Alþýðublaðið - 06.06.1987, Page 5

Laugardagur 6. júní 1987

Jón Daníelsson skrifar
„Hin hliðin“ á burðarþolsmálinu
snýr að skýrsluhöfundum sjálfum
Það er gömul sögn lífsreyndra
manna að tvær séu hliðarnar á
hverju máli. Sumir ganga lengra og
halda því fram statt og stöðugt að
hliðarnar geti verið miklu fleiri.
Hvað sem hæft kann að vera í
þessu, verður að viðurkennast að
það er ærið oft sem íslenskir fjöl-
miðlar snúa bara einni hlið máls að
lesendum sínum áheyrendum og
áhorfendum. Burðarþolsmálið
fræga sem undanfarnar vikur hefur
verið til umfjöllunar er gott dæmi
um þetta.
Burðarþolsmálið hefur nefnilega
tvær hliðar. Og hér er ætlunin að
fjalla um „hina hliðina", þá sem
minna hefur borið á í umræðunni.
Sú hlið snýr að framkvæmd þeirrar
könnunar á burðarþoli húsa sem
skýrslan fræga byggist á.
Það hefur raunar komið fram að
ekki eru allir sammála um ágæti
skýrslunnar, en hingað til hefur þó
minna borið á gagnrýni á skýrsl-
una, en vangaveltum um hvaða hús
það væru, sem svo illa væru hönn-
uð, hverjir væru hönnuðir þeirra og
hvort flest eða öll hús á höfuðborg-
arsvæðinu, væru meira eða minna í
svipuðu ásigkomulagi.
Burðarþolsskýrslan hefur hins
vegar mátt sæta afar harðri gagn-
rýni í röðum þeirra manna sem best
þekkja til, þ.e. verkfræðinga
sjálfra. Vissulega eiga ýmsir menn I
þessari stétt hagsmuna að gæta í
þeirri merkinu að þeir eru sjálfir á
kafi í þvi að hanna ódýrar bygging-
ar fyrir byggingameistara sem
byggja hús til að græða á þeim, sem
láta sig minnu skipta um nákvæma
burðarþolsútreikninga.
Jafnvel þótt aðrir menn í verk-
fræðingastétt hafi líka hagsmuna
að gæta á hinn veginn, þ.e. vegna
þess að þeir vilji komast inn á þenn-
an hönnunarmarkað, verður ekki
hjá því komist að taka fullt mark á
gagnrýni þeirra á augljósum mis-
fellum burðarþolskönnunarinnar.
Burðarþolsskýrslan var mikið
rædd á fundi í Verkfræðingafélagi
íslands í fyrrakvöld. Samkvæmt
heimildum Alþýðublaðsins frá
fundinum, urðu fáir til að mæla
skýrslunni bót, nema helst höfund-
ar sjálfir. Einn úr hópi virtari verk-
fræðinga mun m.a. hafa sagt við
þetta tækifæri að hann gerði fjórar
kröfur um visindaleg vinnubrögð
þegar um væri að ræða könnun af
þessu tagi.
1) Að markmiðin væru skil-
greind
• 2) Að forsendur væru skil-
greindar
3) Að niðurstöðurnar séu mark-
tækar
4) Að rannsóknin Ieiði í ljós ein-
hverja nýja þekkingu.
Heimildir Alþýðublaðsins herma
að það hafi verið almenn skoðun á
fundinum að engin þessara krafna
væri uppfyllt í burðarþolsrann-
sókninni.
Ef við förum stuttlega yfir þessi
atriði í öfugri röð, þá munu ekki
margir tilbúnir að halda því fram að
burðarþolskönnunin hafi leitt i ljós
neina nýja þekkingu.ÖHum sem gerst
þekkja til þessara máia virðist
nefnilega hafa verið ljóst að veru-
lega ágalla má finna á burðarþols-
hönnun ákveðinna húsa á höfuð-
borgarsvæðinu og sjálfsagt víðar.
Það er svo aftur annað mál að
hin opinbera birting skýrslunnar og
sá ákafi sem fjölmiðlar lögðu í að
upplýsa hin leyndardómsfullu
atriði sem átti að halda leyndum,
þ.e. hver húsin væru og hvaða verk-
fræðingar hefðu hannað þau,
leiddi til þess að upp komst um
hönnunarfúsk eins starfsmanns
byggingarfulltrúaembættisins og
leynilegt samstarf hans við verk-
fræðing úti í bæ.
Þetta er hins vegar ekki hægt að
telja neina nýja þekkingu á málefn-
inu sjálfu, þ.e. hönnun húsa. Það er
athyglisvert í þessu sambandi að
skýrslan leiðir alls ekki í ljós neitt
um útbreiðslu hönnunarágalla í ís-
Ienskum húsbyggingum. Þetta
atriði leiðir okkur yfir í þriðja tölu-
liðinn hér að framan, nefnilega
marktækni niðurstaðnanna.
