Tíminn - 05.08.1967, Qupperneq 9

9
LAUGARDAGUR 5. ágúst 19€7.
TÍMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæoidastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulitrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
iýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur 1 Bddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
grejðslusími 12323 Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald br 105.00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Aburðarverksmið j an
Morgunblaðið er nú farið að ræða um, að það sé
stefna ríkisstjórnarinnar að raða verkefnum eftir mikil-
vægi þeirra, því að ekki sé hægt að gera allt í einu. Al-
þýðublaðið gengur enn lengra og segir, að ríkisstjórnin
hafi raunar alltaf fylgt þeirri stefnu! Fyrir Framsóknar-
menn er mjög ánægjulegt að sjá stjórnarblöðin boða
stefnu, sem Framsóknarmenn héidu fram fyrir kosning-
arnar og þau töldu þá ófæra og óverjandi.
Svo segir Mbl., að Sjálfstæðisflokkurinn og ríkis-
stjórnin hafi sérstakan áhuga fyrir stóriðju. Það gildi
hins vegar ekki um Framsóknarmenn!
Staðreyndin er þó sú, að það voru Framsóknarmenn,
sem höfðu frumkvæði og forgöngu um fyrstu stóriðju-
fyrirtækið á íslandi, Áburðarverksmiðjuna. Sú fram-
kvæmd hefur orðið þjóðinni til mikilla hagsbóta, m.a.
sparað mikinn erlendan gjaldeyri, skapað verulega aukna
atvinnu og tryggt hag bændastéttarinnar. Það skal þó
játað, að framleiðsla áburðarverksmiðjunnar hefur ekki
heppnazt eins_ vel og skyldi og hafa þó einkum verið
brögð að því tvö seinustu árin. Bændur hafa kvartað
undan versnandi áburði, en litla áheyrn fengið. Þá hefur
áburðarnotkun landbúnaðarins mjög aukizt síðan
áburðarverksmiðjan tók til starfa, svo að hún framleiðir
nú rétt aðeins helming þess áburðar, er bændur þarfnast.
Af þessum ástæðum er það orðið mjög aðkallandi,
að áburðarverksmiðjan verði enaurbyggð og aukin, svo
að hún fullnægi þörfum lansbúnaðarins með bættri og
aukinni áburðarframleiðslu.
í framhaldi af þessu og áðurnemdum skrifum stjórnar-
blaðanna er ekki úr vegi að spyrja:
Hver er undirbúningur ríkisstjórnarinnar að því að
bæta og auka áburðarverksmiðjuna? Hvar hefur henni
verið valinn staður í þeirri röð framkvæmda, sem Mbl.
er að boða? Hvenær má vænta þess að framkvæmdir
hefjist við endurbætur og aukmngu áburðarverksmiðj-
unnar?
Ef nokkuð er að marka skrif Sjálfstæðisflokksins um
áhuga hans fyrir stóriðju, ætti þetta að vera sú fram-
kvæmd, er sízt væri látin bíða. Eða hefur
Sjálfstæðisflókkurinn ekki áhuga fyrir stóriðju, ef hún
er í eigu íslendinga sjálfra?
Því fremur er um þetta spurt, að ríkisstjórnin hefur
hagað sér gagnvart áburðarverksmiðjunni eins og hún
ætti hana ein. Málgögnum hennar ætti því að vera auð-
velt að svara framangreindum fynrspurnum.
Mesta ferðahelgin
Vert er að vekja athygli á ávórpum til vegfarenda frá
samtökunum Varúð á vegum og Áfengisvarnarnefnd
Reykjavíkur. í ávörpum þessum er bent á, að verzlunar-
mannahelgin sé mesta ferðahelg) ársins og umferð á
þjóðvegunum þvi miklu mpiri en venjulega Þess vegna
beri að gæta sérstakrar varúðar ■ umferðinni.
