Alþýðublaðið - 24.04.1982, Qupperneq 3

Laugardagur 24. apríl 1982
RITSJORNARGREIN
3
í skammarkróknum
útgjöld, sem fjölskyldan hefur
vanið sig á, en hefur ekki efni á.
Slik röggsemi kostar óneitan-
lega nokkra sjálfsafneitun og
getur valdið fjölskyldumeðlim-
um óþægindum. En fyrsta skil-
yrðið er að fjölskyldufaðirinn
fáist til að horfast i augu við
óþægilegar staðreyndir og segi
fjölskyldunni sannleikann, um
hvernig komið er. Þvi miður
virðist hvergi örla á þvi
karlmannlega æðruleysi.
Sé litið á ráðstöfunarhlið
þjóðarbúskaparins, kemur i
ljós, að þjóðarútgjöld hafa
undanfarin þrjú ár aukist veru-
lega umfram vöxt þjóðartekna.
Og hefur þessi mismunur farið
vaxandi ár frá ári og komið
fram i auknum viðskiptahalla
við útlönd.
A siðasta ári nam aukning
þjóðarútgjalda 4,2% saman-
borið við aðeins l,6%aukningu
þjóðartekna. Fjárfesting hefur
aukist litilsháttar, en mun
minna en einkaneysla. Aukning
fjárfestingar var einna mest i
fiskiflotanum, og svo mun
einnig verða á þessu ári, þó
löngu sé ljóst orðið, að afkasta-
geta flotans er orðin of mikil.
- Viðskiptahallinn reynist vera
rúmlega 1000 millj. kr., sem
jafngildir 5% af þjóðarfram-
leiðslu og er helmingi meiri
halli en árið áður.
Viðskiptahallinn er jafnaður
með erlendum lántökum til
langs tima umfram afborganir.
Erlendar lántökur til langs tima
námu 1686 millj. kr., en
afborganir af eldri lánum 641
millj. kr. Skuldaaukning viö
útlönd nam þvi I045millj. kr.,
sem var rúmlega 17% meira en
árið áður, reiknað i erlendum
gjaldeyri. 1 árslok námu
heildarskuldir þjóðarbúsins til
langs tima 8474 millj.kr. miðað
við gengi i árslok. Fært til
meðalgengis ársins nemur það
37,2% af þjóðarframleiðsku og
hefur þetta hlutfall aldrei fyrr
verið jafn hátt.
Sú mikla breyting varð á s.l.
ári, að framleiðsla sjávarafurða
jókst aðeins um 2%, eftir að
hafa vaxið að meðaltali um
nálegt 13% árlega 4 árin þar á
undan. Þannig hefur botnfisk-
aflinn aukist um nálægt 60% á
undanförnum 5 árum. Það er
þessi mikla framleiðsluaukning
sem hefur haldið þjóðrbúinu á
floti, þrátt fyrir eindæma lélega
hagstjórn undanfarinna ára.
Nú er hins vegar komið að
endimörkum þessa vaxtar.
Þrátt fyrir litilsháttar bætt
viðskiptakjör á s.l. ári, eru horf-
urnar framundan iskyggilegar.
Þar veldur mestu hrun loðnu-
stofnsins, efnahagssamdráttur
og vaxandi samkeppni á
erlendum mörkuðum. Ef gjald-
eyristekjur hætta að vaxa, hefur
það snöggversnandi áhrif á
greiðslubyrði erlendra lána.
Þetta er þegar komið á daginn.
A s.l. ári nam greiðslubyrðin
16,6% af útflutningstekjum.
Áætlað er að hún r júki upp i 20%
þegar á þessu ári og hlutfall
erlendra skulda af þjóðarfram-
leiðsluuppi 40%.Þar sem mikil
óvissa er um afkomuhorfur og
greiðslugetu þjóðarinnar er
þessi greiðslubyrði orðin hættu-
lega þung. Til þess að mæta
þessum vanda verður að búa
svo um hnútana, að erlent láns-
fé sé notað i hófi, að arðbærar
framkvæmdir gangi fyrir um
fjármagn og reynt verði að auka
hlutdeild innlends sparnaðar i
fjármögnun nauðsynlegra
framkvæmda. En þvi miður
sýnir núverandi rikisstjórn
enga tilburði i þá átt.
