Alþýðublaðið - 29.07.1986, Blaðsíða 4

alþýðu*
■n mzm
Þriöjudagur 29. júlí 1986
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson, Margrct Haraldsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Aiprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 681866
Bolli Þór Bollason
Heppilegast að verðmyndun sé frjáls
— Greinargerð oddamanns í yfirnefnd Verð-
lagsráðs um ákvörðun loðnu verðs.
Svo sem kunnugt er kom ákvörðun loðnuverðsins í síðustu viku
mörgum í opna skjöidu og varð mun hærra en almennt hafði verið
búist við. Verðið var ákveðið með atkvæðum oddamanns og selj-
enda, 1900 krónur fyrir tonnið, en gegn atkvæðum kaupenda sem
létu bóka mótmæli og þess eru dæmi að vissir kaupendur hafi haft
í hótunum um að opna ekki bræðsiur sínar til að vinna þar loðnu
á því verði sem ákveðið hefur verið.
Alþýðublaðinu hefur borist greinargerð frá Bolla Þór Bollasyni,
sem var oddamaður yfirnefndarinnar að þessu sinni og var þar af
leiðandi sá maður sem í raun tók þessa ákvörðun. Greinargerð
Bolla, sem hann segir sjálfur að sé til komin að gefnu tilefni, fer hér
á eftir:
Á fyrsta fundi bræðsludeildar
Verðlagsráðs sjávarútvegsins, sem
haldinn var 14. júlí síðastliðinn,
lögðu' fulltrúar seljenda fram til-
lögu um, að verðmyndun á loðnu til
bræðslu á haustvertíð yrði gefin
frjáls. Fulltrúar kaupenda tóku sér
nokkra daga frest til að kanna hug
framléiðenda til þessarar tillögu, en
á fundi ráðsins 17. júlí höfnuðu þeir
henni og var verðákvörðun þá um-
svifalaust vísað til yfirnefndar.
Fyrsti fundur yfirnefndar var
haldinn mánudaginn 21. júlí. Þar
kom fram, að mikil óvissa ríkir um
verð á lýsi um þessar mundir. Um
þetta leyti í fyrra var það um 300
dollarar hvert tonn, en er nú komið
niður undir 150 dollara. Raunar
töldu fulltrúar kaupenda, að verðið
kynni að vera enn lægra. Á hinn
bóginn er mjölverð talið vera heldur
hærra en í fyrra, eða á bilinu
5—5,20 dollarar hver eggjahvítu-
eining, samanborið við 4,80 í fyrra.
í krónum talið felur þetta í sér ná-
lægt 20% lækkun afurðatekna frá
vertíðinni í fyrra. Á móti þessu veg-
ur hins vegar stórfelld lækkun á
olíukostnaði, 35—40%. Þá hefur
afnám launaskatts og lækkun raf-
magnsverðs í kjölfar kjarasamning-
anna í vetur og lækkun flutnings-
kostnaðar að hluta vegið upp aðrar
kostnaðarhækkanir. Reikningar
ársins 1985 liggja enn ekki fyrir, en
lauslegar áætlanir byggðar á reikn-
ingum ársins 1984 benda til þess, að
við þessar markaðsaðstæður gæti
loðnuvinnslan að meðaltali greitt
um 1.600 krónur fyrir hvert tonn af
loðnu miðað við að tekjur af af-
urðasölu hrykkju fyrir öðrurn
breytinlegum kostnaði. Á hinn bóg-
inn væri þá lítið eftir upp í fjár-
magnskostnað. í þessu felst vita-
skuld, að betri verksmiðjur, sem
tekist hefur að draga úr olíunotkun
og auka hagræði í vinnslu, gætu
greitt hærra verð, en tekjur þeirra
lakar settu dygðu væntanlega ekki
einu sinni fyrir breytilegum kostn-
aði.
Á fyrsta fundi yfirnefndar töldu
fulltrúar kaupenda óhjákvæmilegt
að lækka loðnuverð mjög mikið frá
því í fyrra — og raunar mun meira
en nam beinni lækkun afurða-
tekna, enda hafði verðið í fyrra ver-
ið of hátt i upphafi vertíðar, að
þeirra mati. Nefndu þeir sem fyrstu
hugmynd 1.100 króna heildarverð,
eða 770 króna skiptaverð, fyrir
hvert tonn, sem er rúmlega 40%
lægra verð en í fyrra. Fyrstu hug-
myndir seljenda voru í þá veru, að
óhjákvæmilegt væri að lækka verð-
ið eitthvað frá því i fyrra og nefndu
þeir tölur á bilinu 1.800—1.900
krónur.
Á þessum fundi kom fram, að ein
loðnuverksmiðja á Norðurlandi
hefði þegar boðið ákveðið verð fyr-
ir nokkra farma og kom síðar í Ijós,
að Krossanesverksmiðjan hafði
boðið 1.900 krónur í 1—2 farma.
Þetta tilboð setti óhjákvæmilega
nokkurn svip á viðræður í yfir-
nefndinni. Hins vegar lýsti odda-
maður því yfir, að þetta einstaka
dæmi gæti ekki ráðið verðákvörð-
un í nefndinni, þótt ekki færi hjá
því, að það markaði henni þrengri
farveg en ella.
