Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1996, Blaðsíða 9

„ATGEIRINN", menningarmiðstöðin í Geirangursfirði.
el, lítil byggð og engir bæir, því engin skil-
yrði eru til þess.
Á teikningunni sem hér fylgir með, sést
nokkurn veginn hvernig húsið lítur út úr
lofti, eða ofan úr fjallinu. Þar er gert ráð
fyrir sýki sem umlykur næstum safnið, en
„atgeirinn" myndar bæði brú yfír sýkið og
verður síðan einskonar öxull, eða miðja eftir
endilöngu húsinu.
Draugen-mióstöóin á Hamarsy
Á æskustöðvum Knut Hamsun skammt frá
Lofoten er Hamareyjan. Guðmundur hefur
teiknað menningarmiðstöð, sem þar er að
rísa og er hún kennd við Draugen, sem er
sama orð og draugur á íslenzku. Sjómenn á
þessum slóðum trúðu á tilvist sjávardraugs
sem sigldi um á hálfum báti. Menn í sjávar-
háska sáu hann gjaman rétt áður en þeir
fórust.
Hamareyja tengist landi með mjóu rifí;
þar þykir mikil náttúrufegurð, en eyjan er
lítið byggð. Hér er ekki um byggðasafn að
ræða, heldur miðstöð fyrir margskonar sýn-
ingar. Beitt verður ljósmynda- og kvik-
myndatækni, en megin inntakið og efniviður-
inn er goðsagan, maðurinn og náttúruöflin.
Grunnhugmynd Guðmundar er í stórum
dráttum bátsform. Þakið, sem er úr gleri,
minnir á bát á hvolfi, framendinn minnir á
fískhjall, en veggir em úr hlöðnu gijóti. Birt-
an í húsinu kemur að ofan, en veggirnir eru
heilir og hallast, bæði að utan og innan.
SAPMI- samiskur temogaróur.
Þetta er verk sem Guðmundur vann í lok-
aðri samkeppni. Sú menningarmiðstöð verð-
ur byggð í Karasjokk á Finnmörku og safn-
inu er ætlað að halda til haga menningu
Sama.
Þessi miðstöð er minni en hinar, 700 fer-
metrar, og að mestu neðanjarðar; rétt eins
og hóll hafi verið holaður að innan. Innan
úr hólnum rísa síðan burðarvirki, sem minna
á tjöld Sama. Þar eru 14m undir loft og
birtan kemur ofanfrá. Innandyra verða ekki
sýningargripir, heldur er þeim ætlað að vera
í garði umhverfís. En inni í „hólnum“ ræður
hátæknin og munu bandarískir sérfræðingar
sjá um þá hlið málsins. Sérstök áherzla verð-
ur lögð á dulúðina, en sögumaður er nauð-
synlegur í samfélagi Sama og því verður
hann á sínum stað. Segja má að öíl aðstaðan
og tæknin gangi út á það að gera sagnir
úr heimi Sama áhrifamiklar.
Þar að auki eru í húsinu íbúðir og veitinga-
aðstaða. Búið er að fjármagna fyrsta hluta
byggingarinnar og framkvæmdir hefjast inn-
an skamms.
SAPMI - Samískur temagarður
í Karasjokk.
GUÐMUNDUR Jónsson, arkitekt mennlng-
armiðstöðvanna fjögurra, hér með Gro
Harlem Brundtland við opnum sýningar-
sem hann hannaði í Stryn og er um nátt-
úru við jökulinn Justedalsbreen.
STEINN STEINARR
AÐ FENGNUM
SKÁLDALAUNUM
Svo oft hef ég grátið og harmað mitt hlutskipti í ieynum
og horft inn í framtíð, sem beið mín þögul og myrk.
Þetta fallega kvæði er ort í þeim tilgangi einum
að óska mér sjálfum til lukku með skáldastyrk.
Hér áður fyrr. Það er satt, ég var troðinn í svaðið.
Hvar sáuð þið mannkynið komast á lægra stig?
Ég var soltinn og klæðlaus og orti í Alþýðublaðið,
og allur heimurinn fyrirleit blaðið og mig.
Ég var úrkastsins táknræna mynd, ég var mannfélagssorinn,
og mér var hvarvetna synjandi vísað á braut,
en þrjózkan, sem lágvöxnum manni í blóðið er borin,
kom bágindum mínum til hjálpar, ef allt um þraut.
í kulda og myrkri ég kvað og ég baðst ekki vægðar,
og kvæðið var gjöf mín til lífsins, sem vera ber.
Eg veit hún er lítil, og þó var hún aldrei til þægðar
þeim, sem með völdin fóru á landi hér.
En eitthvað er breytt, og annaðhvort ég eða þjóðin
er ekki jafn trúföst sem fyrr við sín markmið og heit,
því nú hefur íslenzka valdstjórnin launað mér Ijóðin
eins og laglega hagorðum framsóknarbónda í sveit.
