Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.2000, Page 14

hausinn á þar til gerðum krana brotnaði af.
Voni menn því alltaf með töng klára til þess að
geta skipt yfir á annan bensíntank.
Smári steyptist í sjóinn
Smári Karlsson flaug þessari flugvél haustið
1945 og eitthvað um veturinn 1946 og man ég
vel 13. des. 1946 þegar Smári kom að sunnan
með nokkra farþega, lagði í hann strax suður
aftur en sneri við suður á heiðum vegna veðurs
og lenti á Akureyri eftir um tveggja tíma flug-
ferð. Nú þurfti að ganga frá flugvélinni fyrir
nóttina og var ég með Smára og Ara Jóhannes-
syni starfsmanni Flugfélagsins á Akureyri við
það um kvöldið. Binda varð flugvélina milli
tveggja bryggjukanta niðri á Tanga, því Pollur-
inn var frosinn. Veður var óstöðugt þessa des-
emberdaga sem í hönd fóru og ekkert flugveð-
ur, snjókoma og ísrek og höfðu þeir Ari og
Smári mikla áhyggjur af flugvélinni þar sem
hún lá tjóðruð og var Ari oft á ferð þama næstu
daga og nætur. Þar kom að veður versnaði einn
daginn og gerði hvassviðri mikið og var nú flug-
vélin í stórhættu. Þeir Ari og Smári fóru niður á
tanga til þess að huga að aðstæðum og var
brugðið á það ráð að draga Norseman-flugvél-
ina á þurrt upp í fjörukambinn.
Ari var með stóran trukk með spili og var nú
hafist handa við að losa böndin sem héldu flug-
vélinni milli bryggjustólpanna. Smári klöngrað-
ist eftir svellaðri og götóttri bryggjunni til þess
að komast um borð í flugvélina, en steyptist í
ískaldan sjóinn upp fyrir haus. Honum tókst
samt að losa böndin að framan og festa víra í
flotin að aftan og dró nú Ari flugvélina á þurrt.
En Smára kom hann hið bráðasta í hús og gaf
honum sénever og sagði Smári að það hefði
áreiðanlega bjargað sér.
En nú var nýtt vandamál komið til sögunnar,
annað flotið hafði skemmst og var nú Karl
Magnússon járnsmiður og flugeldhugi kominn
með menn sína og reyndu þeir að þétta flotið
með plötum. Sú viðgerð dugði að mestu þegar
Smári komst loks í loftið á aðfangadag, en þó
með talsverðan sjó í hægra flotinu. Var þetta
eitthvert hið lengsta flugtak sem Akureyringar
höfðu séð, og man ég vel hve Ara Jóhannessyni
var létt þegar hann sá að flugvélin tók loks flug-
ið. Smári lenti síðan á Skeijafirðinum stutt frá
gamia sjóskýlinu sem svo var kallað og sigldi
vélinni síðasta spölinn alveg upp undir renni-
brautina fyrir framan skýlið en þar sökk hægra
flotið, en á grunnu vatni svo ekkert skemmdist.
Ekki er vafi á því að Ari Jóhannesson bjarg-
aði flugvélinni frá eyðileggingu þarna við
Tangabryggjumar á Akureyri þessa eftir-
minnilegu daga í desember 1945, en hann var
einstaklega úrræðagóður og harðduglegur.
Óvenjulegt kaffiboð
Sumarið 1946 var Hörður Sigurjónsson í sfld-
arleitarflugi á Norseman-flugvélinni. Með hon-
um var Hrafnkell Sveinsson, starfsmaður Flug-
félagsins á Akureyri, en þeir voru snemma
morguns á flugi yfir Þistilfirði, þegar hluti af
hlíf við hreyfilinn fauk af. Hörður lenti á Finna-
firði og sigldi flugvélinni eins nálægt landi og
fært þótti, en fjaran var stórgrýtt. Bændur úr
nágrenninu komu niður í fjöru, og kallaði Hörð-
ur tfl þeirra og bað þá um vír til þess að festa
hlífamar við hreyfilinn betur. Vel var því tekið
og eftir skamma stund kom einn þeirra með
gaddavírshönk, festi hana utanum háls sér og
synti síðan út að flugvélinni, og var nú tekið til
við að festa hlífarnar. En þar sem komumaður
sat þarna á flotholtinu, hálfnakinn, sagði hann
við þá Hörð og Hrafnkel hvort ekki mætti nú
bjóða þeim heim í kaffi, en því boði var vinsa-
mlega hafnað því það hefði kostað sundsprett
hjá þeim félögum.
