Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1996, Blaðsíða 15

Mynd: Guðný Svava Strandberg
SKILIST TIL
SENDANDA
SMASAGA EFTIR ÞOR HAUKSSON
Þaó væri ekkert snióugt aó eiga pabba sem væri
nokkurskonar pennavinur. Þá væri betra aó hann
væri bara venjulegur skrifstofumaóur er lenti aldrei
í ævintýrum. Eg held aó hann hafi tekió þá
ákvöróun á þessum árum aó veróa sjómaóur
eins og faóir hans.
UNDRANDI horfði _hún á
hann og sagði. „Ég átti
ekki von á þér strax.“
Faðmaði hann að sér eins
og hún vildi segja. - Þú ert
minn, hjá mér skaltu ætíð
hvíla - „Það er ekki þurr
þráður á þér“ sagði hún og
strauk honum. Þykkt, dökkt hárið lá eins og
límt við sitthvorn vangan. Hana langaði til
að hlæja, hún vissi ekki hversvegna, bara
hana langaði að hlæja. Þá var eins og hún
vaknaði til meðvitundar. „Ægilegt veður er
þetta, komdu inn og farðu úr fötunum, ég læt
renna í bað fyrir þig og hita te. Komstu gang-
andi. . .? Hversvegna tókstu ekki leigubíl?
Hún leit út í svart myrkrið. Það hefur kannski
enginn verið á ferðinni...? Þú ert ískald-
ur .. .varirnar eru bláar af kulda, segðu ekki
neitt. Mikið er gott að sjá þig,“ hún brosti.
„Þú ert þreyttur."
- Mikið er gott að vera búin að fá hann
heim - hugsaði hún, er hún fikraði sig upp
stigann inn á bað.
Utidyrahurðin hafði ekki fallið að stöfum,
regnið þrengdi sér frekjulega inn ganginn
knúið af ýlfrandi vindinum, það fór kuldahroll-
ur um gömlu konuna. Hún fann til ómótstæði-
legrar löngunar til að hrópa út í myrkrið. -
Þú færð hann ekki - Hún vissi af biturri
reynslu að myrkrið kæfir raddir þær er hvísla
draumum. Skilar ekki því, sem það tekur. Á
miðju gólfi gangsins lágu fötin gegnsósa af
vatni. „Það er gott að vera búin að fá hann
heim,“ sagði hún við sjálfa sig. Ómur barst
að ofan, hún brosti. Mundi eftir því að ein-
hver maður, hvað hann hét gat hún ómögu-
lega munað, ef hann sagði þá til nafns, hugs-
aði hún, aðeins að hann væri frá útgerðinni
og ætlaði að koma í kvöld. Hverra erinda vissi
hún ekki.
Regnið lamdi eldhúsrúðuna, það var eins
og hún gréti þá er væru fjarri heimilum sínum
þetta dimma októberkvöld. Gamla konan
bægði þessari hugsun frá sér. - Það er varla
nokkur manneskja á ferli að nauðsynjalausu
í svona veðri. Droparnir splundruðust hver af
öðrum, runnu niður gluggann eins og brostn-
ir draumar - fjöruðu út. „Þeir sögðu í útvarp-
inu að enginn ..dyrabjallan hringdi, allt
að því afsakandi.
Við útidyrnar stóð aldraður maður, í snjáð-
um gömlum frakka, fölur, með dökka bauga
undir augum, hárið farið að þynnast, regnið
smellti blautum kossum á vanga hans, lak
niður í hálsmálið, hvarf sjónum. Eina stutta
stund mættust augu þeirra, það var sem tíminn
stæði í stað í spegli sálarinnar. Áður en hann
gat komið upp orði var gamla konan búin að
draga hann inn á ganginn. „Lof mér að taka
af þér frakkann... þú hefðir átt að vera í
regnstakk í þessu veðri. Ertu ekki frá útgerð-
inni? Þú hefur hætt þér út í þetta veður. Ég
man bara ekki eftir svona veðri í langan tíma.
Annars erum við fljót að gleyma,“ sagði gamla
konan og hló, bað aðkomumann um að setj-
ast inn í stofu, með þeim orðum að hún væri
að hita te. „Ég er fegin að hann er kominn!“
kallaði hún innan úr eldhúsinu. „Mér hefði
ekki liðið vel að vita af honum úti á rúmsjó
í þessu veðri. Hann skellti sér í bað, hann
gerir það alltaf þegar hann kemur heim!“
Aðkomumaður kinkaði kolli, fann hvernig
varir hans þornuðu, kom ekki upp orði.
