Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.2000, Blaðsíða 4

Nornirnar. Upphaflega máluð lágmynd eftir Heinesen frá 1924,118x118. Marianna Matras út-
færði sem vefmynd.
Njörður og Skaði. Samklipp, 1977, 85x76 cm.
I
DAGINN eftir heimsóknina tíl
lögmannsins fórum við að
finna Heinesen.
Það er Friggjardagur í
Havn. Skvaldrandi ferða-
menn fylla götur þessa frið-
sæla bæjar því að á morgun
hefst Olafsvakan sem nú er
komin í tísku og því ekki lengur hátíðleg haldin
af Færeyingum einum heldur allra þjóða kvik-
indum sem þyrpast hingað sjóleiðis síðustu dag-
ana fyrir Ólaisvökuhelgi. Ferðamennimir halda
sig að mestu á Níels Finsensgötu, niður við kaj-
ana og inni í póstkortabúðinni hjá Jacobsen. Of-
an tii í bænum er enn kyrrð og friður. Hlýlegu
timburhúsin standa í hæfilegri fjarlægð hvert
frá öðru og geislar sólarinnar eru góðir við
glugga þeirra. Bömin hoppa parís og konumar
sækja mjólk og brauð.
Við spyrjum til vegar og ungi maðurinn, sem
vísar veginn, ráðleggur okkur eindregið að taka
leigubíl því að vegurinn að húsi Heinesens sé
bæði langur og strangur. Einhver sagði að það
væm sjötíu leigubílar í Þórshöfn og leigubíl-
stjóri sem ók okkur upp að radarstöðinni á fjall-
inu sagðist hafa betra upp úr því að vera leigu-
bílstjóri í Færeyjum en að vera háseti á
íslenskum togara, sem hann hafði þó þraukað
við í fimm ár. Bílamir komast þó ekki ýkja lang-
an veg í Þórshöfn. En hvað um það! Akstursbíl-
amir hafa nóg að gera, því að fína fólkið tekur
sér leigubfl. Og allir vilja vera fínir í litlum bæj-
um.
Við röltum áfram upp eftir strætinu, vitandi
það að þótt Heinesen kunni að búa efst í bænum
getur gönguferðin ekki orðið löng. Og það var
ekki langt að fara.
Hús Heinesens er rautt með grænum glugg-
um og grænni tröppu. Af tröppunum sést yfir
lystigarð Þórshafnarbúa með háum tijám og
löngum, mjóum stígum. Við garðinn sést í timb-
urhús með svörtum þiljum sem kúrir í ásnum
hinum megin. En í miðjum trjálundinum gnæfir
þögull sjómaður, gerður af steini. Hann horfir
til hafs.
Hús Heinesens stendur í dálitlum garði og of-
ar í garðinum sést grilla í dálítinn kofa sem við
fengum seinna að vita að er skrifstofa skáldsins.
Heinesen er elskulegur maður. Hann er svo
blátt áfram, svo gjörsamlega laus við alla tilgerð
og sýndarmennsku að jaðrar við feimni. Hann
minnir á kínverskan garðyrkjumann úr ævin-
týri eða íslenskan bónda sem gengur á sokka-
leistunum um bæ sinn og stígur mjúkt til jarðar.
(Heinesen hefur þó vafalaust verið á inniskóm.)
Hann talar hægt og brosir oft en hugsar sig svo
vel um áður en hann talar að stundum leikur
vafi á hvort hann ætli að taka aftur til máls.
Heimili hans er prýtt listaverkum, hver einastí
hlutur í híbýlunum virðist valinn af nákvæmni
og ást á öllu sem færeyskt er.
Kona Heinesens er fíngerð og smávaxin. Hún
er hæglát og blátt áfram eins og heimilið og
Heinesen. Samræmi alls, sem er í þessu húsi,
ÍHÚSI
HEINESENS
EFTIR HÓLMFRÍDI GUNNARSDÓTTUR
Þess er minnst nú að öld er liðin frá fæðingu Williams
Heinesens, sem ekki er aðeins höfuðskáld Færeyinga,
heldur með merkustu rithöfundum Norðurlanda á
öldinni og þar að auki liðtækur myndlistarmaður.
William Heinesen.
verður naumast betur lýst með nokkru en
orðinu ekta.
Vonin blíð og
sjálfstæðisbarátta Færeyja
- Nú er komin kvæðabók eftir
langt hlé. Hafið þér fengið nóg af
sögunni eins og Kiljan?
- Nei, ég er með skáldsögu í
smíðum. Hún á að heita Det gode
haab (Hin góða von).1
- Hvenær kemur hún út?
-Næstaár.
- Er of nærgöngult að spyrja um
hvað bókin fjallar?
