Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1994, Blaðsíða 12

4-
A R K 1 T E K T 7 U R
&
Calatrava
samtvinnar
tækni og
fagurfræði
Mörgum er í fersku minni Heims-
sýningin í Sevilla sumarið 1992
og myndir sem þá birtust af
frumlegum sýningarskálum.
Kannski er mest af því gleymt, en menn
muna þó líklega eftir einstæðri og glæsi-
legri brú yfir fljótið Guadalquivir sem fellur
framhjá sýningai-svæðinu. Ein tiltölulega
grönn, hallandi súla heldur þessari 250 m.
löngu hengibrú uppi. Þessvegna lítur svo
út sem súlan spyrni við fæti og út frá henni
gengur fjöldi stálstrengja sem halda brúnni
uppi. Með henni var ekki verið að tjalda
til einnar nætur;
hún verður þarna
áfi-am og þegar orð-
in einkennismynd
eða tákn borgarinn-
ar. Fljótt á litið
minnir mannvirkið á
risavaxið strengja-
hljóðfæri og kemur
ekki á óvart þegar
arkitektinn, Spán-
verjinn Santiago
Calatrava, kveðst
einmitt hafa tekið
mið af hörpu.
Reyndar átti hann
annað eftirminnilegt
verk á heimssýning-
unni: Sjónvarpst-
urninn, sem er í
rauninni fullgildur
skúlptúr.
Þessi 43 ára gamli
Spánverji hefur
komið eins og spútnik uppá himininn síð-
asta áratuginn. Hann er frá Barcelona og
ætlaði að hefja myndlistamám í París 1968.
En hann kom að lokuðum kofunum og allri
kennslu í molum eftir stúdentaóeirðirnar.
Hann sneri heim aftur; fór þá í arkitektúr
í heimaborg sinni og lauk framhaldsnámi
frá arkitektaskólanum í Zúrich í Sviss. Að
námi loknu settist hann að í Zurich og hef-
ur starfrækt arkitektastofu þar, en aðra í
París og þar starfa aðallega ungir arkitekt-
ar undir handleiðsu hans.
Það er óhætt að slá því föstu að Cal-
atrava er eins alþjóðlegur og menn geta
orðið í þessum bransa; hann hefur allan
heiminn undir. Meðal þess sem er á teikni-
borðinu hjá honum og hans fólki um þessar
mundir er ný flughöfn í Bilbao á Spáni,
konsertsalur á Tenerife, og þverálma í St.
Johns dómkirkjuna í New York.
En Calatrava er að sjálfsögðu kunnastur
fyrir þau mannvirki sem lokið hefur verið
við. Olíkt því sem gerst hefur um flesta
alþjóðlega frægðarmenn í arkitektúr, hefur
hann tekið sérstöku ástfóstri við brýr. Hann
tók á sínum tíma verkfræði sem aukagrein
og hefur yndi af verkfræðilegum og fagur-
fræðilegum kúnstum, sem njóta sín til fulls
í brúarsmíði. Fyrir utan brúna í Sevilla
hefur hann teiknað brú á fljótið Rio Gua-
diana, sem einnig er hengibrú en þar snúa
burðarvíramir lóðrétt niður frá fagurlega
formuðum stál- og steinboga. Og það er
ekki tilviljun að boginn lítur svona út. Þetta
er að sögn Calatrava sjónræn útfærsla á
fiðlusóló í fyrsta þætti Simfóníu koncert-
ante eftir Mozart. Ugglaust þætti flestum
nærtækara að líta eingöngu á stórbrú út
frá verkfræði- og notagildissjónarmiði. En
Calatrava sýnir og sannar að list fæðist af
list og að skapandi listamaður finnui' sér
hvatningu og hugmyndir úr ólíklegustu átt-
um. I þýzka listatímaritinu Art, sem nýlega
fjallaði um þennan fjöllistamann, segir svo:
„Calatrava ist Baumeister, Plasiker und
Ingenieur in einer Person“, (Calatrava er
byggingameistai-i, myndhöggvari og verk-
fræðingur í einni persónu).
Það verk Calatrava sem hvað mesta at-
hygli hefur vakið er „Mollið“ (The Mall) í
Toronto í Kanada. Ekki er það verzlana-
samsteypa á bandaríska vísu, heldur vildu
borgarfeður í Toronto gæða lífi 106m. langa
götu, sem þótti heldur óspennandi. Hún
liggur milli ólíkra 5 hæða húsa, að hluta
frá síðustu öld, en yfir gnæfa tveir 50 hæða
skrifstofutumar eftir Mies van der Rohe.
Efnt vai' til samkeppni sem Calatrava
vann. Hann kom með djarflega tillögu, sem
nú hefur verið framkvæmd og þykir stór-
kostleg lausn: A burðarvirki úr stáli, sem
ýmist nær niður á þakbrúnir húsanna eða
alveg niður á götuna, setti hann glerþak
en rimlar og bogadregin burðarvirkin veita
sólarljósinu niður á óbeinan hátt. Það er
því líkast að risavaxnir, hvitir pálmar breiði
krónur sínar yfír götuna í 27 metra hæð.
Hugmyndin er að sjálfsögu ekki ný af
nálinni; brautryðjandaverkið var La Gall-
eria í Milanó, gata sem var yfirbyggð á
síðustu öld og stendui' enn. Þar var einfald-
lega sett þak á búðagötu, en Calatrava vinn-
ur með jjósið og nær fram stórfenglegri,
sjónrænni upplifun. En auk þess er vetur-
inn oftast afar kaldur í Toronto og gatan
sú arna var fræg fyrir vindstreng. Marg-
sinnis hefur verið bent á að lausnir þessu
líkar þurfi að"gera í borgum á norðurhjaran-
um til að gera þær hlýlegri íverustaði að
vetrarlagi. í því efni hefur Toronto tekið
forystuna og ennþá einu sinni hefur sann-
ast að stórkostlegar hugmyndir verða ekki
til í ráðum og nefndum, heldur hjá skap-
andi einstaklingum eins og Santiago Cal-
atrava.
Gísli Sigurðsson.
Arkitektinn Santiago Calatrava.
Brúin sem Calatrava teiknaði og byggð var yfir ána Guadalquivir er einstæð í þá
veru að burðarstrengirnir eru allir strengdir í eina súlu.
Þar sem hinn napri kanadíski vetrarvindur æddi áður, geta Torontobúar nú spókað
sig undir glerþaki Calatrava.

r
ti
r
12
4