,t fe jæ ííjps pttttjí, fc.t))5.t *
n»rWwKW!. ife ptcl tywrwaígjM mte
mýhtíjcttjftj.^sí sœjc TO vtrrJi. Avðrjtr
if tápni nsn>«i}>cj^íí» jiwjwttnf 1 t ):u
<141 vmté ■oítflt TtMmrtttUi !)x-t 1 r ir 1 ik
iti3 Jtwtmít
yrirhugað er að setja upp sýningu á völdum
köflum úr Niflungahringnum eftir Richard
Wagner á næstu Listahátíð 1994. Ein helsta
ástæða þess að einmitt þessi ópera varð fyrir
valinu er hinn íslenski grunnur sem verkið
Þetta risavaxna verk
Wagners er í rauníjórar
óperur og tengist íslandi
sérstaklega á þann hátt,
að efnið er sótt að hluta
til í Sæmundar Eddu,
Snorra Eddu og
Völsungasögu.
Fyrirhugað er að setja
upp valda kafla á
Listahátíðl994
Eftir ÁRNATÓMAS
RAGNARSSON
byggist að mikluleyti á. í tengslum
við uppfærslu verksins verður vænt-
anlega haldið málþing um tengsl
Niflungahringsins og íslenskra
fornbókmennta. Hér á eftir verður
leitast við að kynna efni verksins
og benda á þær íslenskar rætur
þess, sem mestu máli skipta.
Niflunga-
HRINGURINN
Verkið allt er gríðarstórt,
stærsta tónverk og sviðsverk sög-
unnar. Það er í rauninni fjórar óper-
ur; Rínargullið, Valkyrjan, Siegfried
og Ragnarök. Hver þeirra er um og
yfir fjögurra klukkustunda löng,
nema sú fyrsta sem er um( tvær og
hálf klukkustund. Samtals er Niflunga-
hringurinn því rúmar fimmtán klukku-
stundir í flutningi! Sú útgáfa sem hér verð-
ur sýnd á næsta ári mun hins vegar verða
um þriggja og hálfrar klukkustundar löng
og er því augljóst að stiklað verður á stóru.
Það er ekki auðvelt að lýsa svo risav-
öxnu verki í stuttu máli. Ekki bætir úr
skák að Niflungáhringinn má túlka út frá
mörgum og mismunandi sjónarhornum og
hefur verkið því verið óþrjótandi upp-
spretta nýstárlegra leiksviðstúlkana um
langan aldur. Ég hef valið þann kost að
segja stuttlega frá söguþræði Niflunga-
hringsins út frá þeirri persónu verksins,
sem ég hef litið á sem aðalpersónu hans,
en það er sjálfur Alfaðirinn, Óðinn, sem
Wagner kallar Wotan í verki sínu. Frásögn
Wagners af Óðni er um leið saga alls
heimsins og endaloka hans og er að mörgu
leyti hliðstæða frásagnar Völuspár um
sköpun heimsins, sögu hans og endalok
með Ragnarökum.
Handrit Konungsbókar Eddukvæða
(Sæmundar Edda). Úr Völuspá.
RÍNARGULLIÐ
Ar var alda
það er ekki var
var-a sandur né sær
né svalar unnir
Við erum stödd í árdögum heimsins.
Óðinn hefur ákveðið byggingu Valhallar
og fengið jötnana Fáfni og Fasolt til verks-
Richard Wagner
ins. Vandi Óðins er þó sá að hann getur
ekki greitt jötnunum verklaun, en hefur
sett Freyju að veði. Nú er komið að skulda-
dögum, Valhöll tilbúin, jötnarnir mættir
með reikninginn, en Oðinn getur ekki borg-
að.
Þá gengu regin öll
á rökstóla
ginnheilög goð
og um það gættust
hverjir hefðu loft allt lævi blandið
eða ætt jötuns
Óðs mey gefna
Óðinn lofar jötnunum greiðslu innan tíð-
ar, en þeir taka Freyju með sér í pant.
Óðinn kallar á Loka, sem alltaf hefur ráð
undir rifi hveiju. Hann segir Óðni frá því
að á ferðum sínum hafi hann frétt af miklu
gulli í eigu svartálfsins. Alberichs, sem
hann hafi stolið frá dætrum Rínar. Loki
segir að þar sem Alberich hafi fengið gull-
ið á óheiðarlegan hátt sé ekkert því til
fyrirstöðu að stela því frá honum og nota
það til að greiða jötnunum laun sín.
Þeir Óðinn og Loki halda saman niður
til Niflheima, en þar búa svartálfarnir
Alberich og Mímir bróðir hans .ásamt
öðrum Niflungum. Óðni og Loka tekst
að véla gullið af Alberich ásamt hring
þeim og huliðshjálmi, sem úr gullinu
höfðu verið smíðaðir. I lok þeirra
; viðskipta nær Alberich að leggja
þá bölvun á hringinn að allir sem
hann eignist skuli verða fyrir mik-
illi ógæfu. Verðmæti þessa hrings
| fólust hins vegar í því að eigandi
hans öðlast vald til að ráða yfir
heiminum.
Áætlanir Loka standast í öllum
megindráttum, jötnarnir fá gullið
og Öðni þvert um geð fá þeir líka
hringinn. Þeir bræður, Fáfnir og
Fasolt, hafa þó ekki fyrr fengið
gullið afhent en þeir hefja deilur um
það. Fara leikar svo að Fáfnir drepur
Fasolt og hverfur síðan á braut (inn í
djúpan skóg þar sem hann breytir sér í
dreka og leggst á gullið sbr. „að liggja á
einhveiju eins og ormur á gulli“). Æsir
láta sér fátt um finnast og ganga í Val-
höll til að fagna vígslu hennar. Úti fyrir
stendur Loki og bendir á að einn glæpur
réttlæti ekki annan og kveinstafir Rínard-
ætra undirstrika það óréttlæti sem sjálfur
Alfaðir hefur nú stuðlað að.
Þetta er forsaga verksins sem á eftir
kemur. Eiginlega á hún sér ekki aðeins
hliðstæðu í frásögn Völuspár, heldur einn-
ig í sögu Biblíunnar um erfðasyndina og
einnig hér snýst allt sem á eftir fer um
vonlausa baráttu við að leiðrétta unnar
misgjörðir; að skila gullinu aftur í hendur
réttra eigenda, Rínardætra. Áður en næsta
ópera hefst hefur Óðinn leitað ráða til að
koma fram leiðréttingu mála. Hann bindur
nú mestar vonir við að sonur hans, völs-
ungurinn Siegmund, sem hann héfur getið
með mennskri konu, geti náð gullinu frá
drekanum Fáfni.
Valkyrjan
Óperan Valkyijan hefst á því að Sieg-
mund kemur örþreyttur og sár úr orustu
inn í hús Hundings og finnur þar húsfreyj-
una Sieglinde. Hún veitir hetjunni aðhlynn-
ingu, en er húsbóndinn birtist kemur í ljós
að hann er einn fjandmanna Siegmunds.
Hunding býður Siegmund þó að sofa þar