Niðurstöður skýrslunnar eru
ekki marktækar í venjulegri merk-
ingu orðanna. Þá er átt við, að af
niðurstöðunum megi draga álykt-
anir um almennt ástand í þeim efn-
um sem rannsökuð voru. Ástæðan
fyrir þessu er afar einföld. Til að
niðurstöður stikkprófskönnunar
geti talist marktækar að þessu leyti,
verða þær einingar sem rannsakað-
ar eru að vera valdar af handahófi.
Þetta þýðir að þegar úrtakið var
valið hefðu öll hús i Reykjavík átt
að hafa jafna möguleika á að lenda
í úrtakinu. Það er hins vegar al-
kunna að til könnunarinnar voru
valin hús sem fyrirfram var vitað að
gallar fyndust á.
Aðalhöfundur skýrslunnar, Haf-
steinn Pálsson, hjá Rannsókna-
stofnun byggingariðnaðarins, segir
um þetta atriði að rannsóknin hafi
aldrei átt að vera marktæk að þessu
leyti, heldur hafi aðeins átt að færa
sönnur á að verulegir hönnunar-
gallar væru fyrir hendi í nýjum og
nýlegum húsum.
Rétt er að staldra aðeins við
þetta. Það kom fram í ítarlegu við-
tali Alþýðublaðsins við Gunnar
Sigurðsson, bygging.arfulltrúa í
Reykjavík um síðustu helgi að hann
er alls ekki sammála nefndarmönn-
um um þá reikningsstuðla sem not-
aðir voru þegar burðarþol þessara
húsa var reiknað. Borgarverkfræð-
ingur hefur einnig bent á þetta'
atriði.
Ágreiningurinn um þessa reikn-
ingsstuðla felst í því að mörk milli
jarðskjálftasvæða á íslandi eru tal-
in liggja um Kópavogslækinn og
fyrir sunnan lækinn hefur verið
gert ráð fyrir tvöföldu álagi, miðað
við það sem gerist norðan Iækjar-
ins. Um ágæti þessarar skiptingar
má deila, en staðreyndin er sú að
hún er viðhöfð og m.a. notuð hjá
embætti byggingarfulltrúa.
Burðarþolsnefndin notaði hins
vegar meðaltal af þessum reiknings-
stuðlum báðum og reiknaði þannig
með 50% hærra álagi varðandi
jarðskjál rti', en gert er hjá bygg-
ingarfulh i a. Niðurstaðan er óhjá-
kvæmileg i sú að ekkert húsanna
stenst kröfur nefndarinnar um
þetta atriði.
Jafnvel þótt nefndin geti fært rök
fyrir því að rétt sé að nota meðaltal
stuðla á mörkum jarðskjálfta-
svæða, hefði það tvímælalaust ver-
ið í betra samræmi við almenn vís-
indaleg vinnubrögð að reikna einn-
ig með þeim stuðlum sem notaðir
eru hjá embætti byggingarfulltrúa
og birta niðurstöður beggja út-
reikninganna. Með því áð láta þetta
undir höfuð leggjast, hafa nefndar-
menn lagt andstæðingum sínum
vopn upp í hendurnar og gert þeim
auðveldara fyrir.
Þess má geta hér að á fundi Verk-
fræðingafélagsins i fyrrakvöld
munu fundarmenn almennt hafa
verið á þeirri skoðun að nefndin
hafi þarna gert sig seka um slæm
mistök.
Nú má ekki draga þær ályktanir
af því sem hér hefur verið skrifað að
allar líkur bendi til að allt sé í
himnalagi með burðarþolshönnun
húsa í Reykjavík og burðarþols-
skýrslan hefur vakið bæði almenn-
ing og ráðamenn til umhugsunar og
þess má sennilega vænta að á næstu
mánuðum eða árum verði fram-
kvæmdar einhverjar rannsóknir
sem mark er takandi á. Fari svo, má
þakka skýrslunni það. En öllu fleira
verður tæpast sagt henni til hróss,
þegar einhvern tímann seinna verð-
ur farið að skrifa byggingarsögu
þessa tímabils.
Það er líka athyglisvert svona í
lokin að þótt nokkrar tillögur
kæmu fram á fundi verkfræðinga í
fyrrakvöld um ályktanir vegna
skýrslunnar, voru þær ekki sam-
þykktar. Að hluta til er skýringin
sjálfsagt sú að menn vilja hugsa
málið betur. En að hluta til er þetta
einnig nokkur áfellisdómur yfir
blaðamannastéttinni, þvi margir
verkfræðingar telja að um þetta
mál hafi verið fjallað meira af æs-
ingi en þekkingu og kunnáttu.
Alþýðuflokkurinn háði kosn-.
ingabaráttu sem ferskur og róttæk-
ur jafnaðarmannaflokkur. Hann
hafði gengið í endurnýjun lifdag-
anna hvað varðaði hugmyndir, fólk
og Iífskraft. Flokkurinn átti sér
markmið, aldrei slíku vant, og boð-
aði nýja tíma. Nú er þessi sami AI-
þýðuflokkur á hraðri leið með að
verða aukalöpp undir þeim þurs
sem ríkisstjórn Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks var — og er.
Hér er augljóslega eitthvað að.