í Ijósi þessara fyrstu þreifinga
virtist stefna í samning við annan
hvorn aðilann um lágmarksverð
einhvers staðar á bilinu
1.500—1.600 krónur. Þó var jafn-
ljóst, að þetta kynni að taka nokkr-
un tíma, þar sem mikið bar á milli.
Ekki gekk saman með aðilum á
fyrsta fundi yfirnefndar og var því
ákveðinn annar fundur daginn eft-
ir.
Þegar næsti fundur yfirnefndar
hófst, höfðu veður hins vegar skip-
ast í lofti, þar sem fregnir höfðu
borist af því að Síldarverksmiðjur
ríkisins á Raufarhöfn myndu greiða
loðnuskipinu Gísla Árna RE 375
sama verð og aðrar verksmiðjur (þ.
e. Krossanesverksmiðjan). Þessar
upplýsingar gjörbreyttu stöðu mála
í yfirnefndinni. Fulltrúar seljenda
lýstu því þegar yfir, að úr því sem
komið væri sæju þeir sér ekki fært
að ganga að lægra lágmarksverði en
1.900 krónum á hvert tonn, sem þá
var í raun orðið opinbert verð hjá
tveimur af stærstu verksmiðjum
landsins. í þessari stöðu skipti
raunar engu máli, hvort verð þetta
gilti einungis um einn farm eða
fleiri. Höfuðatriðið var, að með
þessu var fulltrúum seljenda í yfir-
nefndinni — og raunar öllum
nefndarmönnum — hreinlega stillt
upp við vegg.
Oddamaður lýsti þeirri skoðun
sinni, að hann teldi 1.900 króna lág-
marksverð of hátt við ríkjandi
markaðsaðstæður, þótt einstaka
verksmiðjur gætu hugsanlega stað-
ið undir því. Hins vegar væri sú
staða, sem upp væri komin, þess
eðlis, að annað hvort væri að stað-
festa það verð, sem þessar tvær
verksmiðjur hefðu boðið, eða fresta
ákvörðun um óákveðinn tíma og
sjá hvernig mál þróuðust. Fulltrúar
seljenda töldu óráðlegt að fresta
ákvörðun og engum tilgangi þjóna,
enda lægi það fyrir, að kaupendur
hefðu þegar hafnað frjálsu verði. í
yfirnefnd væri ekki heimilt að
semja um frjálst verð og henni því
skylt að ákveða verð í upphafi ver-
tíðar. Fulltrúar kaupenda lýstu
þeirri skoðun sinni, að 1.900 króna
verð væri alltof hátt. Á hinn bóginn
voru þeir sammála oddamanni um,
að málið væri komið í sjálfheldu.
Þeir kváðust að sjálfsögðu greiða
atkvæði gegn 1.900 króna- verði, en
gerðu að öðru leyti ekki athuga-
semd við að gengið yrði strax frá
verðinu.
Niðurstaðan varð því sú, að yfir-
nefndin ákvað 1.900 króna lág-
marksverð fyrir hvert tonn af loðnu
til bræðslu miðað við 15% þurrefni
og 16% fitu. Verðið var ákveðið af
fulltrúum seljenda og oddamanni
gegn atkvæðum fulltrúa kaupenda,
sem jafnframt bókuðu mótmæli
(sjá fskj.).
Þessi verðákvörðun felur í reynd
í sér nálægt 20% verðlækkun frá
síðustu vertíð miðað við ástand
loðnunnar á þessum árstíma, þ. e.
um og yfir 20% fituinnihald og
13—14% þurrefni, þar sem viðbót-
argreiðsla fyrir hvert fituprósentu-
stig lækkar úr 120 krónum í fyrra í
50 krónur nú. Hins vegar er ljóst, að
þetta verð er 200—300 krónum
hærra en „eðlilegir" samningar í
yfirnefnd hefðu að öllum líkinum
leitt til. Með þessu er ýmsum
smærri (og ef til vill óhagkvæmari)
loðnubræðslum nánast gert ókleift
að taka á móti loðnu á þessari ver-
tíð, nema markaðsverð loðnuaf-
urða hækki verulega erlendis. Við
þessu væri ekkert að segja, ef verð-
myndun á loðnu væri frjáls. Því er
þó ekki að heilsa, þar sem fulltrúar
meirihluta verksmiðjanna höfðu
t áður hafnað þeirri leið og vildu
frekar vísa verðákvörðun til yfir-
nefndar og þar með til úrskurðar
oddamanns.
Það er skoðun oddamanns, að
eins og loðnuveiðum og vinnslu er
nú háttað hér á landi sé heppilegast
að verðmyndun á loðnu sé frjáls.
