Alþýðublaðið - 06.06.1987, Síða 4

4
Umgjörðin var mjög
táknræn; fundarsal-
urinn bókasafn Dags-
brúnar og meira að
segja rauðar rósir í
hvítum vasa á borð-
inu. Og þegar for-
maður Alþýðuflokks^
ins tók á móti for-
mönnum Sjálfstœðis-
flokks og Framsókn-
arflokks var miklu
líkara að spilaklúbbur
væri að hittast sam-
kvœmt venju en ekki
forystumenn þriggja
stœrstu flokkanna í
því skyni að mynda
starfhœfa ríkisstjórn.
En hvernig mun hin
pólitíska spila-
mennska ganga.
Verða trompin sett
strax í borðið? Svíkja
menn lit? Eða verður
spilað þannig að um-
gangurinn gengur upp
og hæfilega margir
slagir hjá hverjum og
einum?
Kratarnir komu mönnum í opna
skjöldu með nýjum stíl í áður puk-
urslegum stjórnarmyndunartil-
raunum. Daginn áður en formlegar
viðræður hófust, höfðu þeir haldið
blaðamannafund á Þórshamri þar
sem upphaf viðræðna umræddra
þriggja flokka um stjórnarmyndun
var tilkynnt. Fréttatilkynningu var
dreift meðal viðstaddra þar sem
skipulega var sett upp dagskrá og
umræðuefni. Formaður Alþýðu-
flokksins sem stjórnaði blaða-
mannafundinum gaf einnig greið
svör við öllum spurningum og
fréttamenn voru almennt ánægðir
með hinn nýja, opna tón gagnvart
pressunni. Það duldist engum að
hinar formlegu stjórnarmyndunar-
viðræður væru vel skipulagðar og
ósjálfrátt beindust augu frétta-
manna að Jóni Sigurðssyni fyrsta
þingmanni Alþýðuflokksins í
Reykjavík þar sem hann sat alvar-
legur, íbygginn og þögull við hlið
formanns síns á blaðamannafund-
inum.
Framsóknarmenn
á stífum gormum
Daginn eftir hófust umræðurnar
i Dagsbrúnarsalnum. En þótt for-
menn Alþýðuflokks og Framsókn-
ar kunni sig og séu gamlir refir í
hinu pólitíska hrauni, þá duldist
engum að stirðleikar hafa verið
milli flokkanna. Og skal engan
undra. Megininnihald allra kosn-
ingaræðna Jóns Baldvins Flanni-
balssonar hefur meir og minna
tengst Framsóknarflokknum á einn
og annan hátt og ekki verið beinlín-
is neinar fermingaræður. Fram-
sóknarflokkurinn hefur ekki held-
ur legið á Iiði sínu þegar Alþýðu-
flokkurinn er annars vegar. Páll
Pétursson á H'öllustöðum er
kannski frægasti fjandi krata og þó
einkum Jóns Baldvins. Yfirlýsingar

„f
___- OQ ,rC\
e%v>s-
formannanna þessara tveggja
flokka eftir kosningar hafa ekki
heldur aukið trú manna á að þeir
hefðu yfirleitt nokkuð að ræða
varðandi stjórnarmyndun.
En eins og áður hefur verið bent
á í þessum pistlum, þá liggja stefnur
Alþýðuflokks og Framsóknar víða
samhliða og kuldinn milli flokk-
anna er miklu fremur á persónuleg-
um grunni en málefnalegum. Engu
að síður hefur andrúmsloftið kóln-
að svo á undanförnum vikum milli
flokkanna að þingmenn hafa ekki
leitt hugann að sameiginlegum mál-
efnum, heldur fundið hver öðrum
allt til foráttu. Það hlaut því að vera
eðlilegt að á fyrsta fundi um stjórn- (
armyndun var mikið rætt um
traust; og í framhaldi af því, nauð-
syn þess að hafa vinnubrögð og
verklýsingar á hreinu. í þingsölum
þessa dagana er sagt að framsókn-
armenn komi til viðræðnanna við
Alþýðuflokkinn á stífum gormum.
