Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1996, Qupperneq 8
Erling skipstjóri að sigla um þéttan ís. Á
stundum tók hann mjög krappar beygjur til
að sleppa við ísjaka en þá hallaðist skipið
talsvert. Og þegar ísinn varð alveg pakkaður
lét skipstjórinn skipið sitt rekast á ísjaka og
gaf svo inn og ýtti þannig jakanum úr vegi.
Það er kúnst að sigla um ísjakana en Erling
er greinilega vanur og kann sitt fag.
Qaqortoq
Qaqortoq þýðir „hvíti staðurinn“ og er bær
utarlega í Einarsfirði. í bæ þessum, sem
nefnist upp á dönsku Julianeháb, búa um
3000 manns. Þetta er stærsti bærinn í Suð-
ur-Grænlandi og höfuðstaðurinn þar. Upp-
haflega reisti Anders Olsen þar verslun-
arstöð árið 1775. Ætlunin með staðsetning-
unni var að gera viðskipti við norræna fólk-
ið sem enn var taiið að byggi í Eystri-
byggð, en vegna misskilnings var þó talið
að sú byggð væri á Austur-Grænlandi. En
eins og kunnugt er fannst ekkert norrænt
fólk í Grænlandi þótt mikið væri leitað á
þessum tímum.
Margt er líkt með Narsaq og Qaqortoq
þótt umhverfi bæjanna sé ólíkt. Veiðar eru
mikilvægur þáttur í atvinnulífínu og þjón-
ustugeirinn stækkar stöðugt. Það sem gerir
Qaqortoq þó frábrugðinn Narsaq er hlutverk
þess fyrmefnda sem mennta- og stjómsýslu-
miðstöð fyrir Suður-Grænland. Ungt náms-
fóík safnast saman í Qaqortoq og er þar í
heimavist yfir skólatímann.
Qaqortoq er fallegur bær. Húsin eru sum
hver byggð uppi á bröttum bergstöllum en
þótt það kunni að hljóma óhugnanlega þá
er bærinn hinn vinalegasti. Húsin em flest
hver máluð sérstökum grænum, bláum, gul-
um eða rauðum litum en svo virðist sem
einungis einn tónn hvers litar sé notaður á
húsin í Grænlandi. Þannig virðast húsin í
Narsaq, Igaliko og Qaqortoq máluð sömu
bláu, gulu, rauðu og grænu litunum en þetta
leiðir til sérstaks yfirbragðs grænlenskra
byggða.
Verslanir í Qaqortoq em með líku sniði
og verslanir í Narsaq. Flestar em þær í timb-
urhúsum og þar fást innfluttar vömr, einkum
danskar. Verðlag í Grænlandi er um 10 -
20% hærra en í Danmörku sem skýrist af
flutningskostnaði. Verðlag milli bæja er þó
svipað þrátt fyrir ijarlægðirnar innan lands-
ins. Áfengi er nokkuð dýrt en það er selt í
kjörbúðum eftir hádegi á virkum dögum,
milli ellefu og þrettán á laugardögum en það
er ekki selt á sunnudögum. Landslög ríkja
um sölu og neyslu áfengis en bæjum er leyft
að herða reglurnar ef þurfa þykir. Einstaka
bæir hafa gert svo.
Skipuleggjandi ferðarinnar, Salik Hard,
tók á móti hópnum og var okkur innan hand-
ar. Meðal annars leiðbeindi hann okkur um
minjasafnið í bænum sem geymir merka
sögu bæði Thulemenningarinnar og hinnar
norrænu menningar sem var í Eystribyggð.
Sumrin 1993 og 1994 fengu 18 listamenn
af Norðurlöndum ftjálsar hendur í Qaqortoq
þar sem þeir máttu skreyta bæinn að vild
sinni. Nú prýða listaverk þessara manna
bæinn og gefa honum skemmtilegt yfírbragð
en listaverkin eru einkum unnin í bergveggi
og grjót víða um bæinn. Hugmyndina átti
Qaqortoqbúinn og listamaðurinn Áka Höegh.
Meðal listamannanna voru Islendingarnir
Örn þorsteinsson og Páll Guðmundsson.
Á meðan á dvölinni í Qaqortoq stóð gafst
hópnum færi á að smakka mat af græn-
lensku hlaðborði. Meðal annars var boðið
upp á þurrkað hvalkjöt, selspik, selkjöts-
súpu, álkukjöt og hvalasteik. Margt hafði
framandi keim og féll fólkinu misjafnlega
eins og gengur en allir voru þó sammála
um að þetta væri óvenjulegur málsverður.
í höfninni í Qaqortoq var Inúki einn dag-
inn að æfa sig í húðkeip. Hann lét húðkeip-
inn fara á hvolf og æfði sig svo í að rétta
hann við með árinni. En þessi ágæti farkost-
ur er enn í gildi. Inúítamir fara á húðkeipun-
um um hafflötinn en auk þess eru þeir vin-
sælir meðal ferðamanna sem vilja reyna
kostinn. Að sögn er það einstök og ógleym-
anleg reynsla að fljóta á húðkeip innan um
ísjaka á lygnum haffleti.
