Alþýðublaðið - 22.05.1987, Qupperneq 2

MMÐUMMÐ
Simi: 681866
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Blaöamenn: Orn Bjarnason, Ása Björnsdóttir,
Kristján Þorvaldsson og
Jón Daníelsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Filmur og prent Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Verðlagshömlur að nýju?
Verðlagsstofnunm hefur birt niðurstöður könnunar
á verðlagi og verðmyndun hér á landi og í nágranna-
löndunum. Könnunin náði yfir um 80 tegundir af raf-
magnstækjum, Ijósmyndavörum, hljóm- og mynd-
snældum og vetrarhjólbörðum. Innkaupsverð reynd-
ist í nær öllum tilvikum hærra til íslands en Noregs í
samanburði á verði og verðmyndun á vörutegundum
í verslunum í Reykjavík og Bergen. Álagningin hér-
lendis á þeim vörum sem könnunin náði til hefur að
jafnaði hækkað til muna frá þvi ákvæði um hámarks-
álagningu voru felld úr gildi fyrir um þaðbil tveimur
árum.
Verðlagsstofnun telur að skýring verðmunarins
felist einkum í því, að auk hærra innkaupaverðs er
hærri álagning í krónutölu og mun hærri opinber
gjöld á vöruverð. Þá bendir Verðlagsstofnun á, að um-
boðslaun sem innflytjendur taka erlendis frá skýri að
hluta til þann mun sem er á innkaupaverði auk þess
sem (slenskirinnflytjendurgeri ekki eins góð innkaup
og þeir norsku. Þessu hefur Árni Reynisson, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra stórkaupmanna mót-
mælt, og segir að innflytjendur á umræddum vörum
taki ekki umboðslaun erlendis. Georg Ólafsson verð-
lagsstjóri hefur sagt að niðurstöður könnunarinnar
verði kynntar einstökum innflytjendum og þannig
reynt að hjálpa þeim að ná betri kaupum. Einnig yrði
haldið áfram að veita aðhald meðal annars með svip-
uðum könnunum.
A síðasta ári birti Verölagsstofnun samanburð á
verði nokkurra tegunda af mat- og hreinlætisvörum í
Reykjavík og Galsgow þar sem fram kom að verð var
almennt mun hærra í Reykjavík. í því sambandi birti
Alþýðublaðið frétt í júlimánuði 1986, þess efnis að
islenskir innflytjendur tækju enn umboðslaun er-
lendis. í fréttaumfjölluninni sagði eftirfarandi: „Um-
boðslaunakerfið sem svo er kallað, byggist fyrst og
fremst á því að afsláttur af uppgefnu verði sem inn-
flytjendur fengju erlendis, hvort sem var vegna magn-
innkaupa eða af öðrum ástæðum, var nýttur með
þeim hætti að hann var greiddur út erlendis og kom
því ekki fram í innflutningsverðinu. Þessu til viðbótar
er svo kunnugt um dæmi þess að islenskir innflytj-
endur stofnuðu sérstök pappírsfyrirtæki erlendis til
að nota sem milliliði i viðskiptum og hækka þannig
innflutningsverð frekar. Allt er þetta gert til að ná
hærri álagningu í krónutölu hér heima.“ í sömu frétt
hafði Alþýðublaðið einnig samband við Eggert Krist-
jánsson hjá Daníei Ólafssyni & Co og hann spurður
hvort það tíðkaðist að íslenskir innflytjendur tækju
enn umboðslaun erlendis og sagði hann að sér væri
kunnugt um að svo væri. Eggert taldi líklegustu skýr-
inguna á því að þetta kerfi væri enn við lýði vera þá, að
„menn væru ekki trúaðir á það þegar álagning var
gefin frjáls að það ástand yrði til frambúðar." Það er
fyllsta ástæða til þess að ætla að orð Eggerts standi
enn þanndag idag. Þessartværsamanburðarkannan-
ir Verðlagskannanir Verðlagsstofnunar sýna, að neyt-
endur hérlendis þurfa að greiða mun hærra verð fyrir
sömu vöru en neytendurerlendis. Stór hluti skýringar-
innar liggur hjá innflytjendum. Taki stórkaupmenn og
heildsalar sig ekki á og leiðrétti þá þætti sem Verð-
lagsstofnun hefur bent á, er hætt við að yfirvöld neyð-
ist til að beina spjótum sinum að samtryggingarkerfi
gróssera með þvi að taka upp gamla hámarksálagn-
ingarkerfið — jafn meingallað og það var — með
endurvakningu á verðlagshömlum og lögbundinni
álagningu.

Föstudagur 22. mai 1987
Jón Daníelsson skrifar
Hátt innkaupsverð til íslands:
1) Minni magnafsláttur
2) Umboðslaun erlendis
3) Heimska
Setjið kross þar sem við á
Eiginlega er hægt að hugsa sér
þrjár skýringar á þeim mikla mun
sem reyndist á innkaupsverði til ís-
lands og Noregs, í könnun Verð-
lagsstofnunar sem birt var í fyrra-
dag. 1) Norskir innflytjendur
kaupa í stærri skömmtum og fá þvi
hagstæðari kjör. 2) íslenskir inn-
flytjendur leggja á vöruna erlendis
áður en þeir selja sjálfum sér hana
til innflutnings, ná þannig hærri
gróða og fela hluta hagnaðarins á
erlendum bankareikningum. 3) ís-
lenskir innflytjendur eru upp til
hópa vonlausir bissnessmenn og
eru svo heimskir og illa að sér, að
þeir láta erlenda kollega sína plata
sig endalaust upp úr skónum.