„Ég setti frakkann þinn í hitakompuna, svo
að hann verði þurr þegar þú ferð. Ef ég þá
leyfi þér að fara.“ Hún hló. „Nú tala ég við
þig eins og .. . son minn. Þeir sögðu í útvarp-
inu að enginn ætti að...“ ketillin pípti.
„Já, te ... drekkurðu te, ég laga alltaf te
þegar hann kemur heim. Ég vandist á það
þegar...“ hún þagði, leit á aðkomumann,
„maðurinn minn sálugi, blessuð sé minning
hans, kom af sjónum. . .gefur góðan hita í
kaldan kropp, sagði hann alltaf. Notarðu syk-
ur .. .? hann Jonni minn fær sér alltaf fimm
fullar teskeiðar af sykri út í og þrjá mola. Á
eftir segir hann alltaf, „ég verð ekki mikið
sætari, mamma," gamla konan hló. Aðkomu-
manni stökk ekki bros á vör. Honum var órótt.
„Hann hlýtur að fara koma niður, annars
þykir honum ákaflega gott að liggja í heitu
baðinu tímunum saman. Ertu nokkuð að flýta
þér? Hann kom bara rétt á undan þér. Þú
hefur kannski heyrt af því að þeir væru komn-
ir í land?....ekkert svar....auðvitað hvernig læt
ég, þú ert frá útgerðinni, vissulega vitið þið
hvenær skipin ykkar leggjast að landi.“ Áð-
komumaður tók að skjálfa. Gamla konan stóð
upp, með þeim orðum að þau skyldu ekkert
bíða eftir Jonna, þau skyldu fá sér te á stund-
inni. Hún sagði að það væri ekki laust við
að henni væri svolítið kalt líka. Hún færði
aðkomumanni ijúkandi tebolla. „Það leggur
frá þér kuldann, svona skelltu þessu í þig.
Hefurðu verið á báti með honum Jonna mín-
um? Ég man eins og það hafi gerst í gær,
þegar hann tilkynnti mér að hann ætlaði að
verða sjómaður eins og pabbi sinn. Ég held
að hann hafi byggt upp einhverskonar ævin-
týraveröld í huga sínum og pabbi hans var
upphafið og endirinn í því ævintýri. Hann fór
til að eignast hlut í þeim...“ gamla konan
hikaði eitt augnablik, „eins og segi alltaf. . .
óveruleika, þegar aðrir höfðu orð á því að . . .
Hann kynntist honum aldrei, því tveimur
mánuðum áður... drukknaði pabbi hans.
Hvarf... hvarf í hafið án þess að kveðja.
Þær voru ófáar stundirnr er ég stóð með ijúk-
andi tekönnuna í eldhúsinu og beið,“ það var
sársauki í röddinni. Gamla konan þerraði
augun. Hún leit í kringum sig. „Þarna er
myndin af honum.“ Hún benti á mynd í svört-
um ramma er hvíldi á borði við hliðina á
sófanum.
„Hann handlék hana oft þegar hann var
lítill, talaði við hana. Hann kynnti pabba sinn
fyrir félögum sínum. Sagði að hann væri á
ferðalagi um heimshöfin sjö, hann kæmi brátt
heim. Hinum strákunum þótti mikið til þess
koma að eiga pabba er sigldi um heimshöfin
alla leið til Kína. Hann skrifaði pabba sínum
bréf og sendi þau til Kína, Ástralíu og Jap-
ans, Englands, Spánar og alltaf voru þau
send til baka með rauðum stimpli „Return
to sender“ - Skilist til sendanda“ - Ég gætti
þess alltaf að ná þeim áður en hann kæmi
úr skólanum og skrifaði svarbréf og setti í
umslagið, hún brosti af þessari minningu. „Ég
held meira að segja að ég eigi þau einhvers
staðar ennþá. Þau tekur enginn frá mér,“
hún brosti fjarrænu brosi. Hann las þau síðan
fyrir fjöldann allan af strákum og stelpum
er hlustuðu opinmynnt á „frásögu“ pabba
hans um átök við sjávarskrímsli og sjávar-
háska hvers konar. Síðan urðu þau leið á
þessu, þau vildu fá að sjá pabba hans í eigin
persónu. Það væri ekkert sniðugt að eiga
pabba sem væri nk. pennavinur. Þá væri
betra að hann væri bara venjulegur skrjf-
stofumaður er lenti aldrei í ævintýrum. Ég
held að hann hafi tekið þá ákvörðun á þessum
árum að verða sjómaður eins og faðir hans.