Fyrir liggur að einu að-
gerðirnar sem stjórnar-
flokkarnir hafa náð samstöðu
um, þ.e. timabundin gengis-
binding, skerðing visitölubóta á
laun og fölsun framfærsluvisi-
tölu með sivaxandi niður-
greiðslum, hafa allar runnið út i
sandinn. Glansmyndin um
trausta stöðu rikisfjármála
stenzt ekki, þegar betur er að
gáð. Útkoma rikissjóðs eins gef-
ur ekki nema takmarkaða mynd
af þróun og áhrifum opinberra
fjármála. Þannig jókst láns-
fjárþörf rikisins vegna opin-
berra framkvæmdaum 65% frá
fyrra ári, en innlend fjáröflun
aðeins um 34%. Munurinn var
jafnaður með erlendum lántök-
um, sem jukust um 129% i isl.
kr., eða rúm 50% miðað við
meðalgengi bæði árin. Sama
þróun á sér stað i fjármögnun
fjárfestingalánasjóða, en útlán
þeirra jukustum 74% miðað við
fyrra ár. Lántökuþörf sjóðanna
nam 69% af útlánum, og hefur
aldrei verð meiri. Helsta
ástæða vaxandi lánsfjárþarfar
fjárfestingasjóðs er hlutfalls-
iega minnkandi framlög tii
þeirra úr ríkissjóði og af mörk-
uðum tekjustofnum.
Lántökuþörfin er langt um-
fram það fjármagn, sem unnt er
að fá innanlands. Afleiðingin er
sú, að leitað hefur verið eftir
erlcndum lánum umfram það
ntark sem samrýmanlegt hefur
verið efnahagsiegu jafnvægi.
Erlend lánsfjárnotkun mun enn
aukast á yfirstandandi ári og
hefur í för með sér bæði innlend
þensluáhrif og aukna skulda-
byrði. Þetta hömluleysi i stjórn
rikisfjármála veldur þvi, að
peningamálastjórn má heita i
molum. Þannig reynist útlána-
aukning innlánastofnana i heild
nálægt 69% og aukning peninga-
magns 62%, sem er hvort
tveggja umfram verðlags-
breytingar milli ára. Þráláta
eftirspurn eftir lánsfé má rekja
til ótta við vaxandi verðbóigu,
aukinnar verðbólgueftirvænt-
ingar almennings og fyrirtæk ja.
Niðurstaðan erþvisú. að eftir
efnahagsmálaóstjórn liðinna
ára eru lslendingum nú settir
nokkuð harðir kostir. Vegna
skuldasöfnunar erlendis telur
seðlabankastjóri nauðsynlegt
að koma sem fyrst á jölnuði i
viðskiptum þjóðarinnar við
útlönd. Aö óbreyttum þjóðar-
tekjum verður þvi marki ekki
náð nema með lækkun þjóðarút-
gjalda. Þaö gerir hins vegar
stórauknar krofur til arösemi
fjárfestingar, sem verður i vax-
andi mæli að byggjasl á aukn-
um innlendum sparnaði. Þvi
miður sjást þess engin merki,
að núv. rikisstjórn láti sér þessi
varnaöarorðaö kenningu verða.
— JBH.
-----------------RITSTJÓRNARGREIN
Vaxtarbroddurinn liggur
hjá Alþýðuflokknum
Ársfundur
Seðlabanka
Þeir sýndust ekki upplits-
djarfir, ráðherrarnir, þar sem
þeir sátu eins og i skammarkrók
undir áfellisorðum seðlabanka-
stjórans á aðalfundi bankans.
Það var litið eggjahljóð i ræðu
bankastjórans. Hann likti
landsstjórnarmönnum við fjöl-
skyldufeður sem lifa glannalega
um efni fram og láta hverjum
degi nægja sina þjáningu.
Útgjöldum þessarar gjálifu
fjölskyldu er stefnt langt um-
fram tekjur. Til þess að ná
endum saman slær fjölskyldu-
faðirinn lán á báðar hendur og
hleður upp skuldum. Þessu
auðfengna fé er i mörgum
greinum heldur óforsjárlega
varið. Of stórum hluta þess er
varið i vafasama neyslu eða
fjárfestingu, sem litlum eða
engum arði skilar. Greiðslu-
byrðin af uppsöfnuðum skuldum
er orðin glæfraleg. Og það sem
verra er: Það virðist ætla að
syrta verulega i álinn. Þessi
gjálifa fjölskylda virðist ekki
eiga von á auknum tekjum á
næstunni, og verður það helst
fyrir að fleyta sér áfram enn um
hrið á aukinni sláttumennsku.
