Alþýðublaðið - 25.10.1986, Síða 4

alþýðu-
ÍH FT'Tf'M
Laugardagur 25. október 1986
-Mþýflublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaöamenn: Jón Daníelsson, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson,
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 681866
Kjarnorkuyopn í Israel
— uppljóstrun ísraelsks flóttamanns
Israel hefur með leynd smeygt sér
inn í raðir kjarnorkuveldanna og
hefur yfir að ráða allt að 200
kjarnahleðslum, þ. á m. vetnis-
sprengjum og nevtrónusprengjum,
eftir því sem segir í Sunday Times.
Blaðið byggir á upplýsingum frá
ísraelskum flóttamanni. Meðal
þeirra sérfræðinga sem telja frá-
sögn hans trúverðuga, er fyrrver-
'andi yfirmaður friðarrannsókna-
stofnunarinnar SIPRI í Stokk-
hólmi, Frank Barnaby, en hann hef-
ur rætt ítarlega við manninn.
Flóttamaðurinn er 31 árs tækni-
fræðingur, Mordechai Vanunu að
nafni og hefur unnið í tíu ár við
kjarnorkurannsóknastöðina
Dimona í Israel, sem vinnur að
leynilegum, „friðsamlegum" rann-
sóknum á kjarnorku.
NeðanjarðarstaFfsemi
Vanunu ljóstrar upp hinum mik-
ilvægustu upplýsingum:
• Ástæðan fyrir því að enginn hef-
ur vitað um vopnaverksmiðjuna
er sú að hún er neðanjarðar. Of-
anjarðar er ekkert annað að sjá
en hrörlega steinsteypubyggingu,
en undir henni eru vistarverur á
sex hæðum með allra fullkomn-
asta tækjakosti.
• Sjálfan kjarnakljúfinn hafa ísra-
elsmenn varið með mjög full-
komnum kælibúnaði og aukið
framleiðslugetu hans margfalt
frá því sem upphaflega var áætl-
að. Nú er hægt að framleiða þar
• um það bil 40 kg af plútóni.á ári.
• ísraelar hafa þar að auki yfir að
ráða efni og tækniþekkingu til að
framleiða vetnissprengjur, nógu
öflugar til að eyða milljónaborg-
um og nevtrónusprengjur, en eyð-
ingarmáttur þeirra felst fremur í
geislun en sprengikrafti.
• Frakkar hafa í mörg ár gefið
rangar upplýsingar, þegar þeir
hafa staðhæft að þeir hafi aðeins
veitt Dimona tækniaðstoð við
„friðsamlegar" kjarnorkutil-
raunir. í raun og veru eru það
franskir tæknimenn sem hafa
byggt upp þessa kjarnorkuverk-
smiðju á árunum 1957—1964 og
látið tækniþekkingu í té gegn
plútóni frá kjarnakljúfnum, sem
þeir nota við sína eigin fram-
leiðslu.
Orðrómur
í tvo áratugi hefur uppi verið orð-
rómur um leynileg kjarnavopn í
ísrael. Hinar ýmsu stjórnir Iands-
ins hafa- samt aldrei viðurkennt
það opinberlega að ráða yfir
kjarnorkuvopnum, aðeins gefið
það í skyn.
Stöðugt er klifað á sömu setning-
unni: „ísraelsmenn munu aldrei
verða fyrstir til að nota kjarn-
orkuvopn i Mið-Austurlöndum“.
En þessi staðhæfing var nær að
engu orðin í október-stríðinu
1973. Áreiðanlegar, bandarískar
heimildir herma að þáverandi
forsætisráðherra, Golda Meir,
hafi fyrirskipað að hafa kjarna-
hleðslur tiltækar á flugvöllum,
þegar útlit var fyrir það á tímabili
að ísraelsmenn biðu lægri hlut.
Myndir
Venjulega er áætlað af utanað-
komandi aðiljum að ísrael ráði
yfir um 20—30 kjarnorkuhleðsl-
um, öllum fremur kraftlitlum.
Frásögn Vanunus, sem er staðfest
með liðlega 60 ljósmyndum sem
hann tók og smyglaði út úr stöð-
inni, hljóðar hins vegar upp á
a.m.k. 100 hleðslur; kannski allt
að því 200, með styrkleika allt
upp í reglulegar dómsdags-
sprengjur.
Því hefur áður verið slegið fram í
dagblöðum að ísraelsmenn réðu
yfir umtalsverðum kjarnorku-
vopnakosti, en nú virðist svo sem
staðfesting sé fengin á því. Frank
Barnaby, sem sjálfur var kjarn-
eðlisfræðingur við breska til-
raunastofu, áður en hann tók við
forsetaembætti hjá SIPRI, segir
að frásagnir Vananus séu mjög
sannfærandi.
