Alþýðublaðið - 11.12.1987, Qupperneq 7

Föstudagur 11. desember 1987
7
ÚTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
VILJA BANDARIKJAMENN
AD LEIÐTOGAR ÞEIRRA
SÉU SIDAPOSTULAR
OG HREINTRÚARMENN?
Nancy og Ronald Reagan vi rðast þrumulostin út af einhverju!
íflestum löndum undrast menn fjaðrafokið í bandarískri pólitík, út af smámunum að því
er mörgum finnst. Sem dæmi má nefna: kvennafar Gary Hart og fikt Douglas Ginsburg
með marihuana á yngri árum. Staðreyndin er sú, að siðaprédikanir og allskonar fordómar
er fyrirferðamikill hluti af bandarískri pólitík.
Bandarikjamenn eru gjarn-
an upp meö sér af því, að í
þeirra pólitík gæti engrar
hugtaksfræöi. Strangt til tek-
ið, eru ekki hefðbundnar evr-
ópskar hugmyndafræðilegar
stefnur í pólitíkinni þar
vestra. Þessi erfðavenja á
rætur sínar djúpt í þjóðarsál-
inni.
Hreintrúarmennirnir
(Púrítanarnir) sem numu land
í héruðunum við Plymouthí
og Massachusetts flóann á
árunum frá 1620—1630, litu á
nýja heimalandið sem byrjun
á nýju lífi, langa vegu frá og
allt öðruvísi en hin syndum
spilltu og útbrunnu lönd sem
þeir höfðu yfirgefið I „Gamla
Heiminum". Suðurríkjamað-
urinn James Madison sem
kallaður hefur verið „faðir“
stjórnarskrár Bandaríkjanna,
varaði við stofnun pólitískra
flokka (factions) vegna þess,
að hann taldi að það myndi
leiðatil stéttaskiptinga,
klofnings og rifrildis, og að
lif fólksins yrði aftur eins og
það var í Evrópu.
Ameríkanismi
í kringum 1800 var samt
komið á tveggja flokka kerfi:
federalistar, sem vildu sterka
miðstýringu, og anti-federal-
istar sem vildu fylkisstjórnir.
Þetta leiddi þó ekki til pólit-
ískra skiptinga meö ákveðn-
um linum milli stétta, eða
lagði grunn að óréttlæti í
þjóðfélaginu eins og t.d. í
Stóra-Bretlandi. Meginástæð-
an fyrir þvi, voru hin sterku
áhrif „The American dream“
(ameriska draumsins). í þeim
draumi er áherslan lögð á
einstaklingsframtakið og að
feta sig upp eftir metorða-
stiganum. Litið var á þessa
samfélagstilraun, sem eitt-
hvað nýtt og ólikt öllu sem
áður hefði verið reynt og
gjörólíkt gömlum hefðum í
Evrópu. Þessa sjónarmiðs
gætir í allri sögu Bandaríkj-
annaog i lífi þjóðarinnar.
Saga er sögð af leiðtoga I
Afríkuríki sem var gagnrýnd-
ur af blaðamanni frá Banda-
ríkjunum, fyrir að reyna að
koma einsflokkakerfi á í landi
sínu. Leiótoginn svaraði:
„Hvað er athugavert við það?
Margar stórþjóðir hafa eins-
flokkakerfi. í Bandaríkjunum
er einsflokkskerfi — en það
verður nú allt að vera svo
stórt og mikið hjá ykkur að
þiö veröiö að hafa tvo flokka
þó þeir séu alveg eins“!
Þarna hitti hann á rétta
punktinn í pólitískri mynd
stóru flokkanna tveggja í
Bandaríkjunum. (Aðrir flokkar
eru svo litlir að þeir skipta
ekki máli). Stefna beggja
flokkanna er sú sama, Amer-
ikanismi. Einskonar almenn-
ingstrú, blönduð þjóðarstolti
og yfirborðs siðavendni.
Borgarapólitík
Grunnlína þessarar þjóðar-
pólitíkur er einstaklings- .
hyggjan og vinnusiðgæði. í
bandarískri pólitík og ekki
síður utanríkispólitik er mikil
áhersla lögð á siðgæði og
siðferði, þetta gildir um báða
flokkana.
