Alþýðublaðið - 13.01.1987, Blaðsíða 4

Alþýöublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík Sími: (91) 681866, 681976 Úlgefandi: Blaö hf. Ritsljóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
1 alþýðu- Áskriftarsíminn
M n FT'IT'M Þriðjudagur 13. janúar 1987 Blaöamenn: Örn Bjarnason, Ása Björnsdóttir, Kristján Þor- valdsson og Jón Daníelsson Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsdóttir Setning og umbrot Alprent hf., Ármúla 38 Prentun: Blaöaprent hf., Síðumúla 12 er 681866
Málefni fanga á Islandi:
„Deildarskiptingu verði
komið á í fangelsunum“
„Fangar fái oftar leyfi til að sinna sínum málumí4
Hann er tengiliður milli fanganna og umheimsins.
Hann er lágvaxinn, s;!aðlynd r og geislar af lífskrafti.
p - eina von fi margra . tnga í íslenskum fang-
eL^/n. Hann er fuiitnu njt5 félagasamtökunum Vernd.
liann heitir lijórn Líuarsson.
„Frá inínum sjónarhóli cr
ástandið á Litla-Hrauni ekki það í
dag sem ég vildi að það væri. Mín
ósk er sú að þarna fari fram upp-
byggileg starfsemi. Einnig að á
Litla-Hrauni verði komið á deildar-
skiptingu, sem t.d. þjónaði þeim til-
gangi að þeir fangar geti verið sér,
sem ekki vilja vera í lyfjum. Mjög
skipuleg áfengisfræðsla þarf einnig
að vera til staðar. Og svo vildi ég
gjarna mega sjá fanga losaða úr
fangelsinu i takt við þá breytingu
sem sannanlega hefur orðið á þeim
sjálfum í fangelsi sem á og verður
að vera betrunarhús en ekki tukt-
hús.“
Það er Björn Einarsson, fulltrúi
fangahjálparinnar Verndar sem
hefur orðið. Hann er maður gagn-
kunnugur fangelsismálum á Islandi
í dag, og tvann segist eiga mjög
góð samskipti við alla aðila
málsins: Dómsmálaráðuneytið,
fangaverði og síðast en ekki síst
fangana sjálfa. Hann segir þó að
allt sem til framfara horfi í aðbún-
aði fanga gangi grátlega hægt, svo
sem aðbúnaður, fræðsla og endur-
hæfing.
Og Björn heldur áfram:
„Þú spyrð um hvort mikið sé um
lyfjanotkun í fangelsum og hvort
auðvelt sé að útvega lyf. Um það er
að segja að það er sennilega minna
en margir halda, en vissuiega berast
alltaf öðru hvoru lyf inn í fangelsið,
því fangelsi stendur nokkuð óvarið
hvað þetta varðar. Til dæmis er erf-
itt að eiga við slíkt í tengslum við
heimsóknir tii fanganna. Svo eru
vissulega til fangar sem þurfa á iyfj-
um að halda, rétt eins og aðrir
menn. En margir eru aikohóiistar.
Alkóhólismi algengur
Hitt er verra að þessir menn sem
eru á Litla-Hrauni t.d., eru þar
flestir vegna afbrota sem þeir
frömdu undir áhrifum áfengis eða
annarra vímugjafa,- og það er mis-
skilningur, bæði yfirvalda og ann-
arra, að halda að menn hætti að
nota og misnota áfengi og aðra
vímugjafa, þótt þeir verði vistaðir á
Litla-Hrauni. Ef menn eru háðir
vímugjöfum, þá útvega menn sér
þá með einhverjum hætti, vegna
þess að þar er það hin iíkamlega
fíkn sem ræður ríkjum.