Mikið umfang
Ef frásögn Sunday Times er
sannleikanum samkvæmt, þá er
ísrael sjötta kjarnorkustórveldið
í röðinni, á eftir Bandaríkjunum
og Sovétríkjunum með sínar
50.000 kjarnorkuhleðslur, Bret-
landi með 700, Frakklandi með
um 500 og Kína með 400 hleðslur.
ísrael hefur eldflaugar og flug
vélar sem geta flutt kjarnahleðsl-
ur og fræðilegur möguleiki er á
að staðsetja þær þannig að þær
dragi til Evrópu og suðurhluta
Sovétríkjanna.
Það er algeng skoðun hjá frétta-
skýrendum að ef kjarnorkustyrj-
öld brjótist út, þá séu mestar lík-
ur á að það verði í Mið-Austur-
löndum.
Bandarískur
gyðingur
sem skrifar bœkur á frönsku hlaut
friðarverðlaun Nóbels í ár
Bandaríski gyðingurinn og rit-
höfundurinn Eli Wiesel.sem hlaut
friðarverðlaun Nóbels að þessu
sinni, hefur helgað líf sitt barátt-
unni fyrir friði og mannréttindum.
Grundvaliarhugsunin í öllum hans
verkum er sú að fá fólk til að hverfa
frá því sinnuleysi sem er almennt
ríkjandi um þjáningar annarra.
Sinnuleysi er versti óvinur mann-
kyns, segir Wiesel og vísar þar til
þess hver urðu afdrif gyðinga í út-
rýmingarbúðum nasista. Sjálfur
hefur hann reynslu af þeim hörm-
ungum. Hann var í útrýmingarbúð-
um Hitlers á stríðsárunum.
Þessi alvörugefni og hægláti, 58
ára gamli rithöfundur hefur lengi
verið í framvarðasveit þeirra sem
berjast fyrir mannréttindum og
friði. í þeirri baráttu kemur hann
víða við. Allt frá stöðu gyðinga í
Sovétríkjunum til sveltandi fólks í
löndum Afríku. Hann hefur staðið
fyrir söfnun meðal bandarískra
skólabarna til handa hungruðum í
Eli Wiesel friðarverðlaunahafi.
Etíópíu. Hann hefur varað við
kjarnorkuvopnum og afleiðingum
kjarnorkustyrjaldar. Það yrði á við
þúsund Auschwitz-harmleiki, segir
hann.
Reagan Bandaríkjaforseti hefur
einnig orðið fyrir skeytum Wiesels
. þegar samviskuspurningar eru ann-
ars vegar. Það var í sambandi við
hina umdeildu heimsókn Reagans í
kirkjugarðinn í Bitburg í Vestur-
Þýskalandi, þar sem margir SS-for-
ingjar eru grafnir.
Samviska
Þeir fáu sem gagnrýna Wiesel
benda á að það sé einn veikur
hlekkur í hans annars árvökulu
samvisku. Það er ísrael. Hann er
ásakaður um að hafa þagað og ekki
mótmælt árásum ísraelsmanna á
Palestínumenn, t.d. þegar ísraels-
menn létu það óátalið að hægri-
sinnaðir, kristnir menn í Líbanon
frömdu fjöldamorð í tveimur
flóttamannabúðum Palestínu-
manna.
Sjálfur lætur Elie Wiesel í veðri
vaka að Israelsríki sé enn lítið og
veikburða og stöðugt ógnað af
arabaríkjunum í kring.
Þótt rit hans beri ekki vott um
bjartsýni, trúir hann því að friður
geti komist á í Mið-Austurlöndum.
Leiðin að því marki eru samningar
milli ísraels og Jórdaníu.
Elie Wiesel er ungverskur gyðing-
ur frá þorpinu Sighet. Hann var 15
ára þegar hann var sendur í fanga-
búðir gyðinga í Auschwitz, ásamt
foreldrum sínum og systur árið
1944. Síðar var hann fluttur í fanga-
búðirnar í Buchenwald ásamt föður
sínum. Elie var sá eini af fjölskyld-
unni sem lifði af hörmungarnar í
fangabúðunum. Hann var 17 ára
þegar hermenn bandamanna frels-
uðu þá sem eftir lifðu.
Eftir stríðið var Wiesel sendur til
Frakklands, ásamt öðrum ungum
gyðingum úr fangabúðunum. Þar
vann hann fyrir sér næstu árin sem
.blaðamaður og þýðandi. Nokkur ár
liðu þar til hann fór sjálfur að
skrifa bækur á sínu nýja móður-
máli, frönsku. Þær báru ljósan vott
um óttann og angistina, sem hafði
markað sín djúpu spor á meðan á
fangavistinni stóð. Barnatrúin
hafði vikið fyrir þeirri vissu að guð
sé ekki alltaf réttlátur og í fyrstu
bókum hans ber nokkuð á trúarleg-
um efasemdum, ásamt sárindum í
garð þeirra sem svipta ungt fólk
trúnni á guð og réttlæti.