Þess sjást engin merki aö
fjölskyldufaðirinn ætli að taka á
sig rögg og koma fjármálum
heimilisins á réttan kjöl. Til
þess þarf hann að skera niður
Aiþýðuf lokkurinn er eini
flokkurinn, sem bætir við sig
fylgi í skoðanakönnun DogV
vegna komandi borgarstjórnar-
kosninga, sem birt var nú í vik-
unni. Miðað við niðurstöður
skoðanakönnunar frá júní i
fyrra, hefur flokkurinn bætt við
sig tæpum þremur prósentum á
meðan aðrir flokkar tapa niður
fylgi í stórum stíl.
Þessar niðurstöður í skoðana-
könnuninni fara saman við
tilfinningu kjósenda hér í borg-
inni og raunar um allt land,
Alþýðuf lokkurinn er í sókn. Þessi
úrslit eru líka í samræmi við
skoðanakönnun DogV, sem birt
var fyrir skömmu, og f jallaði um
stöðu f lokkanna á landsvísu. Þar
einnig var Alþýðuf lokkurinn ein-
asti flokkurinn sem bætti við sig
frá fyrri könnunum.
Á hinn bóginn staðfesta þessar
skoðanakannanir að hópur
óákveðinna kjósenda stækkar.
Þeir vilja hafa frjálst val, þegar
að kosningum kemur. Þá er það
líka athugunarvert, að f jölmarg-
ir neita að svara, eða einn af
hverjum 10. Má ætla að sá hópur
afneiti þeim aðferðum, sem
viðhafðar eru í skoðanakönnun
DogV, því auðvitað er öllum Ijóst
að 600 manna úrtak, þar sem
helmingur þeirra sem svara eru
óákveðnir eða neita að svara get-
ur gef ið brenglaða mynd af stöðu
mála.
Þrátt fyrir þetta, hafa
skoðanakannanir DogV gefið
hugmyndir um meginstrauma i
stjórnmálunum. Það er t.d.
fullljóst að Alþýðuf lokkurinn er í
sókn, eftir nokkra lægð undan-
farin misseri.
Það er líka fyrirliggjandi, að
Alþýðubandalagið á undir högg
að sækja. Fyrir það fyrsta er
Ijóst, að Kvennaframboðið mun
höggva grimmt inn i ráðir
Alþýðubandalagsins, auk þess
sem kjósendur bandalagsins eru
sáraóánægðir með frammistöðu
þess i núverandi ríkisstjórn.
Alþýðubandalagið er því ekki
aðeins á hröðu undanhaldi hér í
borginni heldur um allt land.
Samkvæmt hinni nýbirtu
skoðanakönnun missir Alþýðu-
bandalagið þrjá borgarfulltrúa,
fer niður i tvo — enda þótt
fulltrúum sé fjölgað í 21 í kosn-
ingunum i mai. Er fylgi Alþýðu-
bandalagsins nú í 10%, en var í
síðustu kosningum tæplega 30%.
Samkvæmt þessu eru því 2/3
hlutar fylgisins á braut. Þessar
tölur eru rothögg fyrir Alþýðu-
bandalagið og einkanlega geta
ráðherrar flokksins í ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen tekið
sneiðina til sín.
Hvað Sjálfstæðisf lokkinn
varðar, þá eru það ógnvekjandi
tölur, sem birtast í títtnefndri
skoðanakönnun. Það, að Sjálf-
stæðisf lokkurinn fái hér ein-
ræðisvald með 2/3 hluta borgar-
fulltrúa að baki, er nokkuð sem
fáir Reykv'íkingar myndu vilja
upplifa — jafnvel ekki f jölmarg-
ir kjósendur Sjálfstæðisflokks-
íns. Við slíkar aðstæður myndi
íhaldið sýna sitt rétta andfélags-
legaandlit. Þá þyrfti íhaldiðekki
lengur að taka tillit til f élagslegri
afla innan Sjálfstæðisflokksins
eða leita eftir samvinnu við
félagshyggjuf lokkana í minni-
hluta, sem flokkurinn hefur
stundum neyðst til í meirihluta-
aðstöðu, þegar meirihluti sjálf-
stæðismanna hefur staðið tæpt.