Báðir þessir aðilar vara svo emdregið við áfengisnotk-
un, þvi að hún sé hættulegasti förunauturinn.
Það eru vissuiega nrð í tíma töluð hjá Áfengisvarnar-
nefnd Reykjavíkur að , skora á aila. sem hyggja til ferða-
laga um verzlunarmannahelgina að svna þá umgengnis-
menningu i umferð sem á dvalarstöðum, er frjálsbornu
og siðuðu fólki sæmir.“
ERLENT YFIRLIT
Brezki stáliönaöurinn hefur
verið þjóðnýttur í annaö sinn
Talið líklegt, að þjóðnýting hans verði varanleg
Wilson
RÉTT fyrir seinustu mánaða
mót, kom þjóðnýtáng stáliðnað
arins í Bretlandi til fram-
kvæmda í annað sinn á tæpum
20 árum. Rfkisstjórn Attlees,
sem fór með völd fyrst eftir
síðari heimsstyrjöldina, þjóð-
nýtti. stáliðnaðinn en stjóm
Churöhills, sem kom til valda
1951, lét hann aftur í einka
eign. Yfirleitt er því nú spáð,
að þjóðnýting stáliðnaðarins
brezka verði varanleg, þótt
íhaldsflokkurinn hafi á orði að
koma honum aftur í einka-
eign.
Það hefur verið furðulega
hljótt um þjóðnýtingu stáliðn
aðarins að þessu sinni. Önnur
aðalástæðan er sú, að eigend
um stálfyrirtækjanna eru eig-
endaskiptin ekkert óljúf eins
og á stendur. Stálfyrirtækin
eru undantekningarlaust hluta
félög og bréfin í þeim hafa
verið að falla undanfarin miss
eri. Það stafar ekki af því, að
þjóðnýting hafi vofað yfir, held
ur hinu, að offramleiðsla hef
ur verið á stáli og líkur þykja
benda til, að hún haldist alltaf
fram yfir 1970. Verðið á stál
inu hefur því hækkað minna
en tilkostnaðurinn og fyrirtæk-
in því barizt í bökkum ða
verið hallarekin. Horfur hafa
verið taldar þær, að hlutabréf-
in í stálfyrirtækjunum myndu
halda áfram að falla, að
óbreyttum ástæðum. Þjóðnýt
ingin gerist með þeim hætti,
að ríkið yfirtekur hlutabréfin
á því verði, sem þau eru skráð,
og borgar þau með ríkisskulda
bréfum. Talið er, að ríkið
borgi hlutabréfaeigendum 10
milljarða norskra króna eða
900 millj. kr. meira, en raun-
veurlega verðmæti þeirra sé
nú. Hlutabréfaeigendur skað-
ast því ekki. En ríkið skað
ast ekki heldur, því að eignir
hinna þjóðnýttu fyrirtækja eru
metnar á 38 milljarða króna.
HIN AÐALÁSTÆÐAN, sem
veldur því, hve hljótt hefur
verið um þjóðnýtinguna er sú,
að stjóm Wilsons hefur fram
kvæmt hana mjög hyggilega.
Sú skoðun er að verða almenn-
ari en áður, að eignayfirráðin
hafi ekki höfuðáhrif á rekstur
inn, þegar um hin sterku stór-
fyrirtæki sé að ræða, því að
dreifðir hlutabréfaeigendur
ráði litlu meira um stjórn
hlutafélaga en kjósendur, þeg
ar um ríkisrekstur sé að ræða.
Mest velti á hvernig forstjór
ar séu valdir og reynist. Stjórn
Wilsons hefur farið þá leið að
veija menn í yfirstjórn hins
þjóðnýtta stáliðnaðar, National
Steei Board, alveg án tillits til
pólitísks litarháttar, en hið
gagnstæða hefur oft reynzt
ríkisrekstrinnm fjötur um fót.
