Alþýðublaðið - 11.12.1987, Qupperneq 4

4
Föstudagur 11. desember 1987
HEILBRIGÐISMÁL gHj
Þórunn Guðmundsdóttir skrifar
Liðamótaaðgerðir:
TVEGGJA
BIÐTIMI
350 manns á biðlista á Borgarspítalanum eftir gerviliðaaðgerð.
Ef billinn þinn bilar ferð þú
á stúfana og kannar hvort
hægt sé að fá gert við hann
og hvort varahlutir séu tii. Ef
varahlutir fást ekki og ekki er
hægt að koma bílnum á verk-
stæði, bölvar þú umboði bíls-
ins, framleiðslulandi hans,
bifvélavirkjum og etv. fleiru
sem þér þykir að eigi þátt í
vandræðum þínum. Þér
finnst sjálfsagt að þú fáir
gert við bílinn um leið og
hann bilar. Þú gerir jafnvel
fyrirbyggjandi ráðstafanir svo
minni hætta sé á að bíllinn
stoppi alveg einn daginn
þegar þú þarft á honum að
halda.
Nú spyrð þú lesandi góður
hvaða þvæla þetta sé um bila
í dálki um heilbrigðismál. En
ég svara þér því að við skul-
um bera saman það ástand
sem er í málefnum bæklunar-
skurðlækninga og bílavið-
gerðum.
Ef liðamót í mannslíkama
bila og þörf er á viðgerð verð-
ur biðtiminn tvö ár eftir við-
gerðarplássi.
Þá spyr ég hvers konar
þjóðfélag er það sem tekur
það gott og gilt að fólk þurfi
að kveljast i tvö ár með biluð
liðamót en allir telja sjálfsagt
að fá gert við bíl um leið og
hann bilar.
Málefni bæklunarskurð-
lækninga hafa orðiö útundan
í heilbrigðiskerfinu. Etv. er
skýringin sú að flestir þeirra
sem þurfa á gerviliðaaðgerð-
um að halda, eru eldra fólk
sem búið er að skila þjóðfé-
laginu vinnuframlagi sinu í
áratugi og á í mörgum tilfell-
um ekki eftir að skila þjóðfé-
laginu beinum fjárhagslegum
hagnaði. Vilji er fyrir hendi á
heilbrigðisgeiranum til að
bæta úr en krónurnar, aflið til
framkvæmdanna vantar.
Þegar ástandið er orðið
þannig að fólk kvelst árum
saman vegna þess að fjár-
magn vantar svo hægt sé að
framkvæma gerviliðaaðgerðir.
Þarf þá ekki að fresta öðrum
framkvæmdum og veita
auknu fé í þennan málaflokk
í eitt til tvö ár? Það finnast
áreiðanlega önnur verkefni
sem ekki eru svo brýn að það
valdi fólki skaðaeða kvölum
að fresta þeim um eitt ár svo
hægt sé að bæta úr fyrir því
fóiki sem liggur kvalið heima
hjá sér mánuðum saman.
Hvað með aö seinka þvi að
leggja bundið slitlag einhvers
staðar og láta heilbrigðisgeir-
ann hafa það fjármagn til
uppbyggingar bæklunar-
skurðlækninga?
Áhugaleysi
Fæstir þingmenn virðast
hafa áhuga á málefnum heil-
brigðisþjónustunnar. Það
virðist svo sem öll hennar
málefni og þau vandræði
sem eiga sér staö innan
hennar eigi að þegja f hel.
Þegar fjárskorturinn er orð-
inn þannig að heilbrigðis-
stofnun sem rekin er af rik-
inu þarf aðstoð líknarfélags
til að kaupa t.d. kodda handa
sjúklingunum, þáfinnst hátt-
virtum þingmönnum etv. best
að málin séu ekki tekin til
umræðu.
Ætla þingmenn að láta
heilbrigöiskerfi sem tekið
hefur áratugi að byggja upp,
falla á nokkrum árum?
Finnst einhverjum þing-
manni það eðlilegt ástand að
háttvirtur kjósandi þurfi að
kveljast I þrjú ár vegna fjár-
skorts í heilbrigðiskerfinu?
Engin viðbrögð
í nóvember s.l. birtist í
dagblaði grein eftir Brynjólf
Mogensen bæklunarskurð-
lækni, þar sem hann gerði
grein fyrir fækkun gervilima-
aðgerða vegna þess álags
sem er á bæklunarskurð-
deildum vegna aukinnar tíðni
mjaðmarbrota. í Reykjavík
hefur tíðni mjaðmarbrota
þeirra sem eru 50 ára og eldri
aukist úr 214 brotum á árun-
um 1965—1969 I 489 brot á
árunum 1980—1984. Fjölgun
mjaðmarbrota er ekki óeðli-
leg heldur helst hún í hendur
við fjölgun aldraðra á sama
tíma. í þessari sömu grein
gerði Brynjólfur'grein fyrir
þeirri stöðu sem kemur upp
um aldamót varðandi gervi-
liðaaðgerðirverði ekkert gert
til úrbóta.
Nú heföi mátt ætla að
hvert bréfið af öðru hefði
komið í lesendadálkum blað-
anna þar sem Brynjólfi væri
þakkað fyrir að vekja athygli
á þessum málum. Hefur
nokkur orðið var við það?
Hvar eruð þið sem eruð
búin að biða eftir gerviliða-
aðgerð í tvö ár? Það er vitað
að þið eruð til og eruð stór
hópur.
