Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1994, Side 8
Tízka og tíðarandi
fyrir 100 árum
NÝLEGA var búið að uppgötva baðstrendur og baðfatatízkan var eins og sést á þessu póstkorti, bæði
viktoríönsk og siðprúð. Það var líka vissara að mamma eða amma fylgdi ungmeyjunum þar sem þær
vaða uppí miðjan kálfa, enda eru karlaskammirnar ekki langt undan ef betur er að gáð.
Postkort og skopmyndir frá Viktoríutímabilinu
NÍTJÁNDA öldin
var að renna sitt
skeið, aldamótin
framundan rétt
eins og nú. Stór-
stígar framfarir höfðu átt sér
stað og ódýrar náttúruafurð-
ir og hráefni streymdu tií
Evrópu frá nýlendunum og
umfram allt til Bretlands.
Ekkert var sjálfsagðara fyrir
siglingaþjóðir í Evrópu en
að eiga nýlendur. Fjöldi
manns, ekki sízt í Englandi,
lifði eins og blómi í eggi á
kostnað nýlenduauðsins.
Viktoría gamla ríkti þar og
lífsgildin, sem síðan hafa
verið kennd við hana og köll-
uð viktoríönsk. Áherzlan var
á siðprýði, einkum hjá kon-
um. Fötin áttu að hylja lík-
amann. En breytingar voru
í aðsigi, meðal annars vegna
þess að það komst í tízku
að sóla sig á baðströndum.
í fyrstu var það yfirstéttin.
Yfírleitt gerði fólk það sem
taldist „rétt“ eftir mæli-
kvarða þeirrar stéttar sem
það hafði fæðst í. Spillingin
blómstraði ekki síður en nú
og í hinni viktoríönsku sið-
prýði var mikið um tvöfalt
siðgæði.
Blöð eins og Punch, sem
var enski Spegillinn, gerðu
takmarkalaust grín að þessu
og vegna framfara í prent-
tækni var gefínn út urmull
litprentaðra póstkorta, sum
alvörugefín en önnur gam-
ansöm. Gefín hefur verið út
bók með póstkortum og
skopmyndum frá þessum
tíma. Margar þessara mynda
þóttu rosalega djarfar á sín-
um tíma, t.d. ljósmyndir af
fínum frúm í roki og vindur-
inn búinn að fletta upp síð-
pilsunum svo sást uppá rass.
Við sjáum í þessum myndum
tízkuna sem þá ríkti, aðal-
lega hjá þeim betur settu,
svo og tíðarandann.
GS
VEL klædd Lundúna-
stúlka skartar, spari-
hattinum á veðreiðum
og sýnir dirfsku sem
vísar til 20. aldarinnar
íþví, að hún er hneyksl-
anlega stuttklædd eftir
viktoríanskri siðvenju.
UM 1920 eru áhrif kvikmyndahna byrjuð. Á
póstkorti sem sýnir mynd af brúðhjónum, hefur
tekizt að búa til úr brúðgumanum eftirmynd af
Valentino, hinum rómantíska elskhuga úr kvik-
myndum þess tíma.
KVENFRELSI í augsýn; mynd á vindlapakka. í stað þess að sýna
virðulega heldrimenn púandi vindla eru nú komnar vel klæddar
ungar konur og á auðvitað að sýna kvenþjóðinni, hvað konur gátu
verið elegant með þessa hlunka milli fingranna.
Austræn rómantík. Á síðari hluta síðustu aldar var
talsvert snobbað fyrir auturlenzkum íburði og
menn gerðust „orintalistar" eins og það var kall-
að. Það komst í tízku að listmálarar færu í leið-
angra til Arabalanda og nokkrir þeirra máluðu
frægar myndir úr kvennabúrum, td. „ Tyrkneska
baðið“ éftir Ingres. Enginn hafði áhyggjur af því
að konumar á þessum myndum voru ambáttir.
Póstkort með myndum úr kvennabúrum voru vin-
sæl. Myndin er af einu slíku póstkorti þar sem
slöngudansari dansar fyrir austurlenzkan soldán.
Á hjónabandsmarkaðnum fyrir 100 árum. Póst-
kort sem sýnir vinkonur bera saman bækur sín-
ar. Textinn undir myndinni hljóðar svo: Örmur:
„Veiztu, að hann vafði handleggnum utan um
mig þrisvar sinnum.“ Hin: „Jæja, sá hlýtur að
vera handleggjalangur.“
„Ástandið“ hófst
ekki á íslandi
1940. Hinarsiðpr-
úðu, viktoríönsku
meyjar voru fyrir
löngu búnarað
komast að því hvað
einkennisbúning-
amir vom ómót-
stæðilegir
EIN af skyldum
eiginmannsins
annó 1894.
-H
8