Alkohólismi aftur
Það er alveg augljóst mál, og
kominn tími til að allir aðilar máls-
ins átti sig á því, að langflestir
þeirra sem eru vistaðir í íslenskum
fangelsum eru þar vegna afbrota
sem þeir hafa framið í ölæði eða
vegna neyslu annarra vímugjafa, —
eða jafnvel hvort tveggja. Þeir
verða síðan háðir þessum vímu-
gjöfum sem þeir svo aftur verða að
fjármagna með afbrotum til að
komast yfir og geta keypt meiri
vímugjafa.
Þetta eru hins vegar ekki at-
vinnuafbrotamenn sem eiga inni-
stæður í Sviss. Þetta eru fyrst og
fremst fangar sjúkdóms sem heitir
einu nafni alkohólismi, hvað svo
sem vímuefnið heitir sem viðkom-
andi er háður. Þetta eru sjúkir
menn sem eru rótlausir og fastir í
hring sem þeir komast ekki út úr,
nema með því að komast á sjúkra-
hús eins og t.d. Vog og Sogn og það-
an til A.A. samtakanna, eða á ein-
hverja aðra meðferðarstaði sem eru
jafngóðir. Að öðrum kosti verðup
vítahringurinn: Líkamleg fíkn í
vímuefnið, afbrot til að fjármagna
vímuefnakaupin, afplánun vegna
afbrotanna og þaðan út á götuna
aftur þar sem þeir hljóta að halda
afbrotum áfram vegna líkamlegrar
fíknar sem fangelsið hefur að sjálf-
sögðu ekki lagað, vegna þess að
fangelsi er ekki sjúkrahús. Þetta er
saga langflcstra síbrotamanna, —
góðir drengir en haldnir líkamlegri
fíkn í efni sem þeir ráða ekkert við
og vita margir hverjir ekkert af.
Meðalaldur fanga
færist niður
Eg get ekki betur séð en að með-
alaldur fanganna verði sífellt lægri.
Strákarnir sem lenda i þessum víta-
hring verða sífellt yngri, meðalald-
urinn færist neðar og neðar ár frá
ári. Það er líka alveg greinilegt að
eftir að þessi sterku efni fóru að
berast á markaðinn, heróín,
amfetamín og kókaín, þá virðist allt
of margt ungt fólk á aldrinum í
kring um 25 ára vera mjög illa kom-
ið. Jafnvel nokkuð yngra fólk virð-
ist mjög illa farið af neyslu þessarra
hroðalegu efna.
Gleðileg jól í fangelsi
Ég fór austur að Litla-Hrauni
núna um jóiin og áramótin og
ástandið í fangelsinu var þá tiltölu-
lega gott, strákarnir voru rólegir að
mér fannst og lítið um vímugjafa,
en það er eins með fanga og annað
fólk að þeir verða meyrir og við-
kvæmir um jólin. Taugarnar verða
viðkvæmari.
Andlegt ástand fanganna er ef til
vill eins misjafnt og þeir eru margir,
en það er vissuiega slæmt á köflum
og þeir finna fyrir smæð sinni undir
niðri og eru algerlega varnarlausir
að þeim finnst. Um skipulega dag-
skrá ásamt fræðslu er því miður
ekki að ræða.
í sambandi við tengsl þeirra við
dómsmálaráðuneytið, þá er ég að
reyna að skýra út fyrir föngunum
allt sem þeir geta átt von á í fram-
haldinu. Þeir hafa líka rétt til að
skrifa Iögfræðingum og dómsmála-
ráðuneytinu, það held ég að sé ekki
vandamálið. Sambandið er nokkuð
gott.
Björn Einarsson.
Staðnað og gamaldags
Vissulega er fangelsiskerfið okk-
ar, eins og það er í dag, staðnað og
gamaldags, en þó hefur margt þok-
ast áleiðis sem er til bóta og af hinu
góða. Ég hef einhvern veginn á til-
finningunni að „kerfið“ sé að mild-
ast ef svo má segja og að það sé að
renna upp fyrir mönnum að fangar
eru líka manneskjur. Sú afstaða
verður einnig að vera ráðandi að
fangelsi verður að vera betrúnarhús
en ekki tugthús,- og það þarf að
byrja innan frá i fangelsinu sjálfu,
Molar
. . . herra dómsmála-
ráðherra vor . . .
