Lesbók Morgunblaðsins - 23.03.1996, Blaðsíða 5

ÁN TITILS. Kolateikning, 1994.
heimslistina að fótum nemandanna". Hún
hóf síðan nám í Myndlistarskólanum í
Reykjavík árið 1959, vann um níu mánaða
skeið hjá Ragnari Kjartanssyni við keramik-
skreytingar í Gliti, en hætti þegar annar
sonurinn fæddist. Arið 1961 héldu þau hjón-
in utan til Kaupmannahafnar, Hafsteinn fór
í framhaldsnám í tannlækningum, en Ragn-
heiður fór á námskeið í Glypotekinu hjá
Askov Jensen. Hugur hennar stefndi í
dönsku myndlistarakademíuna, en þangað
komst hún þó aldrei því að um það leyti
boðaði þriðji sonurinn komu sína. Hann
fæddist á leiðinni heim, úti á miðju Atlants-
hafi. Eftir heimkomuna eignaðist hún tvo
syni til viðbótar.
Með unga syni, stundum tvo á handlegg,
vann Ragnheiður þó af miklu kappi á kvöld-
in og oft fram til klukkan fjögur á morgn-
ana. Sá eldmóður endaði þó eitt sinn með
heimsókn til gigtarlæknis og meðhöndlun í
framhaldi af því.
Bækur Eins Og Kvenfólk
Árið 1970 hélt Ragnheiður utan til París-
ar ásamt Björgu Þorsteinsdóttur og komust
þær inn á verkstæði hjá sjálfum grafíkmeist-
aranum Hayter. „Við lærðum mikið þetta
sumar. Við unnum hjá Hayter frá eitt til
sjö alla daga nema sunnudaga, en þeim
eyddum við á söfnum. Stundum fórum við
fimm sinnum á sömu sýninguna."
Vinnustaður Ragnheiðar var þó áfram
heima á íslandi innan um börn og bú. „Þjóð-
félagsstaða mín var heimavinnandi húsmóð-
ir, og ég tel að það hafi verið mín gæfa,
því ég gat verið hjá börnunum og sinnt jafn-
framt myndlistinni. Á þeim árum voru Rauð-
sokkur með pistla í útvarpinu og beindu
orðum sínum til kvenna, hvöttu þær til að
bæta menntun sína og fara út í þjóðfélagið,
en mér fannst þær tala niður til húsmæðra.
Ég sem hafði áður verið svo ánægð með
hlutskipti mitt fór nú að spyrja sjálfa mig
hvort ég væri farin að forpokast.“
Óléttukjólarnir umtöluðu og tertukonurn-
ar urðu til á því tímabili.
Ragnheiði fannst stundum skorta á viður-
kenninguna hér heima, henni fannst hún
oft einangruð og reyndi því að komast með
verk sín á sýningar erlendis. Árið 1971 tók
hún fyrst þátt í sýningu erlendis og árið
1976 hélt hún sína fyrstu einkasýningu í
Norræna húsinu. Á áttunda áratugnum þeg-
ar grafíklistin fór að seljast tók Ragnheiður
oft þátt í sjö alþjóðlegum tvíæringum á ári.
í byrjun níunda áratugarins hvarf lista-
konan frá því að fjalla um vandamál sam-
tímans og gerði bókamyndirnar svonefndu.
Þegar hún var spurð hvort þær myndir
væru ekki erótískar, svaraði hún að oft
mætti líkja bókum við kvenfólk, „þær væru
lesnar, notaðar, og oft lánaðar eða gefnar."
Ragnheiður var i stjórn FÍM frá 1972 til
1977 og hefur hlotið margar viðurkenningar
bæði hér heima og erlendis fyrir list sína.
Frá 1990 hefur hún að mestu unnið stórar
kolateikningar jafnhliða grafíkmyndum.
Listfræðingar telja að meira jafnvægi sé
komið í myndir hennar seinni árin, en sjálf
segist hún sjá meiri óreiðu í þeim.
Ef marka má orð listakonunnar hefur hún
tekið flugið um leið og börnin voru flogin
úr hreiðrinu, því um dvöl sína í Sveaborg
árið 1993, þegar hún hafði allan sólarhring-
inn fyrir sig, segir hún meðal annars: „En
eitt hef ég upplifað þrátt fyrir allt. ÉG get
flogið, þótt^enga hafi ég vængina.“
Höfundur er rithöfundur.
Friðsæl paradís í botni
Einarsfjarðar
kammt austan Qaqortoq gengur fjörður inn úr
Einarsfirði. í þessum firði er eyja með hvalbak-
slagi og nefnist eyjan eftir því Hvalsey en fjörður-
inn Hvalseyjarfjörður. í botni Hvalseyjarfjarðar
undir háu og bröttu fjalli er steinhlaðin kirkja
frá gamalli tíð, ótrúlega heilleg og forvitni-
leg. Kirkjan nefnist Hvalseyjarfjarðarkirkja
og er heillegasta leifin frá veru norræns
fólks í Grænlandi.