Formaður þess er Melchett lá-
varður, þekktur og viðurkennd
ur fjármálamaður. en aðrir i
stjórninnj eru reyndir fram-
kvæmdastjórar eða sérfræðing-
ar úr stáliðnaðinum. Aðeins
----------------------- - -
einn maður í yfirstjórninni get
ur talizt pólitískur fulltrúi
Verkamannaflokksins, en nán-
ast er þó litið á hann sem full-
trúa verkalýðssamtakanna.
Skipun yfirstjórnarinnar hefur
þannig á sér þann blæ, að ein-
göngu sé stefnt að því að reka
stáliðnaðjnn sem arðvænlegan
atvinnuveg. Launakjör forstöðu
manna bera þess merki, því
að þau verða svjpuð og .,jó
kapitaliskum fyrirtækjum.
Þannig verða árslaun Meldhett
lávarðar sem formanns yfir-
stjórnarinnar 3 mjllj. ísl. króna.
Þessi launakjör eiga að vera
trygging þess, að hæfustu
menn fáist til forustu. í þessu
sambandj má til fróðleiks geta
þess, að enska Samvinnuheild-
salan réði sér nýlega forstjóra,
sem hefur í árslaun nærri tvær
milljónir íslenzkra króna,
„keypti“ hann frá einkafyrir-
tæki, ef svo maetti að orði kom
ast. Það er talið hafa háð sam-
vinnuhreyfingunni brezku sein
ustu áratugina, að hún hafi
ekki launað forystumönnum í
hreyfingunni nógu vel og því
misst beztu starfskraftana i
einkareksturinn.
Richard Nazsh
olíumálaráðherra, en þjóðnýt
ing stáliðnaðarins hefur heyrt
undir ráðuneyti hans.
AUK þess, sem að framan
greinir, hefur það dregið úr
andspyrnu gegn þjóðnýtingu
stáliðnaðarins, . að margir
áhrifamenn innan hans hafa
viðurkennt suma kosti hennar.
T. d. þurfi að endurskipuleggja
hann, auka sum fyrirtækin og
leggja önnur niður eða draga
úr þeim, en slíkt sé ekki hægt,
nema yfirstjórnin sé á einni
hendi. Þá þurfi mjög mikið
fjármagn til að koma honum
í nýtízkuhorf, þótt mikil fjár-
festing hafi verið í honum síð-
ustu árin, og það eigi að vera
aukin trygging fyrir því, að
þetta fjármagn fáist, þegar
ríkið sé orðið eigandi hans.
Þá er talið, að þjóðnýtingin
geri það auðveldara að dreifa
stáliðnaðinum meira um land-
ið og auka þannig efnahagslegt
jafnvægi milli landshluta.
Þjóðnýtingin nær til 90%
alls stáliðnaðarins og allra
stærstu stálfyrirtækjanna.
Nokkur minni stálfyrirtæki
hafa ekKi verið þjóðnýtt og
stapfa áfram sem einkafyrir-
tæki.
Hið sameinaða stálfyrirtæki
brezka ríkisins, British Steel
Corporation, verður eitt af 15
stærstu fyrirtækjunum í heim
inum. Við það munu vinna um
280 þús. manns. Fyrstu árin
er gert ráð fyrir að ,það verði
rekið með tapi, m. a. vegna
mikillar fjárfestingar og óhag-
stæðrar verðlagsþróunar. Hins
vegar gera forgöngumenn þess
sér vonÍT um, að það muni
brátt gera Breta að forystu-
mönnum í hagsýnni og arð-
bærri stálframleiðslu, eins og
þeir voru um eitt skeið.
Talið er, að stjórn Wilsons
hyggi ekki á meiri þjóðnýtingu
á þessu kjörtímabili. Hins veg-
ar mun hún fara fram á, að
þingið heimili henni að láta
ríkið gerast meðeigandi í fyr-
irtækjum, þar sem þess bvki
þörf. Þ.Þ.