Daginn sem hópurinn yfírgaf Qaqortoq
kom veiðimaður með sel af hafi í litlum
mótorbát og lagðist að bryggju. Selurinn var
settur á bryggjuna og þar tók kona til við
að verka hann meðan veiðimaðurinn þreif
bát sinn. Skepnan var rist endilöng og inn-
yflin dregin út og var selspikið síðan verkað
frá kjötinu. Nokkrir bæjarbúar stóðu á
bryggjunni og fylgdust spenntir með því sem
fram fór enda hefur selurinn verið helsta
lífsbjörg Inúíta um aldir.
En tími var kominn til að kveðja Qaqortoq
og sigla áleiðis til Igaliko með viðkomu í
Hvalseyjarfírði.
Niðurlag greinarinnar birtist í næstu Les-
bók
Höfundarnir eru nemar í mannfræöi.
FERÐAMENN fyrir utan húsið þar sem Mozart fæddist og átti heima í á bemskuárum sínum. Fjöldi tónlistarunnenda
úr víðri veröld fer í pílagrímsferðir á þennan stað.
Þrír dagar
í Salzburg
keisaradæmis Habsborgara, sem þar höfðu
ríkt samfleytt í sjö hundruð ár - á þann
veg, eins og einn merkur sagnfræðingur
komst að orði, að „Mið-Evrópa snérist í
kringum þá, en þeir ekki í kringum hana“.
Ég steig því upp í kvöldlestina frá Munchen
til Feneyja via Salzburg með vísan gisti-
stað. I stað þess að vakna upp að morgni,
eins og í fyrri ferðum, á sólbjartri Ítalíu,
þá vaknaði ég upp á fimmtu hæð á Hótel
Mozart í Salzburg. Þegar ég leit út um
gluggann sem snéri að gamla borgar-
hlutanum og kastalanum (Hohensalzburg)
handan við Salzach ána sem rennur í gegn-
um borgina, þá hugsaði ég næstum því
upphátt - þetta er smækkuð útgáfa af
Prag - svo mjög minnti þettá útsýni mig
á gamla borgarhlutann í Prag, en sú borg
hefir mér ávallt fundist ein fegursta borg
í Evrópu. Það voru líka þessar þtjár borgir
í Austurríska keisaradæminu, Salzburg,
Prag og Vínarborg, sem svo mjög tengd-
ust Mozart á hinum stutta en afkastam-
ikla æviferli hans.
í nýlegu viðtali við eftirsóttasta hljóm-
sveitarstjóra heimsins í dag, Riccardo
Muti, segir hann m.a.: „Flestir þekkja
aðdáun mína á Verdi, en ef ég ætti þess
kost að hitta einhvem einn af hinum látnu
tónskáldum sögunnar þá er það ekkert
vafamál í mínum huga - það væri Moz-
art.“
Eg var staddur í Munchen í Þýskalandi fyrir
nokkru á leið til Ítalínu. Tvisvar áður hafði
ég farið þá leið með lest fram og til baka og
á báðum leiðum fór lestin um Salzburg í Aust-
urríki. Ég var búinn að heita því, að ef ég
„Ef ég ætti þess kost að
hitta einhvern einn af
hinum látnu tónskáldum
sögunnar - þá væri það
Wolfgang Amadeus
Mozart“
Riccardo Muti í viðtali.
Eftir BJÖRN JAKOBSSON
færi þessa rútu í þriðja sinn, þá skyldi ég
fara af lestinni í Salzburg og dvelja þar í
fáeina daga.
Salzburg og hvers vegna? - Að sjálf-
sögðu er það aðeins eitt nafn - ein ástæða
fyrir því að svo margir heimsækja þessa
fallegu borg: Wolfgang Amadeus Mozart
sem gaf heiminum og menningunni meira
en flestir aðrir sem fæðst hafa í þennan
heim. Þó lifði hann ekki nema hálfa ævi í
árafjölda - þrjátíu og sex ár, en á þeim
tíma lét hann eftir sig 626 tölusett tónverk
stór og smá, sem spanna öll form
klassískrar tónlistar sem of langt mál yrði
upp að telja.
Mæt kona af Seltjarnarnesi hafði bent
mér á þægilegt lítið hótel í Salzburg þar
sem hún hafði eitt sinn dvalið, og var ég
búinn að festa þar herbergi í þrjár nætur.
Nafn þessa gistihúss - Hótel Mozart undir-
strikaði þar með tilgang minn með þessari
dvöl í Salzburg - þar að auki stóð hótelið
við Frans Jósef stræti - nafn sem snart
lokakaflann og endalok hins Austurríska
8