Tíminn - 22.03.1967, Page 12

12
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 22. marz 1967
BORGARNES
Frambaid al t-ls. ö
mönnum í kir'kjusjóðinn og sneri
sér jafrrvel til sjálfs konungsins,
þegar hann gaf færi á sér svo
norðarlega í ríki 'sínu. Magnús Jón
asson var orðinn bílakóngur hér-
aðsins, og Jón Þorsteinsson, Þor
kell Teitsnon og Jón Guðmundsson
brutust vegleysur til þess að sanna,
að ekki vantaði nema herzlumun-
inn til þess að bifreiðar kæmust
héraða og landsfjórðunga á milli.
En það var betra, að þeir væru
hvorki veifiskatar né æðikollar,
bílstjóramir í Borgarnesi, fram
eftir þriðja tug aldarinnar. Svo
var eins og allt greiddist með
snöggum hætti: „Hafnargerð í
Borgarnesi, brú á Hvítá, vegagerð
uppi um allar heiðar. Allar leiðir
opnuðust nálega samtímis.
Nú var kreppan mikla á næsta
leyti. Fljótlega harðnaði á dalnum,
og margar verkamannafjölskyldur
áttu í vök að verjast. Viðbrögðin
voru þau, að ræktun var aukin
sem verða rfaátti, svo að þeir ér
skepnur áttu, gætu fjölgað fénaði
sinum. Hitt var þó meira . átak,
að nú v.ar hafizt handa um útgerð.
Eldborg)in var fyrsta veiðiskip
Borgnesinga og lengi nafntogað
aflaskip. Ólafur skipstjóri Magn
ússon var karl í krapinu, og þegar
hann kom til var fyrst farið að
leggja í Borgarfjörð, hversu sem
veðri var háttað og hvenær sólar-
hrings sem var, og á meðan síldar
gengd var norðan lands, var hann
fremstur í flokki hinna ágætustu
aflamanna. Eitt sumarið færði
Eldborgin svo mikla síld að landi,
að aldrei hefur neitt skip af þeirri
stærð komizt í námunda við það
með þeim hjálpartækjum og
þeirri aðstöðu til löndunar, er þá
var. En þrátt fyrir síldarafla Eld
borgarinar gekk útgerð skrykkjótt.
Línuveiðarnar gáfust illa, og þeg
ar skipum Borgnesinga fjölgaði,
komu síldarleysi9árin. Þar á ofan
steðjuðu að ýmis konar óhöpp. Út
gerð Borgnesinga lyktaði með
hörmungum, þó að enginn sé á
hinn bóginn þess umkominn að
segja, að hún hafi orðið Borgnes
ingum fjötur um fót. Þótt tap
yrði að lyktum og eitt útgerðarfé-
lagið með öllu gjaldþrota, er á hitt
að líta, hvaða fjármunir höfðu
flotið til kauptúnsbúa á löngu ára-
bili.
Á þessu sama árabili _ þrengdi
mæðiveikin að bændum í hérað-
inu. En þrátt fyrir alla erfiðleika
var lagður grundvöllurinn að nýj
um vexti. Þórður Pálmason rétti
hag kaupfélagsins til fulls, og
mjólkursamlagið, sem síðan hef
ur verið eitt af haldreipum hér-
aðsins og kauptúnsins, komst á
i legg. Það var arftaki niðursuðu-
, verksmiðjunnar Mjallar, sem upp-
i hafléga hafði verið stofnuð á
! Beigalda, þar sem hinn józki braut
ryðjandi á sviði mjólkurvinnslunn
ar, Hans J. Grönfeldt, bjó um all-
langt skeið, en var flutt niður , í
Borgarnes eftir eldsvoða, sem varð
á Beigalda.
Stjórnmálaátökin voru hörð
sem fyrr. Hervald Björnsson var
enn helztur forvígismaður Fram
sóknarmanna í orrahríðunum, en
Sjálfstæðismenn eignuðust nýjan
foringja, er tók við af Magnúsi
sparisjóðsstjóra og Stefáni hrepp
stjóra — Friðrik Þórðarson. í
flokki sósíalista, sem gerðust all-
liðsterkir í Borgamesi á þessum
árum, var Jónas bifreiðarstjóri
Kristjánsson mest til fyrirsvars.