Hvar eru viðbrögð ráða-
manna þegar þeir fá skýrslu
um ástandið í dag og skýrslu
um ástand sem er fyrirsjáan-
legt um aldamót? Hér með er
auglýst eftir upplýsingum um
viðbrögð ráðamanna.
Beinþynning og
aðgerðir
Aiþýðublaðið fór á fund
Brynjólfs Mogensens og
spurði hann hvort ekki væri
hægt að grípa til fyrirbyggj-
andi aðgerða svo spáin hans
um ástandið eftir 10—12 ár
stæðist ekki.
„Beinþynning verður hjá
öllum þegar þeir eldast, hjá
konum er beinþynningin ör
vegna hormónabreytinga sem
verða á breytingaskeiðinu,"
sagði Brynjólfur. „Beinþynn-
ing veldur því að ekki þarf
mikið til að viðkomandi
brotni. Fjölgun þeirra sem
brotna veldur því við óbreytt-
ar aðstæður að það verða
alltaf færri og færri sem
komast að I gerviliðaaðgerðir.
Hér á landi brotna margir inn-
an dyra, á sinu heimili og etv.
eru margar slysagildrur á
heimilum eldra fólks. Stund-
um er hægt að bæta úr með
litlum tilkostnaði ef fólk áttar
sig á hvað þarf að gera. Eg
nefni bætta lýsingu í íbúð-
um. Þröskuldar ættu að
hverfa. Föst gólfteppi ættu
að vera á góífum, ekki parket
eða dúkar. Lausar mottur á
að fjarlægja úr íbúðum eldra
fólks.
Hér á Borgarspítalanum
eru 350 manns á biðlista eftir
gerviliðaaðgerð á stórum lið-
um. Biðtlminn er rúmlega
þrjú ár. Þetta fólk sem bíður
er illa haldið. Liðir eins og
hnjáliðir og mjaðmaliðir eru
álagsliðir sem eru á stöðugri
hreyfingu og daglegur sárs-
auki i fleiri ár fer illa með
fólk andlega og líkamlega.
í Svíþjóð teljast gerviliða-
aðgerðirtil fyrirbyggjandi að-
gerða til að koma I veg fyrir
önnur vandamál hjá eldra
fólki.
Á öldrunardeild I Lundi þar
var á árum áður 10%—12%
vistmanna inni vegna slits í
liðum. Nú er um 1% þar af
þeirri ástæðu. Þetta er ein-
göngu þakkað tilkomu gervi-
liðaaðgerða. Enginn ætti að
þurfa aö dvelja á stofnun
vegna slits I liöum.“
— Getur fólk ekkert gert
sjálft til að koma i veg fyrir
slit i liöum?
„Engar forvarnir eru til sem
koma I veg fyrir slit í liðum
og ekkert I sjónmáli.
— Þegar talað er um
bætta aðstöðu til bæklunar-
skurðlækninga er þá ekki
verið að tala um aðstöðu til
aðgerða (skurðstofur) og
endurhæfingaraðstöðu?
„Fólk sem kemur inn til
gerviliðaaðgerða og er undir
70 ára aldri þarf ekki að vera
lengur en 2 vikur á sjúkra-
húsi. Besta endurhæfingin
fyrir þetta fólk er að það
komi sem fyrst heim í sitt
venjulega umhverfi og takist
á við það. Sjúklingar sem fara
I gerviliðaaðgerð mega fara
að hreyfa sig strax og þeir
treysta sér til vegna sárs-
auka.
Eldra fólk þarf lengri tíma.
Besta endurhæfingin fyrir
það er að hvetja það til
sjálfshjálpar. Sjúkrahúsin hér
eru því miður gamaldags að
því leyti að sjúklingum er
færður matur í rúmið. Á fæst-
um deildum er borðstofa þar
sem sjúklingarnir mæta og
borða við þær aðstæður sem
þeir eru vanir. Bara þetta atr-
iði að bera matinn að rúmi
fólks dregur úr því kjarkinn til
að takast á við það sem það
er vel fært um að gera“.
Þingmenn sofa á
verðinum
— Er til starfsfólk til að
vinna þetta ef aðstaðan væri
fyrir hendi?
„Það er til sérhæft starfs-
fólk. En til að halda starfs-
mönnum I þjálfun og þjálfa
nýja er ekki æskilegt að
þessar aðgerðir verði gerðar
á fleiri stöðum á landinu en
þessum sem þær eru á I dag.
Ef þessar aögerðir væru
Brynjólfur Mogensen bæklunar-
skurðlæknir: „Enginn ætti að
þurfa að dvelja á stofnun vegna
slits á liðum.“
gerðar á fleiri stöðum er
hætt við að hver og einn
starfsmaður fengi ekki þá
þjálfun sem honum er nauð-
synleg til að halda við færni
sinni.“
— Hvernig hafið þið reynt
að ná til ráðamanna og vekja
athygli þeirra á málinu?
„Stjórn sjúkrastofnana
Reykjavíkurborgar samþykkti
i maí 1984 að næsti gangur
sem yrði opnaður í B-álmunni
yrði fyrir öldrunarbæklunar-
lækningar. Það hefurekkert
gerst í þvi máli. Læknar hafa
reynt að kynna ráðamönnum
bréflega aðstæður sjúklinga
sinna en engar undirtektir
fengið. Við höfum að visu
ekki farið niður í Alþingishús
og klappað þeim á axlirnar til
að vekja athygli á málefnum
skjólstæðinga okkar. Það er
etv. þaö sem þarf til að fá á
stað umræðu um þessi mál,“
segir Brynjólfur Mogensen
bæklunarskurðlæknir.