Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.2000, Síða 12

Séð yfir hásléttuna frá Chongla fjallskarðinu í um 5200 metra hæð. í fjarska sést Himalaya-fjallgarðurinn. Bænafánarnir í forgrunni eru hengdir
upp á vindasömum stöðum til að vindurinn nái að dreifa bæninni sem víðast.
Fram að menningarbyltingunni í Kína hafði
trúarlíf Tíbetbúa að mestu leyti verið látið í
friði af Kínverjum og þeir lítið skipt sér af
trúariðkun og trúarlífi. En með byltingunni
hófust miklar ofsóknir gegn munkum og
*mörg klaustur voru eyðilögð. 1959 er talið
að um 1.600 klaustur hafi verið í Tíbet en 20
árum seinna voru þau einungis 10. Munkar
voru ofsóttir, myrtir eða sendir til að vinna
á ökrum eða í vinnubúðum. Ekki einungis
voru prestar og munkar ofsóttir heldur voru
lagðar hömlur á trúariðkun almennings.
Klaustur og musteri voru skemmd eða eyði-
lögð og í flestum tilfellum var um að ræða
ómetanleg verðmæti, margra alda gömul
líkneski, byggingar og helgimyndir. A síð-
ustu árum hefur nokkuð verið slakað á og
aukið frelsi hefur verið veitt til trúariðkun-
, ar. Samt er það svo að myndir af Dalai
Lama eru enn bannaðar í Tíbet og hörð við-
urlög eru fyrir því að brjóta þessi lög.
Tíbetskur búddismi
og sérstaða hans
Sá búddismi sem iðkaður er í Tíbet er
upprunalega af indversku bergi brotinn. En
einstakar aðstæður á fámennri hásléttunni
hafa orðið til þess að á löngu tímabili varð
hann um margt sérstæður. Það er einkum
fólksfæðin, hið harða og erfiða loftslag og
hæga líf á sléttunni ásamt opnum huga Tíb-
etbúa sem varð til þess að smátt og smátt
þróaðist einstakur búddismi í Tíbet og á
löngu tímabili náði hann að festa miklar og
djúpar rætur í samfélagi Tíbetbúa. Mikið
trúarlíf, bæði meðal almennings og í
klaustrum, varð síðan til þess að þekking og
iðkun á búddisma í Tíbet varð mun meiri en
tíðkaðist annars staðar. Tíbetbúar eiga ríku-
legan bókmenntaarf sem að flestu leyti
tengist búddisma á einn eða annan hátt.
Mikill fjöldi munka vann við það á sínum
tíma að þýða helstu bækur búddisma á tíb-
etsku og þar sem leið búddisma inn í Aust-
ur-Asíu lá í gegnum Tíbet komu oft þýðend-
ur frá fjarlægum löndum til að snúa textum
yfir á sín tungumál í tíbetskum klaustrum.
Þó að búddismi í Tíbet tilheyri Ma-
hayana-skólanum er oft talað sérstaklega
um tíbetskan búddisma, lamaisma eða
Varjrayana-búddisma vegna sérstöðu hans.
Tíbetskur búddismi er einkum frábrugðinn
öðrum tegundum búddisma vegna áhrifa frá
þeirri trú sem var í Tíbet áður en búddismi
tók að festa rætur á hásléttunni. Svokölluð
*■ Bön-trú var mikið iðkuð í Tíbet, en hún var
andatrú sem einkenndist af því að prestar
friðuðu anda, guði og djöfla. Þegar búddismi
tekur síðan að festa rætur í Tíbet verður
hann fyrir miklum áhrifum af Bön-trúnni
sem segja má að sé hin upprunalega tíb-
etska trú. Vegna þess hefur tíbetskur búdd-
ismi á sér leyndardómsfyllri blæ en aðrir
trúarskólar. I Tíbet er meiri áhersla á
mudras, mantras, yantras og leynilegar inn-
tökuathafnir í klaustrum.
Annað atriði sem er mjög einkennandi
fyrir tíbetskan búddisma er að munkar og
prestar eru yfirleitt taldir vera endurholdg-
un á öðrum mjög andlega þróuðum verum.
v Til dæmis er hinn núverandi Dalai Lama
XIV endurholdgun á hinum XIV. Þegar
hann hverfur á brott fara prestarnir af stað
og leita að barni sem ber þess merki að búa
yfir einhverju af þeim kostum sem Lama
bjó yfir. Oft er notast við hjálp spápresta til
þess að finna hinn rétta í þessu sambandi.
Hér sést vei hvað húð Tíbetbúa má þola við að lifa í hörðu loftslagi og háfjallasól
Hótelherbergi sem er notað af munkum. Þar eru hefðbundnar skreytingar og altari til
að þeir geti iðkað sína trú þrátt fyrir að vera á ferðalagi.
Aðalhof Tíbeta í miðborg Lhasa. Þetta er helgasta hof í Tíbet og helsti pílagrímastaður
landsins, sögu þess má rekja allt til 647 e. Kr.
HRAFNA.
HARÐARSON
ÓÐURMINN
TIL DALA-
LÆÐUNNAR
Það var á því skeiði
Ævi minnar
Þegar Dalalæðan
Gerði sig heimakomna
A heimili mínu.
Hún var vön að koma
Fyrir allar aldir
Ogmjálma ámátlega
Fyrir utan gluggann minn
Uns ég opnaði og hleypti
Henni inn.
Þá kom hún sér fyrir
Fyrirframan
Baðherbergisdyrnar
Ogmalaði af áfergju.
Þegar ég hafði borðað
Morgunverðinn ogreykt
Sælustu sígarettu dagsins
Fór ég til vinnu minnar
Við höfnina.
Hún fylgdi mér alltaf
Hálfa leiðina
En lét sig svo hverfa.
Höfundurinn er Ijóðskáld og bókavörður í
Kópavogi.
KATRÍNJÓNSDÓTTIR
GAMLA
BORGIN
MÍN
Gamla borgin mín
það er enginn eins og þú
éggeng um stræti þín
eins oggamall ættingi.
Ég veit hvernig göturnar þínar
frjósa í miðjum febrúar
geng varlega í hálkunni
sé gömlu sjoppuna á horninu
gott að vita af henni þarna
- vita að sumt er eins ogí
gamla daga
égget alltaf bankað uppá
komið inn í hlýjuna.
Ég geng framhjá gamla Kven-
nó
minningarnar flæða um huga
minn
góðar og slæmar.
Ég man fyrsta skóladaginn
minn
aðeins sextán ára
en með lífsreynslu á við fímm-
tíu.
Hikandi skrefum gekk ég upp
tröppurnar
sem urðu mér svo kærar
góðu minningarnar flæða inn.
Reykjavík
það er enginn eins og þú.
Höfundurinn er háskólanemi.
1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 15. JANÚAR 2000