Þrautalending
— beggja hagur
Það hefur ekki dulist neinum
sem fylgst hefur með fréttum af
stjórnmálum að undanförnu að
hugur Framsóknar til samsteypu-
stjórnar með Alþýðuflokki og
Sjálfstæðisflokki er ekki efst á
blaði hjá formanni Framsóknar né
þingflokknum. Eftir því sem á tím-
ann hefur liðið, hallast Framsókn-
arflokkurinn æ meira að áfram-
haldandi stjórnarsamstarfi Fram-
sóknar og Sjálfstæðisflokks með
aðild Stefáns Valgeirssonar. Stef-
ánsmenn eru þar að auki ódýrir; í
Alþýðublaðinu fyrir nokkrum dög-
um lýstu þeir því yfir að aðeins
þyrfti að bæta við endurskoðunar-
ákvæði við landbúnaðarsamning-
inn, tryggja hafnarframkvæmdir
fyrir norðan og að hagur svonefnds
misgengishóps yrði leiðréttur. Þessi
flétta Steingríms hefur hins vegar
strandað á Sjálfstæðisflokknum
sem ekki vill eiga sitt pólitíska líf
undir stuðningi Stefáns Valgeirs-
sonar og bæta gjarnan við — „og
Páls á Höllustöðum"
Steingrímur og hans menn hafa
ennfremur hugleitt alvarlega ríkis-
stjórn Framsóknarflokks, Sjálf-
stæðisflokks og Borgaraflokks.
Framsóknarmenn hafa gert hosur
sínar iðgrænar fyrir Albert en sá
kapall hefur ekki heldur gengið
upp; Þorsteinn Pálsson segir ein-
faldlega nei. Sjálfstæðismenn gera
sér nefnilega grein fyrir því að til-
finningarnar eru enn svo heitar
vegna klofningsins í flokknum og
stofnun Borgaraflokksins, að þann
dag sem þessir tveir flokkar rynnu
saman í ríkisstjórn, yrðu fjöldaúr-
sagnir úr Sjálfstæðisflokknum. Þar
að auki þýddi aðild Borgaraflokks-
ins ráðherrastól undir Albert og þar
með pólitískan gálga fyrir Þorstein
Pálsson.
Framsóknarmenn eiga sem sagt
ekki marga kosti í þriggja flokka
ríkisstjórn. Alþýðubandalagið er
sundurtætt og almennt álitið
óstarfhæft í ríkisstjórn, Kvennalist-
inn hefur málað sig út í horn. Væn-
legasti kosturinn er að hafa helvítis
kratana með. Og reyndar er vilji
margra þingmanna Framsóknar
mikill fyrir slíkri stjórn þótt þeir
noti þann framgangsmáta að hafa
vaðið fyrir neðan sig með yfirlýs-
ingum um að Alþýðuflokkurinn
fengi aldrei forsætisráðuneytið og
þar fram eftir götunum. Og sama
hugsa Alþýðuflokksmenn; það
vantaði kosningasigur til að tryggja
Viðreisn, Nýsköpun er fallin á
sundurlyndi Alþýðubandalags og
konurnar of einstrengingslegar.
Það er ekkert eftir nema Framsókn.
Jú, auðvitað fjögurra flokka
stjórn. En Jón Baldvin sagði reynd-
ar hug allra formannanna þegar
hann staðhæfði: „Ég nenni ekki
einu sinni að hugsa um þaðý
Sameinandi mál
Eldri menn í pólitík og reyndari
segja hins vegar, að ef þessum svið-
settu yfirlýsingum og móðgunum
milli Alþýðuflokks og Framsóknar
sé ýtt til hliðar, komi í Ijós mörg
sameinandi mál; reyndar sé aðeins
landbúnaðarstefnan og áherslur í
sjávarútvegsmálum og ríkisfjár-
málum sem skilji flokkana að.
Menn með sans fyrir sagnfræði
benda meira að segja á að uppruni
þeirra sé sameiginlegur, því einn og
sami maðurinn — Jónas frá Hriflu
— hafi lagt hornstein að þeim báð-
urn. En ef við tökum Sjálfstæðis-
flokkinn einnig inn í sameinandi
mál þessara flokka og spyrjum:
Hvað geta þessir flokkar komið sér
saman um?
Svarið yrði: Barátta gegn verð-
bólgu með öðrum orðum jafnvæg-
isstefna í efnahagsmálum. Endur-
skoðun á skattakerfinu í heild.
Fjölskyldustefna þar sem til um-
ræðu yrði stytting vinnutíma, jafn-
rétti kynja, og endurmat á störfum
kvenna. Utanríkismál; samstaða
um varnarstarf og utanríkisstefnu.
Fríverslunarsamningar til að
tryggja aðgang fiskafurða að helstu
mörkuðum. Byggðastefna sem fel-
ur í sér eflingu sveitarfélaga og
sjálfstæði landshluta. Og loks um-
hverfismál i formi landnýtingar-
áætlunar og umhverfisverndar.
Sundrandi mál
En menn spyrja einnig: Á hverju
getur brotnað? Til að svara því er
hyggilegast að horfa enn til ágrein-
ingsmála Framsóknarflokks og Al-
þýðuflokks. Landbúnaðarsamn-
ingurinn verður þungur í skauti.
