Alþýðublaðið - 21.02.1986, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 21. febrúar 1986
Alþýðuflokkurinn og landbúnaðarmálin:
Athugasemdir við
ranga stefnumótun
Vandinn í íslenskum landbúnaði
er nú orðinn svo mikill að liggur við
hruni. Fram eru að koma aliir
verstu gallar landbúnaðarstefnu
síðustu áratuga, sem Alþýðuflokk-
urinn hefur varað svo rækilega við,
en flestir forystumenn bænda neita
að horfast í augu við.
Gylfi Þ. Gíslason var fyrstur
manna tii að vekja athygli á rangri
landbúnaðarstefnu. Það var fyrir
nær tveimur áratugum. Síðan hafa
þingmenn flokksins hvað eftir ann-
að ítrekað þessar skoðanir. — Á al-
þingi 1982 urðu miklar umræður
um stefnumörkun í landbúnaði. —
Þá gerði Árni Gunnarsson, þáver-
andi alþingismaður, grein fyrir
stefnu Alþýðuflokksins að hluta.
Nú, þegar umræður um land-
búnaðarmál eru orðnar jafn miklar
og raun ber vitni, er ekki úr vegi að
gera grein fyrir afstöðu Alþýðu-
flokksins, eins og hún kom fram
áður en vandinn var orðinn eins al-
varlegur og nú er. — Sá pistill, sem
hér fer á eftir er hluti af hinum sí-
gildu varnarorðum Alþýðuflokks-
ins. Pistillinn ber það með sér að
hann er fluttur sem ræða:
Ég vil aðeins með örfáum orðum
gera grein fyrir því á hverju Alþýðu-
flokkurinn byggir afstöðu sína í
landbúnaðarmálum. Það er svo, að
fáar þjóðir hafa upplifað slíka um-
byltingu í atvinnumálum, sem ís-
lendingar hafa gert á síðustu 100 ár-
um. Fyrir einni öld bjó minna en
sjötti hluti þjóðarinnar í þéttbýli,
en nú er þessu algerlega snúið við,
um 14% þjóðarinnar telst nú búa í
dreifbýli.
Þessi búseturöskun endurspeglar
vel þær breytingar, sem orðið hafa á
atvinnuháttum þjóðarinnar. Stór-
stígar framfarir í veiðitækni og nýt-
ingu sjávarafla hafa dregið til sín
vinnuafl úr sveitum landsins. At-
vinnubyltingunni við sjávarsíðuna
fylgdi hliðstæð umbylting í búskap-
arháttum landsmanna.
Gífurleg framleiðniaukning varð
í landbúnaði og það losnaði um það
vinnuafl, sem sjávarútvegurinn,
fiskvinnslan og vaxandi verzlunar-;
iðnaðar- og þjónustustarfsemi gat
tekið við og þurfti á að halda.
Breytingar þær, sem orðið hafa á
atvinnuháttum landsmanna og sú
búseturöskun sem þeim hefur fylgt,
hefur ekki orðið erfiðleika-og sárs-
aukalaus. Þessar breytingar hafa á
hinn bóginn fært íslendingum þann
efnahagslega ávinning, sem er
nauðsynleg forsenda sjálfstæðis
þjóðarinnar, enda voru aflvakar
þessara breytinga ýmsir þeir sömu
og sjálfstæðisbaráttunnar.
Efnalegar framfarir hafa ekki
einungis skilað fslendingum í hóp
sjálfstæðra þjóða. Þær hafa skilað
okkur í hóp þeirra þjóða, sem tald-
ar eru þróaðar í efnahagslegu tilliti.
Þessu fylgir, að tiltölulega lokað og
einangrað samfélag hefur breytzt í
opið samfélag, sem er meðvitað um
umhverfi sitt.
íslendingar þekkja vel til lífs-
kjara í ýmsum grannlöndum. Þessi
þekking og eðlilegur samanburður
á efnalegri afkomu hefur nú á
nokkrum árum leitt til þess að þús-
undir manna hafa flutt af landi
brott.
Heimsmyndin sjálf er breytt, en
jafnframt verður að telja, að ís-
lenzkir atvinnuvegir hafi ekki
reynzt fyllilega samkeppnisfærir
um vinnuafl íslendinga við at-
vinnuvegi grannþjóða. Þessi þróun
hefur verið uggvænleg og við verð-
um, eins og hefur tekizt á síðari ár-
um, að hamla gegn henni sem bezt
við getum.
Það verður þó að segja, að við
getum trauðla breytt heimsmynd-
inni allri, en við getum eflt og end-
urnýjað atvinnuvegi okkar á þann
veg, að við búum hér við lífskjör,
sem fyllilega standist samanburð
við nágranna okkar.
Fækkun í landbúnaði
Ég vil geta þess, að fyrir nokkru
gaf orkuspárnefnd út spá um
mannafla í atvinnugreinum og þró-
un á árabilinu 1980 til ársins 2000.
Þar koma fram tölur, sem renna
stoðum undir þann formála, sem ég
hef haft að þessum orðum mínum,
um það, að það verður ugglaust lítil
breyting á þeirri þróun, sem verið
hefur hér á landi síðustu áratugina,
þ.e. að mannafli færist frá landbún-
aði til annarra atvinnugreina.