Kreppunni var nokkuð tekið að
léfcta og almannahagur batnandi,
er heimstyrjöldin síðari skall á.
Vornótt eina var ísland hernumið,
og hermannaflokkur tók sér ból-
festu í Borgarnesi. Hernámið var
hafið. Þá var snögglega sem allt
gengi úr skorðum. Borgarnes hafði
að jafnaði verið kyrrlátt þorp,
þar sem margvísleg félagsstörf
voru rækt af dugnaði og fólk átti
nógar tómstundir til þess að sinna
hugnaðarefnum sínum. Nú hófst
önn mikil, kapphlaup um stríðs-
gróðann, vinna frá morgni til
kvölds. Peningar streymdu í vasa
margra, sem áður höfðu haft lítið
handa á milli, en félögin, sem bæði
höfðu verið til gagns og gleði, dóu
drottni sínum eða urðu aðeins svip
ur hjá sjón.
Loks var lokið manndrápum á
vígvöllum veraldarinnar og drek
inn illi, nazisminn, að velli lagður
— í bili að minnsta kosti. Lifið
í Borgarnesi færðist smám sam
an í eðlilegar skorður. Enn sem
fyrr var kauptúnið sem segull, er
dró að sér fleira og fleira fólk.
Snemma árs 1955 var stjórn sveit
arfélagsins orðin svo umfangsmik
il, að nauðsyn bar til að ráða sér
stakan sveitarstjóra, þar eð odd-
viti gat ekki lengur annað störf
unum í hjáverkum. Halldór E. Sig
urðsson, bóndi á Staðarfelli, var
ráðinn í þetta nýja starf. Því hef
ur hann síðan gegnt fram á þenn
an dag.
Á þeim árum, sem liðin eru síð
an, hefur margt gerzt. í rauninni
hefur Borgarness breytzt úr sveita
þorpi í bæ eða kaupstað á þessu
tímabili. Sveitarfélagið sjálft, fyrir
tæki, ríkisstofnanir og einstakling-
ar hafa byggt hverja stórbygging-
una af annarri. Skólinn, kirkjan,
stórbyggingar kaupfélagsins við
Egilsgötu og í Brákey, verzlunar
hús Verzlunarfélags Borgarfjarðar,
símstöðin, sparisjóðshúsið, lyfja
búðin — allt er þetta svo til nýtt
af nálinni og flest einungis fárra
ára. Stórfé hefur verið varið til
þess að steypa nokkrar helztu göt
urnar og vatnsleiðslan sunnan yfir
ir Borgarfjörð hefur verið endur
nýjuð og um allt betur búið en ftð-
ur sunnan fjarðar. En umfram allt
hefur þó gífurlegum fjármunum
verið varið til þes að undirbúa nýj
ar götur og byggja við þær falleg
og myndarleg hús, og á því starfi
er ekkert lát. — Nú eru það helzt
litlu fallegu gripahúsin hans Sig
urðar Guðmundssonar, sem minna
á þann tíma er var. En það gera
þáu notalega.
Margir hinna gömlu Borgnes-
inga hljóta að verða þeim hugstæð
ir, er kynna sér líf þeirra og
hætti. Það má nefna nokkur nöfn
hinna ólíkustu manna að allri
gerð: Þorberg gamla, sem níðzt
hafði verið á í bernsku, en bar þó
allt fyrir brjósti, er hann hugði
horfa til m,annbóta og mannúðar.
— Einar F. Jónsson, sem barðist í
vök fyrir hag stéttarbræðra sinna
og varð að þola, að þeir snerust
oft gegn honum. — Halldór Sig-
urðsson sparisjóðsstjóri, hinn fóm
fúsa og ótrauða vin söngs og tóna
og allra fagurra mennta og hárra
hugsjóna — Vigfús Guðmundsson,
gestgjafann ógleymanlega, óbrigð
ulan vin vina sinna og þeirra mál-
efna, er hann hafði tekið tryggð
við, en að sama skapi óvæginn and
stæðingur. Allir fóru þessir menn
sína götu, fyrirfram ráðna og
fast markaða í samræmi við skap
gerð þeirra, lífsreynslu og lífs-
| draum.