Pólitískur ferill Ronalds
Reagan er byggður á amerik-
anisma og antikommúnisma,
sem er talinn siðlaus vegna
trúleysis, og takmörkunar
einstakl.ings og markaðs-
frelsis. í Bandaríkjunum hafa
atvinnuþólitíkusar ekki notið
sérstakrar virðingar, nema í
suðurrikjunum þar er „states-
man“ hefðin sterk og virt. Þar
er það talið mikið atriði að
stjórnmálamaðurinn sé virðu-
legur „gengleman" sem hafi
stjórnmál að aukastarfi! í
norðurrlkjunum aftur á móti
er stjórnmálamaður í hugum
fólks, oft talinn valdamikill
og tengdur spillingu, þessa
álits gætir mest í stórborgun-
um.
Grasrót
Stjómmálamaðurinn er
fulltrúi fólksins en ekki full-
trúi sérstakrar stjórnmála-
stefnu. Þingmaður í U.S.A.
sem ekki er í snertingu við
kjósendur sína, getur tekið
pokann sinn. Þessvegnaeru
atkvæðagreiðslur I þingdeild-
um Bandaríkjanna ekki eins
og algengast er í Evrópu, þ.e.
flokksmenn kjósa með sínum
flokksmönnum. Forkosning-
um var á sínum tíma komið á,
til að draga úr flokkapoti og
auka áhrif hins almenna kjós-
anda á útnefningu þing-
mannsefna eða forsetaefna
o.s.frv.
Útkoman er sú, að stjórn-
málamaðurinn er samnefnari
skoðana fólksins, en ekki
hugmyndafræðilegur leiðtogi
þess heldur talsmaður þess.
Það má segja að þetta sé í
raun megin inntakið í sjálf-
stæðisyfirlýsingu Bandaríkj-
anna.
Það verður æ erfiðara fyrir
bandaríska stjórnmálamenn,
að halda einkallfi sínu fyrir
utan stjórnmálin. Þetta stafar
einkum af því að fjölmiðlarnir
gefa einkalífinu meiri gaum
en stjórnmálamanninum.
Fjölskyldan, lífsstíll og fram-
koma verður meira áriðandi
en pólitískt innihald. Stund-
um virðist sem það séu ekki
stjórnmálin sem mestu máli
skipta í pólitík i Bandaríkjun-
um, heldur eitthvað allt ann-
að.
Það virðist ólíkt auðveldara
fyrir stjórnmálamenn I Evr-
ópu, að hafa einkalífið aðskil-
ið frá pólitíkinni. í bandarísk-
um stjórnmálum virðist sem
stétta og efnahagsmál skipti
minna máli en slétt og fellt
yfirborð „amerikan“-ismans.
Uppákoman I sambandi við
Oliver North er talandi dæmi
þessa. Fikt Douglas Gins-
burgs með hass, á yngri ár-
um, er alvarlegra en þau ein-
kennilegu mál sem Oliver
North lenti í. Margir líta á
North sem þjóðhetju og sum-
ir vilja jafnvel gera hann að
forseta Bandaríkjanna!
Meiri áhersla er lögð á
hamingjusamt fjölskyldulíf
(allavega á yfirborðinu) og
hreinan góðborgaraskjöld, en
á pólitískt innsæi og sam-
viskusaman starfskraft.
Sífellt koma fram á hið
pólitíska sjónarsvið, fleiri og
fleiri menn meðalmennsk-
unnar og menn með trúarleg-
an fagurgalavið kjósendur.
Gáfur, sköpunarhæfileikar og
pólitiskt víðsýni virðist ekki
lengur vera nauðsynlegir eig-
inleikar stjórnmálamannsins.
Em 06 €6 SAt&l
Vtb SfM
er src nepptv
AD vr** (tfT
Mfp. ..
"þu
'StAtT,
totMU Mttó AT/
mi
0* tM
fee £(
HdM TIL iXYPI
Keuu 06 nt At> ýw
BAfM... a flutmctl:.
f&UAA) MJtí &
UKA '/ F*4H$0bl