Talandi um málefni fanga hér í
blaðinu fór ekki hjá því að Jón
Helgason bærist í tal, æðsti yfir-
maður í málefnum fanga á ís-
landi. Urðu menn nokkuð djúpt
hugsi yfir afskiptaleysi Jóns þessa
á málaflokknum og hrutu nokkur
gullkorn af vörum manna, þótt
það hafi verið „óvart“:
„ . . . Jón er vafalaust ágætis-
maður, en langvarandi blóðskort-
ur gerir menn náttúrlega ekki
duglega til vinnu . . .!“
„ . . . Jón á bara að vera heima
á Seglbúðum og strjúka sérstak-
lega gæfum kindum . . . !“
„ . . . Til allrar hamingju þá
hefur Jón ekki gert neitt í fangels-
ismálunum, því ég get sagt þér
það að föngunum líður nógu
djöfull illa . . .!“
•
. . gríðar ljótur maður . .
Skemmtilegur náungi, búsettur
á Akureyri er nefndur til sögunn-
ar, Gunnar Haraldsson að nafni,
en var lengi kallaður Gunni Sót
þar sem hann starfaði við þetta á
sínum yngri árum og festist nafn-
ið einhvern veginn við hann.
Gunni kom einhverju sinni
keyrandi á Skódabifreið sinni of-
an í bæjarhluta sem kallaður er
„bót“ eða „bótin“ á Akureyri.
Hafði hann komist yfir kút af
brennivíni kvöldið áður og var af
þeim sökum dálítið sveittur og úf-
sem þá gæti skilað föngunum út í
samfélagið aftur sem nýtum og
heilbrigðum þjóðfélagsþegnum.
Fangavarðaskóli
Nú er kominn vísir að fanga-
varðaskóla og það er örugglega af
hinu góða og mér sýnist nýir fanga-
verðir vera skilningsríkir og ágætir
flestir. Ég á mjög góð samskipti við
alla fangaverði.
100 þúsund kall á mánuði
Allt tal um það hins vegar að pen-
ingaleysi komi í veg fyrir úrbætur
fyrir geðsjúka fanga er bara mis-
skilningur og vitleysa, einfaldlega
vegna þess að það kostar eitt
hundrað þúsund krónur fyrir sam-
félagið að halda fanga inni á Litla-
Hrauni á mánuði.
Ef við skoðum hins vegar hvaða
leið menn hafa farið sem hafa á
annað borð náð sér út úr víta-
hringnum í samfélaginu og athug-
um t.d. tíu ár aftur í tímann, þá er
ljóst að langflestir hafa farið í
alkohólíska meðferð, — í gegnum
S.Á.Á. kerfið eða hliðstæður þess.
Þetta er töluleg staðreynd og gæti
orðið ráðamönnum til ábendingar.
Það virðist m.ö.o. ekki vera miklar
líkur til þess að fyrrverandi refsi-
fangi sem kemur úr íslensku fang-
elsi hafi fengið nokkuð út úr „fang-
elsismeðferðinni“. Það er sem sagt
eins og ekkert gerist fyrr en skorið
er á þennan „fíkn“ hring brota-
mannsins.
inn undir stýrinu. Þetta sá Rós-
berg G. Snædal heitinn og orti
umsvifalaust vísu:
Ekur Skóda oní bót
alveg grjóttimbraður,
gamall þrjótur, Gunni Sót,
— grióarljótur maður!
•
..þó að framtíð sé falin..
Einhver sperrileggur hefur verið
út af Iánasjóðsmálum undanfarið
að sögn þeirra sem enn hafa ekki
fengið sig fullsadda af fjölmiðl-
um. Af þessu tilefni hnoðaði Moli
saman vísu:
Friðrik bæði og Finnur
fengu starf aö gera!