Hinn ungi rithöfundur vildi segja
heiminum frá því sem gerðist í
fangabúðum nasista. Það varð frá-
sögn af þjáningum og sársauka;
efni sem síðan hefur einkennt rit-
höfundarferil hans. Fyrsta bók
hans var gefin út fyrir tilstilli
franska rithöfundarins Francois
Mauriac. Það var sjálfsævisöguleg
saga, Nóttin, sem ásamt næstu
tveimur bókum, Dagrenningu og
Degi, mynda ritröð.
Friðarverðlaunahafinn er banda-
rískur ríkisborgari og býr í New
York, ásamt konu sinni Marion
Ester Rose og syni þeirra. Wiesle er
prófessor við háskólann í Boston.
Hann skrifar allar bækur sínar á
frönsku.
Velgengni
Rit Wiesel eru orðin mikil að
vö.xtum eða samtals 26 bindi. Flest-
ar bækurnar eru skáldsögur og rit-
gerðir af heimspekilegum toga. í
Noregi, sem veitir friðarverðlaunin,
hafa margar bækur eftir Wiesel ver-
ið gefnar út, en í Danmörku hafa
tvær bækur eftir hann verið þýddar
og sú þriðja kemur út innan
skamms. Önnur þessara bóka, Eld-
urinn sem aldrei deyr, fjallar um sex
daga stríðið og sögu gyðinga. Hin
bókin, Betlari í Jerúsalem, er um
trúarsiði og trúariðkun gyðinga.
Búist er við stóraukinni athygli og
sölu á bókum Wiesel í kjölfar verð-
launaveitingarinnar.
Wiesel hefur einnig tekið.virkan
þátt í baráttunni vegna gyðinga í
Sovétríkjunum. í byrjun þessa árs
var hann þátttakandi í ráðstefnu
sem haldin var í Osló um málefni
gyðinga i Sovétríkjunum og ræddi í
þeirri ferð við marga háttsetta
embættismenn um að reyna að
beita Sovétmenn þrýstingi á grund-
velli Helsinkisáttmálans, til að
vinna að sameiningu fjölskyldna
sem eru aðskildar vegna tregðu
Sovétmanna við að hleypa fólki úr
landi. í þessari ferð hélt hann fyrir-
lestra um sama efni bæði í Noregi
og Danmörku.
Molar
Flökkukindur
stjórnmálanna
Tíminn, málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju (sik!)
setur á oddinn merkilegt mál á
fimmtudaginn var, sem ber yfir-
skriftina Formaður á flækingi. Er
þar rætt um þá hugsanlegu
ákvörðun Jóns Baldvins Hanni-
balssonar, formanns Alþýðu-
flokksins að berjast sem þriðji
maður á lista flokksins í Reykja-
vík.
Moli hélt satt að segja að það
þætti ekki lengur tíðindi að
flokksformenn fylktu sér þar sem
bardaginn er mestur, eða hvat
mundi oddurinn segja um fram-
boð Steingríms á Reykjanesi? Það
veit auðvitað enginn. Hitt er ljóst
að það snjallræði tók meira á
flokksformanninn en sú ákvörð-
un að bjóða valdamestu mönnum
veraldar i hanaslag í Höfða og má
af því ráða hve framsóknarmenn
fyrir vestan eru grimmir.
Leynilögregluhæfileikar Tíma-
manna eru óumdeilanlegir. Því
væri rétt að oddur Tímans fengi
nú það dularfulla verkefni, að
komast að því i leyndum hvort
Steingrímur hræddist meira fyrir
vestan, vestfirska sjómenn með
kvótakerfið sem sverð eða vest-
firska bændur með búmark sitt
sem öxi?
Já, geðstirðir menn geta verið
seinheppnir. Aðeins ein mann-
eskja kemur í hugann þegar
minnst er á „Formann á flæk-
ingi“, — Steingrímur Hermanns-
son, fyrrverandi leiðtogi fram-
sóknarmanna í vestur!
Þrwi áktörðun hcfur taldið mér nciri áhtffiom cn Jnfntel (Jálfor kMtogafWrfwtmi, sagM Steiagrfamr Hermnnnwon er hami dcýriM Tbnaaam
frá þtf að hann artlaði fram f RejkjaneskJónfaml. (Tlmomynd l>tur)
Steingrímur fram ( Reykjaneskjördæmi:
LÍFSSPURSMÁL
FYRIR FLOKKINN