Vissulega er unnt að gera ráð fyr-
ir að öll þessi þrjú atriði eigi hvert
sinn þátt í því að skapa hátt vöru-
verð á íslandi. Með útilokunarað-
ferðinni, má þó tiltölulega einfald-
lega reikna út að skýring nr. 2 eigi
mest sök.
Vissulega er Noregur stærri
markaður en ísland og því er ekki
unnt að útiloka með öllu þann
möguleika að norskir innflytjendur
nái að einhverju leyti hagstæðari
kjörum en íslenskir starfsbræður
þeirra. Afsláttur vegna magninn-
kaupa norskra innflytjenda getur
hins vegar ekki með nokkru móti
numið svo háum upphæðum að
þetta atriði útskýri nema lítið brot
af mismuni á innkaupaverði til ís-
Iands og Noregs.
Við þetta bætist svo að þær vörur
sem lentu í könnuninni eru tæpast
allar keyptar inn í mun stærri-
skömmtum til Noregs en íslands.
Heildsalar í Noregi eru auðvitað
misstórir, rétt eins og hér heima og
trúlegt að sumir þeirra hafi einkum
sölusambönd í Bergen, sem er álíka
stór og Reykjavík.
Þannig má auðveldlega útiloka
skýringu þá sem hér að ofan er auð-
kennd sem nr. 1. Þettaer þó sú skýr-
ing sem íslenskir innflytjendur
reyna að grípa til, þegar þeir þurfa
að skýra verðmuninn fyrir almenn-
ingi. Á næstu dögum megum við
örugglega reikna með að heyra ein-
hverja fulltrúa heildsala afsaka sig í
fjölmiðlum með þessum hætti.
Það má líka rifja það upp að þeg-
ar svipuð könnun var framkvæmd
fyrir átta árum, reyndist munur á
innkaupsverði milla íslands og
Norðurlandanna mjög áþekkur því
sem nú reynist vera. Þá lýstu inn-
flytjendur því sjálfir yfir að vegna
hinna þröngu verðlagsákvæða sem
þá giltu, neyddust þeir til að leggja
á vöruna erlendis í formi umboðs-
launa til sjálfra sín. Þetta tilgreindu
innflytjendur sjálfir sem helstu
skýringu á verðmuninum árið 1979.
Gróflega reiknað virðist sem sagt
ekkert hafa breyst í þessum efnum
frá því að álagning var gefin frjáls,
nema það eitt að vöruverð hefur
hækkað mjög tilfinnanlega, vegna
þess að álagning hefur hækkað.
Umboðslaunin erlendis eru enn til
staðar þrátt fyrir yfirlýsingar heild-
salanna. í því sambandi má t.d.
vitna til orða eins þeirra innflytj-
enda sem lenti í Glasgow-könnun-
inni í fyrra. Þessi innflytjandi við-
urkenndi þá í viðtali við Alþýðu-
blaðið að hann tæki enn umboðs-
laun erlendis.
Um þá skýringu sem auðkennd
er hér að ofan sem númer þrju, er
kannski best að hafa sem fæst orð.
Þó má benda á að þar sem hugsan-
legur magnafsláttur til Norð-
manna, getur ekki með nokkru
móti skýrt nema lítinn hluta þess
mikla mismunar sem í mjög mörg-
um tilvikum er staðreynd, neyðast
menn annaðhvort til að viðurkenna
umboðslaunaskýringuna, eða skýr-
ingu númer þrjú. Um aðrar er ekki
að ræða.
Þegar um það var rætt á sínum
tíma að gefa álagningu almennt
frjálsa, virtist mikill hugur í mönn-
um sem þessi viðskipti stunda. Af
þeirra hálfu var talið óyggjandi að
frjáls álagning myndi leiða til Iægra
vöruverðs. Um það átti hin frjálsa
samkeppni að sjá. Nú hefur þetta
kerfi fengið að sýna kosti sína í
nokkurn tíma en áhrifin reynast
vera þveröfug við það sem spáð var.
Það virðist í fljótu bragði erfitt
að finna haldgóðar skýringar á
þessu, en þó er augljóst að hin svo-
kallaða frjálsa samkeppni virkar
ekki. Miklu fremur virðist vera í
gildi einhvers konar samtrygginga-
kerfi sem kemur í veg fyrir að sam-
keppnin fái að njóta sín.
Neytendasamtökin, sem á sínum
tíma tóku jákvæða afstöðu til þess
að álagning yrði gefin frjáls, eru nú
mjög tvístígandi í afstöðu sinni og
telja jafnvel koma til greina að setja
að nýju á stofn einhver verðlags-
höft, í þeim tilvikum þar sem álagn-
ingarbraskið er hvað óheyrilegast.