Samt þakka ég auðmjúkur þetta, sem ég hef fengið,
en þrálát og áleitin spurning um sál míina fer:
Er stríðinu lokið? Er loksins til þurrðar gengið
það litla af ærlegri hugsun, sem fannst hjá mér?
Því einnig ég man þann lærdóm, sem lífið mér kenndi,
hve lágt eða hátt sem veröldin ætlar mér sess:
Þau bláköldu sannindi, að allt, sem innt er af hendi,
í öfugu hlutfalli borgast við gildi þess.
Við birtingu Ijóðsins í Lesbók 9. nóv. sl. urðu þau meinlegu mistök að þrjú síðustu
erindin féllu niður og er því Ijóðið endurbirt! heild. Lesendur eru beðnir velvirðingar
ó þessu.
SAMBAND LÍFSINS í ALHEIMI
EFTIR
STEINAR PÁLSSON
egar ég nú fyrir skömmu leit á fæt-
urna á mér, datt mér í hug að þetta
væru reyndar töluvert einkennilegir
fætur, hvorki með hófa, klaufir né
klær. Þó eru hendumar sennilega ennþá
merkilegri. Hendur mannsins eru svona
vegna þess hlutverks, sem þeim er ætlað
að vinna í framtíðinni, en ekki vegna nátt-
úru úrvals sem Darvin talaði um. Það er
augljóst að margar breytingar á tegundun-
um hafa orðið til vegna þarfar á framþróun
til fullkomnara lífs. Hvernig verður vængur-
inn á fuglinum til? Vængurinn er hin mesta
furðusmíð. Fjaðrirnar á vængnum eru allt
í senn, léttar, sterkar og þéttar. Þessi furðu-
smíð hlýtur að hafa orðið til á afar löngum
tíma. Til hvers gat fuglinn hafa notað þetta
tæki á meðan það var að skapast? Þarna
er það augljóst að vængirnir verða til vegna
framtíðarinnar. Fuglinum er ætlað að verða
fullkomnust skepna jarðarinnar við hlið
mannsins. Það er aðeins ein skýring til á
hinum miklu stökkbreytingum tegundanna,
en það er hið mikla samband lífsins í alheimi.
Líf hefur verið til á okkar jörð í milljónir
ára og á eftir að vera til á þessari jörð
miklu lengri tíma. Með furðulegum hætti
kviknar líf af lífi og þannig hefur lífíð byij-
að á þessari jörð. Það hefur kviknað fyrir
áhrif frá hinu mikla sambandi lífsins í al-
heimi. Allar breytingar á framþróun lífsins
hér á jörð, sem stefna til meiri framfara,
verða fyrir áhrif frá sambandi lífsins í al-
heimi.
Mannkynið á okkar jörð hefur lengi stað-
ið á eins konar krossgötum, þannig að fram-
haldið virðist erfitt, nema menn átti sig á
stefnunni.
Frásagnir Helga Pjeturss af sýnum hans
frá æðri tilverusviðum eru ákaflega merki-
legar, ekki síst vegna þess hvað þetta kom
honum á óvart.
Hann segir: „Og sem ég horfði á guðinn
frá mér numinn, lagði allt í einu breiðan
bjartan geisla af vörum hans í áttina til
mín, og ég heyrði undarlega annarlega,
óumræðilega fagra rödd sem sagði: „bróð-
ir“. Dálitla stund, ég hafði vitanlega ekki
hugsun á að athuga hvað lengi, stóð þessi
dýrlega vera og horfði á mig, en hvarf síð-
an.“
Svipað þessu bar fyrir Helga í fá skifti
og þótti honum mikið mein að ekki varð
framhald á því. Þessar sýnir urðu til þess
að Helgi fór að hugsa meira um lífið og
framhald þess. Svona vitranir sýna okkur
að við þurfum að átta okkur á leiðinni fram.
Með miklum erfíðleikum er mannkynið kom-
ið nokkuð á leið. Áfram verður að halda,
leið afturábak er ekki til, það væri aðeins
hrun. Það er hætt við að hin nauðsynlega
framsókn mannkynsins til áframhaldandi
þroska takist ekki nema mannkynið átti sig
á framhaldinu. Við lifum á viðsjárverðum
tímum. Mönnum hefur nú tekist að afla sér
allmikillar þekkingar á efninu og hegðun
þess. Menn óttast nú, að með kjarnorku
væri hægt að eyða mest af öllu lífi á jörð
á stuttri stund. Okkur gengur seint að átta
okkur á, að þróun lífsins á þessari jörð er
skammt á leið komin og verður að ná meira
og fullkomnara sambandi við lífíð í alheimi.
Valdamenn hér á okkar jörð þurfa að
gera sér einhveija grein fyrir framþróun lífs-
ins. Þeir þurfa að gera sér grein fyrir, að
framþróun lífsins á þessari jörð hlýtur að
verða á þeirra ábyrgð, að hún verði ekki
stöðvuð.
Höfundur býr í Hlíð í Gnúpverjahreppi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 1996 9