Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1995, Page 3

1-BgBfig
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Gei’dur
Listasafnið í Kópavogi, ber naf i Gerðar Helga-
dóttur myndhöggvara, efnir nú í fyrsta sinn til
stórrar sýningar á list Gerðar þar sem bæði
verða sýndir stein- og járnskúlptúrar hennar
svo og glerlist. I tilefni sýningarinnar er grein
um Gerði eftir Elínu Pálmadóttur sem skrifað
hefur ævisögu listakonunnar. Á forsíðumynd-
inni er verk eftir Gerði sem nýlega hefur verið
sett upp í nánd við Listasafn Kópavogs.
Hermann
Pálsson, fyrrverandi prófessor í Edinborg, heldur
áfram að miðla lesendum Lesbókar af þekkingu
sinni á fornsögum. Grein hans nú fjallar um vel
þekkt fyrirbæri; Hauskúpu Egils sem var svo
þykk að exi Skafta prests vann ekki á henni.
Mikilverða í þessu sambandi telur Hermann vís-
indalegar niðurstöður þeirra Þórðar Harðarsonar
og Jesse Byockes.
Lúpínan
hefur ýmist verið lofsungin sem bjargvættur í
landgræðslu eða fordæmd sem bölvaldur hinnar
smágerðu flóru. I þáttaröðinni Rannsóknir á
íslandi fjalla þeir Jóhann Þó rsson og Óiafur
Guðmundsson hinsvegar um gagnsemi af lúpínu
sem hingað til hefur ekki \ erið á dagskrá:
Nýtingu alaskalúpínu fyrir sauðfé.
ÞORSTEINN
VALDIMARSSON
Sigling
- Til Gerðar Helgadóttur -
Mærin við brunninn
blæs að dúnsegli. —
„Fræhnoðri,
lát mig feykja þér,
og svíf, svíf
um sund þangað
sem rót þín er fólgin
og frjógullinkróna. “
„Svo bar ég og ber þig,
barn, “ mælir jörðin
röddu vatnsins,
„um víðar tíðir
í leit að þér sjálfri,
í leit að heimi friðar,
þó brenni þig glóð mín
og brenni mig þín tár.“
Sól vindur ský
að siglum fjalla,
gín höfuð mána
hvítt fyrir stafni. —
„Svífum, dóttir, svífum
meðan söngvar endast
og ljós benda.
Þín leit er mín. “
Þorsteinn Valdimarsson, 1918-1977, var frá Vopnafirði en átti lengst
af heima í Kópavogi þar sem hann stundaöi kennslu og ritstörf. Fyrsta
kvæðabók hans, Villta vor, kom út 1942. JVIeð Limrum, 1965, átti hann
drjúgan þátt í að kynna limruformið fyrir (slendingum.
NÚ BÍÐUR
ENGINN
að er biðin, sem gerir
menn djúpa. Nú hafa
engir tími til að bíða.
Þess vegna eru þeir
grunnir. Menn gerjast í
biðinni.“ — Þessar setn-
ingar eru úr fórum Þór-
arins Björnssonar skóla-
meistara frá Víkingavatni. Þegar ræðu- og
ritsfn hans, Rætur og vængir, er skoðað
kemur í ljós að biðin hefur verið honum
hugleikið umhugsunarefni fyrri hluta árs
1960 (sbr. II. bindi, bls. 267). Hann mælir
biðinni bót á nokkrum mhnismiðum og
kemst að þeirri niðurstöðu, að sá, sem ekki
kann að bíða, hann verði adrei neitt. Að
hans mati skapar biðin dýpt, eins og fram
kemur í upphafi þessa máls, og þá styrkir
hún „karakterinn“. Nú er ljóst, að'almennir
lífshættir hér á ofanverðri 20. öld eru yfir-
leitt í andstöðu við þessa kenningu. Það á
við um ýmsa þætti íslensks þjóðlífs. Þegar
hugað er að atvinnu- og frarnleiðsluháttum
skortir menn ekki hugmyndir, en fara svo
á flumbrum, þegar hugmynd hefur kviknað
og ráðast í dýrar framkvæmdir án þess að
gefa sér t íma til að bíða eftir vel grunduð-
um niðurstöðum rannsókna eða áætlunum
um skipulag. — Þetta þolir enga bið! — segja
menn, jafnvel þótt enginn k< ppinautur sé í
augsýn. Óþarft er að rifja upp ýmis ævin-
týri ákaflyndra framkvæmc arnanna, sem
ekki gátu beðið með fyrirtæ íi sín, en end-
uðu með gjaldþroti og hruni
„Nú bíður enginn og þesi vegna verða
allt litlir menn. Til þess ad verða mikill
þarf stóra drauma. Óg til itórra drauma
þarf kyrrð og „perspective“.': Þannig ritaði
skólameistari á minnisblað 2. mars 1960.