Þar kemur bæði til, að verksmiðj-
urnar eru misvel í stakk búnar til að
vinna loðnu og greiðslugeta þeirra
þar af leiðandi mismikil, og eins er
á það að líta, að við núverandi að-
stæður býðst loðnuskipum sá kost-
ur að selja afla sinn loðnuverk-
smiðjum í Færeyjum, Danmörku
og víðar. Þetta síðarnefnda á sér-
staklega við um veiðar á Jan Mayen
svæðinu sumar og haust. Þegar við
þessi tvö almennu atriði bætast afar
erfiðar markaðsaðstæður í grein-
inni nú, sem beinlínis kalla á lækk-
un hráefnisverðs, er erfitt að koma
auga á haldbær rök fyrir því að
ákveða eitt verð á loðnu, sem gildi
fyrir allt landið. Gildir einu þótt
þetta verð sé, lágmarksverð.
Frá því lögum um Verðlagsráð
var breytt í fyrra í þá veru, að
heimilt væri að leyfa frjálsa verð-
myndun, hafa fulltrúar loðnusjó-
manna og -útgerðar að minnsta
kosti í tvígang lagt fram tillögur um
frjálst verð. Þessu hafa fulltrúar
verksmiðjanna hafnað. Afstaða
verksmiðjueigenda kann að vera
umdeilanleg, en hana ber engu að
síður að virða. Það er því bæði afar
óheppilegt og illskiljanlegt, að frá
aðilum tengdum verðákvörðuninni
skuli — á sama tíma og umræður
fara fram í yfirnefnd um loðnuverð
að þeirra eigin ósk — berast upplýs-
ingar af því tagi, sem óhjákvæmi-
lega hljóta að hafa mikið og jafnvel
afgerandi áhrif á sjálfa verðákvörð-
unina. Með þessu má í raun segja,
að verðákvörðunin hafi beinlínis
verið tekin úr höndum yfirnefndar.
Það kunna að vera skiptar skoð-
anir um það fyrirkomulag, sem nú
ríkir í verðákvarðanatöku innan
sjávarútvegsins. Hitt er jafnljóst,
að meðan aðilar kjósa sjálfir þessa
verðákvörðunarleið, verður að ætl-
ast til þess, að þeir virði þær leik-
reglur, sem þeir hafa átt þátt í að
skapa á þessum vettvangi.
Molar
Siðferði
í kvöld kl. 18:00, gengst Félag
áhugamanna um íslenskt stjórn-
kerfi fyrir ráðstefnu á Hótel Borg
undir yfirskriftinni:
„Siðferði í íslensku stjórnkerfi"
Frummælendur verða Páll Skúla-
son prófessor í heimspeki, Ólafur
Oddur Jónsson sóknarprestur í
Keflavík og fulltrúar stjórnmála-
flokkanna.
Eftir framsögu verða fyrirspurnir
og síðan mun starfshópar ræða
einstök mál s. s. íslenska stjórnar-
skráin, valdsvið þingmanna o. fl.
og semja um þau ályktanir.
Öllum heimil þátttaka, einstakl-
ingum jafnt sem félagasamtök-
um.
Rokk
Afmælisnefnd Reykjavíkur hefur
falið íþrótta- og tómstundaráði
að hafa umsjón með rokktónleik-
um á Arnarhóli þriðjudaginn 19.
ágúst n. k., í tengslum við 200 ára
afmæli borgarinnar. Þær hljóm-
sveitir sem áhuga hafa á að spila á
Afmælisrokki þurfa að skrá sig í
síma: 35935 Ólafur Jónsson, eða
622120 Jóhannes Hauksson.
Skráningarfrestur er til 6. ágúst.
Sérstök nefnd mun síðar velja
hljómsveitir úr hópi umsækj-
enda. Á tónleikunum verður nýtt-
ur allur sá búnaður Ijósa og
hljómtækja sem settur verður
upp í tengslum við afmælishátíð-
ina og er það von afmælisnefndar
að tónleikar sem þessir verði
rokktónlistinni í landinu lyfti-
stöng og að þeir setji skemmtileg-
an blæ á afmælishátíðina.
•
Börn í beltum
Fyrir og um verslunarmannahelgi
mun Umferðarráð og lögreglan
um allt land veita þeim börnum er
sitja í bílbeltum eða barnabílstól
viðurkenningu.
Um er að ræða lítinn glaðning,
kort með ferðaleikjum og hollráð-
um, rissblokk og síðast er ekki síst
Tópaspakka frá Nóa hf. Fyrir-
tækið gaf þrjú þúsund Tópas-
pakka í þessu skyni, en á loki
þeirra er einmitt ábending til fólks
í bílum: „Spennum beltin —
sjálfra okkar vegna“. Nói hf. er
einn þeirra aðila er Ijáð hefur um-
ferðarmálum lið með því að hafa
þessi hvatningarorð á töflupökk-
um sínum endurgjaldslaust árum
saman.
Umferðarráð væntir þess að sem
flestir foreldrar setji öryggisbún-
að fyrir börn í bíla sína, og sjái til
þess að þau noti hann. Ekki að-
eins til þess að þau fái viðurkenn-
ingu, heldur miklu heldur til að
auka öryggi þeirra í bílnum.
„Börn í bílum þurfa vörn“ Og
vert er að minna á að þörf fyrir
notkun öryggisbúnaðar, fyrir
börn og fullorðna í bílum, er ætíð
fyrir hendi — óháð árstímum.