Ég sagði honum alltaf að pabbi hans hafi
drukknað, því þannig vildi ég hafa það. Hann
kyssti hana alltaf þegar hann fór að sofa.“
Aðkomumaður leit á myndina, tók hana í
hendur sér. „Þið voruð líkir“ sagði gamla
konan . .. „mig minnir að hún hafi verið tek-
in er þú varst á svipuðum aldri og Jonni
minn er núna. Hún var tekin þremur mánuð-
um áður en ... þú „drukknaðir" ... fórst...
hvarfst. Ég hafði alltaf fregnir af þér. Niður-
lútur með myndina á milli fingra sér . .. herti
að, fann hann hvernig ... sársaukinn . ..
gler myndarinnar brotnaði með lágværu
hvæsi. Tárin runnu niður hvarma hans, féllu
á slitið parketgólfið, splundruðust eins og
draumur ungs drengs, hvarf, er fór að leita
föður síns. Hann strauk ennið með erminni,
lagði myndina með brostna glerið frá sér.
Horfði á konuna, þar sem hún sat svo um-
komulaus í stórum hægindastólnum með fjar-
rænt blik í auga, auðsjáanlega á valdi minn-
inga fjarlægra daga. Vildi segja eitthvað, en
gat það ekki. Þögnin var æpandi með sífr-
andi vindinn í bakgrunni. Minnti helst á grát-
ur barna er ekki fengu að upplifa ...
„Ég fékk bréfið aftur um daginn sem ég
sendi til sonar míns,“ sagði hún með hægum
hreim. Leit upp, hvarmarnir tindruðu af tár-
um. „Aftan á því stóð: „Skilist til sendanda."
Dyrabjallan hringdi rámum hljómi. „Hún
verður svona þegar hann rignir,“ sagði hún
afsakandi, stóð upp og fór til dyra. Fyrir
utan stóðu tveir menn. Hún leit á aðkomu-
menn og sagði. „Ég veit... mér ber að skila
honum þangað ... þaðan sem hann var send-
ur.“
Höfundurinn er prestur í Árbaejarkirkju.
ÚLFUR RAGNARSSON
DUMB-
RAUÐIR
DAGAR
Koma dumbrauðir dagar!
Guðsaugað ertir
gulur bakki
gas eitraðra hugsana.
Fánýtur, fánýtur
er harðfrosinn hugur.
En litlu er betra ljónshjarta
ef úr lambi er heilinn.
Það renna úr sólinni
rauð tár.
Hræfuglinn gargar
yfir grotnandi mannlífi:
„Gefðu þér lausan taum!
Hamslaus tryllingur
er tryggð betri.
- Tálsýn er ástin!
Dásemd er lífið
í djúpum brunni
dýrslegra nautna.
- Upp með syndina!
Sólina niður!
Mönnum er myrkrið best.“
En lát ekki sefjast
þú Ijóssins barn.
Hlustaðu inn
að hjarta þíns rótum!
Lágvær er kliður
hins ljúfasta unaðar
en reynist þó traustara tal.
Höfundurinn er læknir í Reykjavík.
JÓHANNA
HALLDÓRSDÓTTIR
TIL ÞÍN
Það er allt dimmt
ekki einu sinni snjór
til að lýsa heiminn
- en Leonard Cohen í útvarpinu
hjá aðventuljósunum
ég lyfti glasi
skála við hann meðan ég bíð
meðan ég hlusta á Ijóðrænan
sönginn
fer um mig hrollur
þegar mér hlýnar um hjartað
við sönginn hans, Ijóðlínuna
allir eru sofnaðir
dánir inn í svefninn
- nema við Leonard
og þú sem ert ekki kominn
tár á glasi
Höfundurinn býr í Austurhlió í A-Húna-
vatnssýslu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 1996 1 5