Kratar munu leggja þunga áherslu á
að samningurinn um verðábyrgð
1988—1992 verði endurskoðaður.
Samkvæmt stefnumálum kosn-
ingabaráttunnar mun Alþýðu-
flokkurinn að öllum líkum leggja
til að framleiðslustyrkjum verði
breytt í stuðning til byggða og land-
verndar. Framsóknarmenn (og
reyndar Sjálfstæðismenn) verða
hins vegar mjög líklega óhaggan-
legir í samningnum sem sumir for-
ystumenn Borgarflokksins kalla
núorðið „glæpasamninginn“ og
segja sumir brot á stjórnarskránni.
(Reyndar einn þröskuldurinn í
hugsanlegu samstarfi Framsóknar-
flokks og Borgaraflokks). Kvóta-
áherslur í sjávarútvegi geta orðið
ágreiningsmál en varla nægjanlegt
til að slíta viðræðum. Hins vegar
hefur stjórnarforystan; slagurinn
um forsætisráðherrastólinn verið sá
þáttur sem menn hafa talið líkleg-
astan til að hleypa öllum viðræðum
upp. Þetta er ekki rétt metið. Þrátt
fyrir stórkarlalegar yfirlýsingar
Steingríms Hermannssonar og ann-
arra þingmanna Framsóknar um að
þeir geti aldrei samþykkt að alþýðu-
flokksrass setjist í þann væna stól,
hafa kratar aldrei verið það óraun-
sæir að þeir hafi ekki gert sér grein
fyrir erfiðleikunum varðandi þá
kröfu að fá forsætisráðuneytið. Jón
Baldvin er heldur ekki sú manngerð
sem læsir sig fastan í stífri kröfu-
gerð um einn stól; hann er sveigjan-
legri en svo, og ef nægjanlega mörg-
um sérmálum Alþýðuflokksins
væri tryggt brautargengi í sam-
steypustjórn Alþýðuflokks, Sjálf-
stæðisflokks, og Framsóknar-
flokks, léti formaður Alþýðu-
flokksins varla einn stól standa í
veginum fyrir aðild flokksins að
ríkisstjórn.
Hins vegar munu framsóknar-
menn einnig gera sér grein fyrir því,
að forsætisráðherrastóllinn verður
ekki þeirra. Skilyrði Sjálfstæðis-
flokksins fyrir stjórnarþátttöku er
forsætisráðuneytið. Allt annað er
pólitískur dauði Þorsteins Pálsson-
ar. Það væri því miklu nær að
brotni milli Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks um forsætisráð-
herrann. En líklegast gefur Stein-
grímur sig í því máli.
Áherslumál
A Iþýðuflokksins
En hver eru þá sérmál Alþýðu-
flokksins sem ríður á fyrir Jón
Baldvin og hans menn að fá í gegn
þar sem þeir sitja í bókasafni Dags-
brúnar? Alþýðuflokkurinn vill nýtt
fjármálakerfi, umbætur á stjórn-
kerfi og aðgerðir gegn skattsvikum.
Hann vill einn lífeyrissjóð, umbæt-
ur í almannatryggingum og lág-
markslífeyri jafnan lágmarkslaun-
um. Alþýðuflokkurinn vill treysta
fjárhagsgrundvöll húsnæðislána-
kerfisins og setja löggjöf um kaup-
leiguíbúðir. Jafnframt vilja kratar
stytta vinnutímann, bæta kjör
hinna tekjulægstu og endurmeta
störf kvenna. Alþýðuflokkurinn
leggur áherslu á skilgreiningu á
hlutverki ríkisins, valddreifingu og
aukið frjálsræði til sjós og lands og
í utanríkisviðskiptum og hann vill
breytingar á landbúnaðar- og fisk-
veiðistefnu. Alþýðuflokkurinn hef-
ur einnig barist fyrir nýrri byggða-
stefnu sem felur m.a. í sér lands-
hlutaskiptingu lífeyris- og fjárfest-
ingarsjóða og eflingu þjónustu-
kjarna í öllum landshlutum.
Svo er að sjá hvort Jóni Baldvin
og félögum takist að halda þessum
málum fram á viðunandi máta, og
ef til stjórnarþátttöku Alþýðu-
flokksins kemur, að þeim sé tryggð
framkvæmd.
Viðræðurnar tókust strax á loft
fyrsta daginn. Það er vísbending
um að fulltrúar hinna þriggja
flokka séu að vinna í alvöru. En það
eru mörg sker í sjónum. Fylgist
með. Lesið áfram Alþýðublaðið.