En hvor á hverjum vinnur?
Hvað er um að vera?
Já, vel á minnst. Hver andsk.
gengur eiginlega á?
„Mölvið helvítis
vegginn“
Yfirskrift fundaherferðar Al-
þýðuflokksins, Brjótum múrinn,
hefur að vonum vakið athygli.
Þannig eiga sér stað ýmsir orða-
leikir og vísvitandi útúrsnúningar
þegar menn velta því fyrir, að
brjóta múra.
Þegar Jón Baldvin og Guð-
mundur Einarsson heimsóttu
vinnustaði á Djúpavogi var tekið
á móti þeim í frystihúsi staðarins
og fljótlega fundið þarft verkefni:
24 tíma á sólarhring
Já, ég held ég megi segja að ég
hafi gert allt sem í mannlegu valdi
stendur til þess að vera tengiliður á
milli fanga ogyfirvalda, fangavarða
og dómsmálaráðuneytis t.d. og
þetta hef ég reynt núna í fimm ár
samfleytt. Samskiptin við alla þessa
aðila svo og sveitarfélögin, hafa
undantekningarlaust verið með
miklum ágætum. Saksóknari og
dómarar,- allir hafa tekið mér og
þessari viðleitni með mikilli velvild.
Þetta eru allt ágætir menn að tala
við og skilningur er fyrir hendi á því
að þetta er vandræðaástand. Hitt er
svo annað mál hvað á að gera. Ég
hef þó trú á því að margt standi til
bóta í fangelsismálum okkar ís-
lendinga.
Deildaskipting nauðsyn
Þessi uppbygging sem ég var að
tala um inní fangelsunum er alveg
nauðsynleg, aðbúnaður, matur,
deildaskipting í fangelsi er mikið
nauðsynjamál þar sem „smá-
krimminn“ er t.d. aðskilinn frá
sjúkum afbrotamanni.
Fangar fái fleiri leyfisdaga
Heimsóknir til fanga eru líka
mikið atriði. Það er nógu erfitt að
vera lokaður inni, þótt maður sé
ekkiein'nig gersamlega útilokað-
ur frá ástvinum sínum. Það gerir
manninn síst betri, en fyllir hann
Framhald á bls. 3
„Þið mættuð gjarnan mölva hel-
vítis vegginn þarna strákar ..."
•
Brotnir múrar
Það var stuð á fundum Alþýðu-
flokksins á Austurlandi á dögun-
um. Jón Baldvin og Guðmundur
Einarsson þeystu um héruð og
brutu múra. Fundaherferðinni
lauk í Sindrabæ, Höfn í Horna-
firði, s.l. miðvikudagskvöld.
Var mál manna að þetta hefði
verið einn fjörugasti fundur sem
haldinn hefur verið á Höfn. Um
60—70 manns voru á fundinum
og ætlaði fyrirspurnarflóðinu
aldrei að linna. Jón Baldvin og
Guðmundur ræddu pólitíkina
þvers og kruss og létu ekki stöðva
sig þótt rafmagn væri tekið af
húsinu, þegar klukkan var orðin
hálf eitt. Fyrr um daginn höfðu
Rafmagnsveiturnar auglýst að
rafmagn yrði tekið af hálfum
bænum þá um kvöldið. Hélt
fundurinn þó áfram næsta hálf-
tímann í skini neyðarljósa í saln-
um.
Gengu nú úrvinda stjórnmála-
menn til náða og hugðust hvíla lú-
in bein og kjálkaliði fram eftir
morgni. En Hornfirðingar eru jú
harðir í horn að taka. Enga mis-
kunn takk. Árla morguns hringir
síminn. Áhugasamir Hafnarbúar
höfðu ekki fengið nægju sína af
Jóni Baldvini og Guðmundi um
kvöldið. Báðu þeir kappana vin-
samlegast drífa sig upp og ræða
málin í kaffitímanum . . .