Kirkjan er hlaðin líklega um 1300 úr
reglulegu grjóti sem finnst víða í grennd
við kirkjustæðið. Kirkjan er 16 metrar á
lengd og 8 metrar á breidd. Gaflar kirkjunn-
ar eru nú um 5,7 metrar á hæð en hafa
líklega verið um 7,5 metrar í upphafi. Hlið-
arveggir kirkjunnar eru nú um 3 metrar á
hæð en hafa líklega verið um 4 metrar á
hæð. Breidd veggjanna er um einn og hálf-
ur metri. Kirkjan rís eins og margt annað
í Grænlandi á afar mjórri hallandi land-
ræmu og yfir henni er fjallið Qaqortoq (sem
þýðir Hvíti staðurinn en hvítar skellur ein-
kenna fjallið) sem er um 1000 metra hátt.
Það er eftirtektarvert hversu fallega og
vel kirkjan er hlaðin. Og það að hún skuli
enn standa svo heilleg sem raun ber vitni
er staðfesting á því
Grænland er sérstakt
land að heimsækja. Það
er líkt og það sé í annarri
vídd þar sem tíminn líður
hægar. Raunar er sem
flest sé frosið í einu
augnabliki, Qöllin,
flrðirnir, fuglarnir, féð og
fólkið.
Síðari hluti.
Eftir EIRÍK H. SIGUR-
JÓNSSON og KRISTÍNU
Á. ÁSGEIRSDÓTTUR
í raun voru eða hvað olli því að samfélag
þess hvarf úr Grænlandi.
I Hvalseyjarfjarðarkirkju var dvalið í ein-
ungis stutta stund. Ferðinni var haldið
áfram og næst var þorpið Igaliko sótt heim.
IGALIKO ... OG FRIÐUR í
HÁUM FJALLASAL
Igaliko er fallegt lítið þorp í háum fjalla-
sal í botni Einarsfjarðar. Húsin eru lág og
flest úr timbri en fáein hús eru hlaðin úr
sérstökum rauðbrúnum sandsteini. Kirkja
þorpsins er ein stærsta byggingin og hlaðin
úr slíkum steini. Umhverfi þorpsins er ólíkt
því sem maður á að venjast í Grænlandi
þar sem láglendi er óvenju mikið allt í kring
þótt háreist fjöll séu skammt undan.
Þorpið er fámennt, þar búa um 40 manns.
Aðalatvinna fólksins er í tengslum við fjár-
búskap og er heyskapur því hluti af sumar-
verkunum. Sauðfé gengur laust mestan
part sumarsins í ágætum beitarlöndum,
einkum vestan þorpsins.
Næst fjöruborðinu er rauðmálað útibú
danska kaupfélagsins og er þar hægt að
fá flestar þær vörur sem boðið var upp á
i kaupfélaginu í Narsaq. Ung kona sér um
rekstur kaupfélagsins. Hún sagðist hafa
að vandað hefur verið
til verksins.
Nokkrum metrum
frá kirkjunni eru
rústir landnámsbæj-
ar en búið var þarna
frá fyrstu árum
landnámsins í Græn-
landi. Þorkell far-
serkur fór út með
Eiríki rauða og nam
land í Hvalseyjarfirði
árið 985 þar sem
kirkjan er nú. Þorkell
var dysjaður í landinu
nærri bústaðnum en
var sagður ganga um
húsin áfram.
Síðasti skjalfesti
atburðurinn sem átti
sér stað í samfélagi
norræna fólksins í
Grænlandi var gift-
ing Þorsteins Ólafs-
sonar og Sigríðar
Björnsdóttur 14.
september árið 1408
í Hvalseyjarfjarðar-
kirkju. Þessi atburð-
ur var staðfestur í
bréfi frá íslandi sem
gefið var út árið
1412. Ekkert var síð-
ar skrifað um atburði
meðal norræna fólks-
ins í Grænlandi og
eins og kunnugt er
er ekki vitað með
vissu hver afdrif þess
.

HVALSEYJARFJARÐARKIRKJA, horft úr hlíð
Qaqortoq-fjalls útá Hvalseyjarfjörð.
IGALIKO - þyrping húsa á friðsælum staðþar sem hvorkiþarf gatnakerfi
né skipulag. Neðarlega fyrir miðri mynd má sjá rústir bæja sem tilheyra
tíð norrænna manna, þegar staðurinn nefndist Garðar.
HARALDUR Ólafsson mannfræð-
ingur talar við Inúka innan þeirra
veggja sem eftir eru af Hvalseyjar-
fjarðarkirkju. Norræn menning
mætir menningu Inúíta í
nútíma ogfortíð.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. MARZ1996 5