- Nei. Þetta er skáldsaga en
byggð á raunverulegum atburð-
um. Sagan gerist hér í Færeyjum
í lok sextándu aldar. Á þeim tíma
hafði maður að nafni Gabel fengið
Færeyjar að léni. Gabel var nokkurs kon
ar Jörundur hundadagakóngur í Færeyj-
um. Þá var hér prestur í Þórshöfn sem
hét Lucas Debes. Hann stóð fremstur
flokki í baráttunni gegn Gabel sem að lok-
um var settur af. Presturinn skrifaði síð-
ar bók um Færeyjar og þetta stríð á lat-
ínu en felldi úr sinn hlut í baráttunni.
Það er sá kapítuli sem ég skrifa nú. En
sagan um Lucas er samt sem áður frá
minni hendi aðeins táknræn því að saga mín er
saga nútímans. NATO er komið í stað Gabels.
- En er stríðið á milli Dana og Færeyinga á
enda?
Stórbóndi í Fær-
eyjum. Olíukrít,
1972.
- Nei, það er ekki á enda en það er
komið á annað stíg, miklu hættu-
legra stíg - og það er hættulegra
nú en nokkru sinni fyrr. Árið 1948
var gerður sáttmáli milli Dana og
Færeyinga. Samkvæmt þeim sátt-
mála áttu Færeyingar að fá sjálf-
stjóm í öllum sínum málum en
sáttmálinn hefur verið rofinn. At-
ferli stjómvalda hefur valdið okk-
ur vonbrigðum. Vonbrigði em ekki
rétta orðið. Við vorum sviknir á lág-
kúrulegan hátt. Orðin geta ekki orð-
ið nógu sterk.
- Hvað var svikið?
- Sjálfstæði Færeyja, vald lög-
þingsins. NATO byggir hervirki á
fjallinu. Það var falið undir fínum
nöfnum. Þeir komu aftan að okkur.
Stjómin lét í veðri vaka að það ætti að
byggja vegvísi fyrir flugvélar. Lögmað-
urinn og þeir þrír, sem eru í lands-
stjóminni, vom þeir einu sem vissu
hvað var að koma. En þeir máttu ekki
segja neitt. Þeir gerðu það ekki heldur.
Þegar lögmaðurinn kom heim frá
Danmörku eftir þetta makk var farið
í mótmælagöngu niður að Tjaldinum.
Lögmaðurinn hélt þá ræðu af skips-
fjöl. Hann gerði það vel - en allt sem
hann sagði var lygi. Og mótmælum okkar var
ekki sinnt. Þeir byggja á fjallinu. Fyrir neðan er
djúpur fjörður sem er piýðilega lagaður fyrir
kafbáta. Álit lögþingsins var virt að vettugi. Af
þeim ástæðum er baráttan komin á hættulegra
stíg en nokkm sinni. Það er komið kalt stríð á
milli Færeyja og Danmerkur sem er stómm
hættulegra en frelsisbaráttan. Það er ekki leng-
ur talað um frelsi. - Það er talað um svik, óvirð-
inguna sem lögþinginu var sýnd, rof samnings-
ins frá 1948 og baktjaldamakk stjómarinnar.
Meirihluti Færeyinga er ekki óvinveittur
NATO. Við mótmæltum ekki NATO. Við mót-
mæltum svikum stjómarinnar við sjálfs-
ákvörðunarrétt lögþingsins. Þetta er kallaður
kommúnismi. En það er enginn kommúnistaf-
lokkur í Færeyjum. Kommúnistagrýlunni er
alltaf beitt - alls staðar. Hitler og aðrir nasistar í
Þýskalandi slógu sér upp á því sama og veröldin
lærir aldrei neitt.
Við höfum mikið af því sem hér er kölluð
„klandurspólitík" en í þessu máli var ekki um
slíkt að ræða. Menn af öllum flokkum mótmæltu
aðferðum stjómarinnar. Þeir gátu ekki annað,
hvar í ílokki sem þeir stóðu.
Um að skrifa
á dönsku
- Þér emð ekki byijaðir að skrifa leikrit?
- Nei, ekki ennþá. En ég er alltaf að hugsa um
það þótt það hafi ekld orðið að neinu ennþá. Ég
veit ekki hvort mér er lagið að skrifa samtöl og
því um líkt. En ég hef tímann fyrir mér, ekki
nema 62 ára.
- Hvers vegna skrifið þér á dönsku?
- Móðir mín var dönsk og það var töluð
danska á heimilinu. Ég byrjaði að skrifa á
dönsku, nú er það orðið mér tamt. Ég hef skrif-
.4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 18. NÓVEMBER 2000
1