Nú er ástæða til að huga að því, hvað það
er, sem veldur þessu óðagoti. Hvers vegna
liggur mönnum svo mikið á? Svarið er aug-
ljóst. í samfélagi voru stuðla ótal þættir að
almennum óróleika og flaustri. Lífsmynstur
ofanverðrar aldarinnar einkennist af hams-
lausri samkeppni manna til þess að öðlast
fé og frama og fæstir mega þó vera að því
að njóta gæða og fegurðar lífs og lista.
Þetta er ekki svartagallsraus, heldur ábend-
ing um alvarlegt vandamál, sem hægt er
að leysa, ef almenn viðhorfsbreyting verður
í samfélagi voru og menn horfa oftar til
himins.
Ekki verður hægt að neita því, að frétta-
flutningur fjölmiðla elur á flaustri manna
og ótímabærum flýti. Viðmælendum þeirra
er annt um að koma málefnum sínum á
framfæri. Sá áróður, sem á er klifað, að
kynning þeirra þoli enga bið, veldur því að
menn gefa kost á viðtali, sem ekki hefur
verið undirbúið og svara spurningum án
þess að hirða um að þeim sé gefið nauðsyn-
legt ráðrúm til þess að hugsa sinn gang eða
að „geijast í biðinni". Viðkvæm mál eru
þannig komin í hnút fyrr en nokkurn varir,
þótt koma megi í veg fyrir óhöpp og leið-
indi með því að bíða um sinn og hugsa sinn
gang. Hér er ég ekki að átelja fjölmiðla
fyrir aðgangshörku, því þeirri alþjóðlegu
þróun verður ekki snúið aftur, enda skiptir
víst miklu máli að hratt sé við brugðist á
þeim vettvangi. Hins vegar varðar miklu
að einstaklingar og stofnanir temji sér var-
kárni og tileinki sér nauðsynlega biðlund.
Ef málefni, sem varða heill þeirra og hag,
eru viðkvæm og verða ekki skýrð og skil-
greind nema að vel athuguðu máli er farsæl-
ast að bíða um sinn. Enginn getur kúgað
fram svör.
Mjög vill á því bera í stjórnmálum, að
menn gæti sín lítt í hita átakanna og leiðist
um of af þeirri þrá að láta sem mest á sér
bera, m.a. með því að vera skjótir til svara,
þótt þeir ráði misvel við orðsins brand og
lög þeirra vilji æði oft geiga þeim til lítillar
fremdar. Þar ræður sú breyting, sem orðið
hefur með auknum þætti fjölmiðla og þá
ekki síst sjónvarps í kynningu á störfum
og málflutningi á Alþingi. Nú þegar nær
dregur aldamótum verður minnst viðbragða
Þorgeirs Ljósvetningagoða á Alþingi fyrir
1000 árum, er hann gekk til búðar sinnar
á Þingvöllum, lagðist niður og breiddi feld
yfir höfuð sér. Þannig lá hann svo til jafn-
lengdar daginn eftir, að hann mælti eigi
orð. Þar sannaðist sú staðhæfing Þórarins
skólameistara, sem til var vitnað í upphafi
þessarar greinar, að „það er biðin, sem
gerir menn djúpa“. Þorgeir gaf sér tíma til
að íhuga málið, sem fyrir lá, og þá sérstak-
lega efni laganna, sem honum var falið að
bera upp. Ef til vill væri þjóðráð að hafa
uppi feldi í sölum Alþingis nú, til þess að
minna þingmenn á nauðsyn þess að bíða,
fremur en að leggja eitthvað til málanna,
sem lítt er grundað. Þar væri og gefið for-
dæmi þeim fjölmörgu, sem ábyrgð axla í
þjóðfélagi voru og verðaað gæta þess vel
að ætla sér nægan biðtíma til þess að móta
mikilvæg skilaboð og greinagóð svör. Ekki
hafa viðfangsefni manna smækkað á þess-
ari margræðu öld. Því má ætla, að þau krefj-
ist meiri djúphygli, þrátt fyrir hjálp tækninn-
ar. Ekki er að ófyrirsynju, er þær efasemd-
ir vakna um það hvort maðurinn hafi þá
vaxið að andlegu atgervi eða náð félagsleg-
um þroska, eins og fram kemur í ljóði Jó-
hannesar úr Kötlum um þessa öld:
„Þessi öld er undarleg
fyrirheitin sýnast stærri og stærri
öllu er beint á óraveg
stefnumiðin virðast hærri og hærri
hraðans sókn er tryggðartreg
vinir okkar gerast færri og færri."
BOLLI GÚSTAVSSON á Hólum
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. JÚNI'1995 3