Ríkisstjórn þessara þriggja
flokka er vond af því að Alþýðu-
flokkurinn fær sáralitlu breytt og
ekkert hindrað af hinu versta í
helmingaskiptum íhalds og Fram-
sóknar. Hann yrði hins vegar þátt-
takandi í hefðbundinni hægri
miðjustjórn, sem er mannorðs-
skemmandi fyrir framsækinn jafn-
aðarmannaflokk.
Er unnt að fullyrða um þetta?
Fundir stancja enn yfir í Dagsbrún-
arsalnum og aldrei að vita nema
krötunum takist að semja eitthvað
út úr Þorsteini og Steingrími. En
mikið verður það ekki. Ekki nóg til
þess að lengja líf ríkisstjórnar sem
Alþýðuflokkurinn hefur barist
gegn og verið andvígur.
Núverandi ríkisstjórn á ekki
glæsilegan feril að baki. Hún beitti
harkalegum aðgerðum í launamál-
um og margsetti lög gegn verkföll-
um. Hún hélt áfram sóun í land-
búnaði og setti sjávarútveg í greipar
kvótans. Hún skilur við flesta mik-
ilvægustu þætti efnahagslífsins enn
bundnari og viðkvæmari en áður.
Hvaða líkur eru á að ný stjórn
með Alþýðuflokk innanborðs hagi
sér skynsamlegar? Hugleiðum
nokkur málefni. Við vitum nú þeg-
ar hver verður í höfuðdráttum land-
búnaðarstefnan. Þar nýtur Fram-
sókn góðrar aðstoðar Sjálfstæðis-
flokksins i viðhaldi óbreytts
ástands. Þetta þýðir einnig að for-
sendur hugmynda alþýðuflokksins
í ríkisfjármálum eru gerbreyttar.
Tillögur jafnaðarmanna hafa alltaf
gert ráð fyrir niðurskurði á fjár-
framlögum til landbúnaðar líkt og
annarra atvinnugreina. Nú er hins
vegar búið að festa háar fjárhæðir
í fjárlögum nokkur ár fram í tím-
ann. Svigrúm verður minna til
„góðra verka“ og líklega verður að
hækka skatta til að eyða fjárlaga-
halla. Hvað verður þá um t.d. kaup-
leiguíbúðir og fjárvana húsnæðis-
kerfi?
Engar líkur eru á að Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokkur leyfi ferskum
vindum að blása um atvinnulíf. T.d.
með auknu útflutningsfrelsi sem
myndi kippa einokunardýnunni
undan SÍF? Varla myndi Framsókn
samþykkja frjálsari gjaldeyrisverzl-
un sem þessu yrðu að fylgja. At-
vinnulíf verður ennþá í böndum og
helstu atvinnuvegirnir reyrðir nið-
ur.
Fráfarandi ríkisstjórn tókst ein-
staklega að klúðra endurbótum á
bankakerfinu. Alþýðuflokkurinn
bauð upp á nokkuð góða lausn.
Hvað gerist næst? Vill íhaldið
breyta ríkisbönkum í raunveruleg
almenningshlutafélög? Svari nú all-
ir Matthíasar Bjarnasynir Sjálf-
stæðisflokksins. Er Framsókn til í
að taka þingmenn út úr bankaráð-
um og endurskilgreina hlutverk AI-
þingis gagnvart peningastofnun-
um? Hér skal viðurkennt að líkurn-
ar hafa aukizt við fráhvarf Stefáns
Valgeirssonar, en þeir eru margir
eftir í þingflokki Framsóknar og
reyndar Sjálfstæðisflokks líka.
Vilja flokkar hagsmunavörslu
færa viðskipti atvinnulífsins úr rík-
isstofnunum í venjulega banka?
Þróunarfélag íslands, afkvæmi
helmingaskiptanna, átti að vera
ópólitísk tímamótastofnun: ekki er
langt síðan þar varð stjórnarkreppa
vegna þess að hin pólitísku valdhafa-
hlutföll þóttu vera að raskast. Varla
ætlar Alþýðuflokkurinn að taka
þátt i þessum leik?
Er, í stuttu máli, von til þess að
ríkisstjórn af þessu tagi beiti sér
fyrir nauðsynlegum breytingum svo
íslenzkt efnahagslíf fari að líkjast
því sem gengur og gerist í nágranna-
löndunum? Það þykir mér ákaflega
ólíklegt.
Þess vegna er ég svartsýnn. Ríkis-
stjórn Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks verður
ríkisstjórn hefðbundinna úrlausna.
Hún verður hvorki frjó né fersk.
Svo kynni að fara, eftir allt bram-
boltið, að enginn tæki eftir því þeg
ar Alþýðuflokkurinn komst loks í
ríkisstjórn.
„Rlkisstjórn Alþýðuflokks, Framsóknarflokks og Sjálfstæöisflokks verður
ríkisstjórn hefðbundinna úrlausna. Hún verður hvorki frjó né fersk. Svo
kynni að fara eftir allt bramboltið, að enginn tæki eftir þvi þegar Alþýðu-
flokkurinn kemst loksins (ríkisstjórn," segir Karl Th. Birgisson m.a. i grein
sinni.

>