Lent á Hraunhafnarvatni
Þetta sama sumar vom þeir félagar á flugi
við Melrakkasléttu og var nú með þeim síldar-
bassi, skipstjóri, sem þekkti miðin og var þeim
til aðstoðar við sfldarleitina. Hörður var í basli
með hreyfilinn, því hann var að skjóta en þoku-
loft var þennan dag og raki í lofti. Sfldarbassinn
var tvívegis búinn að reyna að ná tali af Herði
en fékk ekki áheyrn þar sem flugstjórinn var
önnum kafinn. Loks gat hann stunið því upp að
dúkurinn á hlið flugvélarinnar væri allur fokinn
út í veður og vind. Var nú hliðin á Norseman-
flugvélinni eitt gaphús. Þeir lenda því á Hraun-
hafnarvatni til þess að skoða skemmdimar, en
fóru síðan í loftið og flugu beint til Akureyrar.
I annað skipti voru þeir á flugi við Grímsey.
Þá kemur í ljós mikill olíuleki og sneru þeir
strax flugvélinni heim á leið. En þegar þeir eru
skammt frá Siglunesi er oh'uþrýstingurinn fyrir
hreyfiiinn að detta niður svo þeir fara inn á
Siglufjörð. Eftir lendingu segir Hrafnkell að
hann hafi reynt að mæla olíumagnið með kvarð-
anum, en ekki hafi verið dropi eftir af olíu á
hreyflinum. Seinna um daginn kom svo
Grumman-flugbáturinn með olíu sem þeir
helltu á geyminn og var síðan haldið til Akur-
eyrar. Eftir sumarflugið 1948 voru sett hjól
undir Norseman-flugvélina og var hún notuð
þannig í eitt til tvö ár.
Höfundurinn er flugmaður og Ijósmyndari.
Þorrablótsnefnd á blóti í Holti í Önundarfirdi 1991. Þorrablót voru tekin upp á fimmta áratugnum í Önundarfirdi. Fram til 1975 voru þorrablótin
bodud á hádegi - þá var þorramaturinn bordadur, síðan var spilud framsóknarvist, þá var kaffi med rjómapönnukökum, kleinum og jólaköku og
skemmt undir borðum og loks dansað fram ad kvöldmjöltum. Hvert heimili sá um átmat fyrir sig en kaffi var sameiginlegt. Eftir 1975 voru blótin
haldín á kvöldin og ekki lengur spilað. 1980 var farið að kaupa þorramatinn tilbúinn - nema hveitikökurnar. Heimild: Jóhanna Kristjánsdóttir.
ÞORRAMATUR
EFTIR
HALLGERÐI GÍSLADÓTTUR
Eftirfarandi greinarkorn
fjallar um breytingar á
mat á þorrablótum á síð-
ustu áratugum og byggir
að mestu á heimildum á
þjóðháttadeild Þjóð-
minjasafns (slands, eink-
um á svörum við skrá 88,
Þorrablót fyrr og nú, sem
send var út árið 1995.
FLESTUM eru kunnar þær útlínur
sem Ámi Björnsson hefur dregið
um hvemig þorrablót sem hér
voru upp tekin á síðasta þriðjungi
19. aldar, hafa þróast, um tengsl
þeirra við fornaldardýrkun og
þjóðfrelsisbaráttu, og hvemig
þau fóru úr móð í þéttbýli upp úr
aldamótum en héldust nokkuð óslitið alla öldina
í einstaka sveitum. Þau flæddu síðan aftur yfir
upp úr miðri öld, að einhverju leyti í tengslum
við samkomur átthagafélaga í þéttbýli. Þá taka
veitingahúsin þennan sið upp á arma sína og
fara að nota orðið þorramatur í auglýsingum en
það orð hefur síðan orðið samheiti um þjóðleg-
an mat af því tagi sem menn hafa á þorrablót-
um. Orðið þorramatur virðast hins vegar í
seinni tíð merkja einvörðungu súrsaðan mat í
huga þeirra sem minna eru upplýstir. Einmitt
þegar ég var að byrja að koma þessu skrifi nið-
ur á blað varð mér litið á sjónvarpsskjáinn
minn. Viti menn, er ekki matspekingur Morg-
unblaðisins þar að fræða þjóðina á því að þorra-
matur sé „hrein dýrafita upp úr súru“. Ýmsa
2000 þorrablótid í adsigi í Nordfjardarsveit. Þeir sem eru saman um trog koma saman fyrr um
daginn til ad setja í trogin og gera upp sína reiknlnga. Ádur hefur verid trogfundur þar sem menn
skipta verkum vardandi matarútveginn. Þorrablót hafa verid haldin í Nordfjardarsveit a.m.k. frá
því um midjan þridja áratug 20. aldar.
1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 19. FEBRÚAR 2000