Ég hygg,- að Borgarnes hafi
löngum verið um margt hinn
skemmtilegasti staður. Ég hef
hvað eftir annað heyrt burtflutta
Borgarnesinga tala um æsku sína
þar með miklum söknuði. Raunar
er sæmilegu fólki í brjóst borin
eðlislæg ast á bernskustöðum sín
um,, ef þær hafa ekki reynzt þeim
mun verr. En aðdáun þessara
gömlu Borgnesinga hefur mér virzt
sönn og einlæg, að ég held, að
hún hljóti að styðjast við gild rök.
• >!æ. •#.****' .{ ■ ■ X.ý’t
I muuMmm&ms
ia.JOHNSOI\l SMMS
NY KAFFIBRENNSLA - NÝJAR KAFFITEGUNDIR
VAPIII IMPAKKAfl ÚRVALS BLONDUR
V nUU UEIES fll\IVf\U MED LANGVARANDI GEYMSLUÞOLI
MOKKA KAFFI
JflVfl KAFFI
06 RIO KAFFID
-<;.i blá röndóttu pokunum veröuraö
sjalfeögöu eftir 8em éöur framleitt
—og selt i öllum verzlunum.
UflilRINN ER INDÆLL 06 RRAGDID EFTIR ÞVI
KAFFIBRENNSLA
0. J0HNS0N & KAABER HF.
En auðvitað hefur lífið í Borgar
nesi ekki ævinlega verið dans á
rósum. Þar hefur oft syrt í álinn
með margvíslegum hætti. En hitt
sé ég líka, að margir hafa Borgnes
ingar enzt vel. Guðjón Bachmann
vegaverkstjóri gekk til vinnu á
hverjum degi fram yfir nírætt.
Magnús Ólafsson, sem áreiðanlega
hefur reynt mörgum meira vos
um ævina, er enn á faraldsfæti og
minnið næsta trútt^ Júlíana Sigurð
ardóttir, sem byrjaði að vinna við
símann í Borgarnesi árið 1913,
svaraði mér um daginn, þegar
hringdi á símstöðina þar, Gísli
skósmiður Magnússon hefur enn
lítt látið ellina buga sig og dund-
ar jafnvel við bókband á níræðis
aldrinum, Helga Björnsdóttir er
ótrúlega létt í spori, stórveitul sem
fyrr og kveður gesti sína með
gjöfum, Ásmundur í Dal gengur
enn að störfum heima í Borgar
nesi. Oddný Jónsdóttir lét seint
bugast af aldurdómi sínum, þótt
mörg og þung holskeflan skylli á
henni um dagana, og Halldóru Ól-
afsdóttur hefur ekki heldur verið
fisjað saman. Ragnhildur Björns
son og Magnús Jónsson sparisjóðs
stjóri eru ekki enn öll, þótt fölnað
ur s'é þeira fífill, og Guðrún frá
Valbjarnarvöllum og gamla sýslu
mannsfrúin, Þóra frá Klömbrum,
eru nýlátnar. En Guðríður Sigurð
ardóttir, létt í máli og margminn
ug, er komin heim á æskustöðv
arnar á Ákranesi, eftir langa sögu
í Borgarnesi. Enn mætti nefna
nokkra fleiri því til sönnunar, að
þrekið hefur enzt þeim vel, gömlu
Borgnesingunum. En ekki stoðar
að þylja fleiri nöfn, og skal hér
staðar numið. J.H.
Afeð
uppþvottarefni
fáií þér alltaf skínandi hreint leirtau.
í allar tegundir uppþvottavéla
JÖRÐIN ÁREYJAR
í Reyðarfirði, er laus á1 ábúðar á komandi vori.
Ágætis bújörð, vel húsuð og mikið ræktað land.
Jörðin er 7 km. frá kaupstaðnum. Lysthafendur
snúi sér til Þorsteins fónssonar. Reyðarfirði, eða
Thulin Jöhansen, Útliiíð 8, Reykjavík.