Það er þó huggun harmi gegn,
að þessi skoðanakönnun hvað
varðar fylgi Sjálf stæðisf lokksins
er ekki trúverðug. Niðurstöður af
þessu tagi hafa sést áður, en sem
betur fer hafa þær reynst langt
frá raunveruleikanum, þegar
kosningaúrslit liggja f yrir. Þessu
til stuðnings má á það benda, að
fylgi íhaldsins frá skoðanakönn-
un í júní á síðasta ári, hefur
hrapað. Þróunin er því niður á
við hvað Sjálfstæðisflokkinn
varðar. Eða hver vill sitja uppi
með borgarstjóra, með einræðis-
vald sem heitir Davíð Oddsson —
leiftursóknarharðlínumann af
verstu tegund. Hver vill raun-
verulega skipta á núverandi
borgarstjóra, Agli Skúla Ingi-
bergssyni, iðnum og drífandi
starfsmanni borgarinnar manni
úr íhaldssamasta armi Sjálf-
stæðisf lokksins, þar sem Fried-
mann og aðrir ámóta spekingar
kapítalismans eru í guðatölu?
Hver sanngjarn og heiðvirður
borgarbúi er ekki í vandræðum
með valið.
Sjálfstæðismönnum sjálfum
er það Ijóst, að það er mjög á
brattann fyrir flokkinn í kom-
andi borgarstjórnarkosningum.
Þeir ekki frekar en aðrir trúa á
þessa fylgissveiflu til íhaldsins,
eins og skoðanakönnunin segir til
um. Morgunblaðið greinir þess
vegna frá þessri könnun, eins og
feimið fermingarbarn og vill
minnst um málið segja, enda
minnugt ófaranna í síðustu
borgarstjórnarkosningum, þegar
allar kannanir bentu til þess að
meirihluti ihaldsins héldi, en
kjósendur í Reykjavík voru á
öðru máli og veltu íhaldinu úr
sessi með eftirminnilegum hætti.
Kjósendur í Reykjavík verða
að átta sig á því, að vaxtarbrodd-
urinn er einungis í Alþýðuf lokkn-
um. Ef forðast á ægivald Sjálf-
stæðisf lokksins í málefnum
Reykjavíkurborgar er Alþýðu-
flokkurinn einasti valkosturinn.
Framsóknarmenn eru i mikilli
ládeyðu og komast ekki úr dal
vonleysis og deyfðar í þessum
borgarstjórnarkosningum frekar
en undangengnum. Mannfall er
fyrirsjáanlegt hjá Alþýðubanda-
lagi og hver vill kasta atkvæði
sínu í stefnulaust Kvennafram-
boð — framboð sem enginn veit
hvað stendur fyrir eða hvað vill
— annað en það að bjóða fram.
Skoðanakannanir, ískaldur
raun veruleiki kosninga-
baráttunnar og framtíðarhorf ur
sýna svo ekki verður um villst, að
Alþýðuf lokkurinn er einasti
raunhæfi valkostur félags-
sinnaðra kjósenda. Flokkurinn er
eini f lokkurinn sem er ekki sund-
urtættur af innbyrðis a'greiningi,
því frambjóðendur flokksins
standa samhentir og einhuga í
baráttunni. Því er ekki að heilsa
hjá öðrum flokkum. Síðast en
ekki síst er það borðliggjandi að
Alþýðuf lokkur er einasti flokkur-
inn um þessar mundir, sem er í
uppgangi og vexti. Það er því
mikilvægt fyrir heill borgarinnar
að herða enn sóknina fyrir
Alþýðuf lokkinn og gera sigur
hans glæsilegan í borgar-
stjórnarkosningunum eftir mán-
uð. Síðasti mánuður fyrir kosn-
ingar hefur oft áður verið
Alþýðuf lokknum drjúgur og ekki
er að efa að svo verð-
ur nú og hinir „óákveðnu
kjósendur" muni koma i stórum
stíl til liðs við frambjóðendur
Alþýðuf lokksins.
— GAS.