í tölum orkuspárnefndar segir,
að miðað við árið 1980, þegar talið
er að atvinnutækifæri í landbúnaði
séu 7800, þá verði þau 5500 árið
2000, eða þeim fækki um 2300. Um
fiskvinnslu er sagt, að þar fækki
um 100, úr 5100 í 5000. Þó eru
margir sem telja, að þessi fækkun
verði ennþá meiri með tilkomu
tölvuvæðingar og vélmenna, sem
taki að verulegum hluta við störfum
fólks í fiskiðnaði.
Þá má ætla, að fjölgun í bygging-
arstarfsemi verði um 1700 á þessu
tímabili, úr 11300 i 13000. Iðnaður-
inn þurfi að skapa 6100 ný atvinnu-
tækifæri úr 17900 í 24000 og að
þjónustugreinar þurfi um 23000 ný
atvinnutækifæri, fjölgi úr 54100 i
76800.
Arni
Gunnarsson
skrifar
Heildarstefna
Til þessara staðreynda verðum
við að taka tillit þegar við ræðum
um landbúnaðarmál. Og megin-
markmið í heildarstefnu í atvinnu-
málum hlýtur alltaf að vera að vel-
sæld þegnanna verði sem mest. Sá
þáttur velsældar, sem nútíma þjóð-
félag hefur skipað í öndvegi, er hag-
sæld, efnaleg afkoma. Þessi þáttur
velsældar er samtvinnaður öðrum
þáttum, þar sem gildastir eru jöfn-
uður og öryggi. Stefnumótun á
sviði atvinnumála verður að taka
tillit til þess að atvinnuvegirnir eru
samtvinnaðir.
Sérhver atvinnugrein sækir að-
föng sín og selur afurðir sinar í ein-
hverjum mæli til annarra greina. Af
þessari ástæðu er nauðsynlegt að
stefnan sé heilstæð og nái til allra
greina. Jafnframt er æskilegt, að
sem víðtækust stjórnmálaleg sam-
staða náist um höfuðatriði stefn-
unnar, þannig að langtímamark-
mið séu skýr og atvinnuvegirnir
taki mið af þeim við uppbyggingu
sína.
Lögin um framleiðsluráð
Mig langar að fara nokkrum orð-
um um landbúnaðarstefnu liðinna
ára. í lögum um framleiðsluráð, frá
árinu 1959, er mælt svo fyrir, að
tryggja skuli greiðslu á þeim halla,
sem bændur kunni að verða fyrir á
útflutningi landbúnaðarvara, en þó
skal greiðslan vegna þessarar trygg-
ingar ekki vera hærri en sem jafn-
gildir 10% af heildarverðmæti
landbúnaðarframleiðslunnar við-
komandi verðlagsár miðað við það
verð, sem framleiðendur fá greitt
fyrir afurðir sínar.
Fram til ársins 1959, þegar þessi
ákvæði um verðbætur á útflutning
voru í lög leidd með bráðabirgða-
lögum, hafði landbúnaðarfram-
leiðslan ávallt tekið mið af mark-
aðsþörf innanlands. Fram til þess
tíma hafði útflutningurinn, þegar
hann var allra mestur, aðeins numið
5.45% af heildarverðmæti fram-
leiðslunnar.
Telja verður, að höfuðmarkmið
þessarar lagasetningar hafi verið í
fyrsta lagi að tryggja afkomu fram-
leiðenda, í öðru lagi að tryggja
stöðugt framboð og í þriðja lagi að
koma í veg fyrir, að halli á útflutt-
um afurðum væri jafnaður með
hækkun á verði á innanlandsmark-
aði. Það verður að telja jafnframt,
að lagasetningin hafi náð því mark-
miði að tryggja neytendum stöðugt
framboð landbúnaðarafurða. Hins
vegar verður að játast, að þetta
ákvæði hefur ekki tryggt afkomu
framleiðenda.
Verðbætur
Á síðustu árum hefur mikið vant
að á, að 10% verðbætur dygðu til
þess, að jafna sívaxandi halla á út-
flutningi. Framleiðendur hafa ekki
haft neina tryggingu fyrir því, að
viðbótarfjárveitingar fengjust og
reyndar orðið að taka á sig veruleg-
an halla sjálfir.
í þessu sambandi er rétt að minna
á, að þegar þessi lög voru sett, virð-
ist engum manni hafa til hugar
komið, að framleiðslan tæki slík
stökk, að hámark verðábyrgðar
yrði notað ár eftir ár og að hún
hrykki jafnvel ekki til. Markmiðið
var alls ekki að framleiða langt um-
fram þarfir þótt sú hafi orðið raun-
in.
Átak í sölumálum
Ég vil skjóta því inn í hér, að það
er auðvitað dapurlegt að þurfa að
deila um það á þingi ár eftir ár, að
það þurfi að draga úr framleiðslu á
matvælum. Ég hef litið svo á, að
það hlyti að vera eitt af forgangs-
verkefnum hverrar þjóðar, að verða
sjálfri sér nóg með framleiðslu á
matvælum og að framleiða matvæli
fyrir aðra.
Nú hefur því miður þróunin orð-
ið sú á þeim mörkuðum, sem við
höfum kannske helzt getað selt
okkar varning á, að þar hafa m.a.
Efnahagsbandalagslöndin náð fót-
festu og með því fyrirkomulagi,
sem nú ríkir, þ.e. stórkostlegar nið-
urgreiðslur á öllum þáttum land-
búnaðarframleiðslunnar, höfum
við engan veginn getað keppt við
það verð, sem þar hefur verið í boði.