Tíminn - 29.10.1967, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUR 29. október 1967.
TÍMINN
í?
Enainn hefur eins lítinn tíma
til að bíða og gamla fólkið
Á Hellisheiði var hríðarhragi-
andi með gráum skýjaþembuim í
hrúnum, allt kalt og grámyglu-
iegt, og þó var vika til vetrar.
Surtsey kom undarlega svört und
an ljósum haifbakkanum, þegar
við komum á Kambahrún, en
Heimaey var í kafi. Flóinm var
gráskjóttur og reykirnir í Hivera-
gerði sópuðu jörðu. Við er
um á köldu landi á mörkum hims
byggilega heims. En þegar við
komum í Hiveragerði og göngum
inn í gróðurhúsin að Neðra-Ási
hreytir allt um svip og svið. Því
veldur ekki eingöngu notaleg
hlýjan í gróðurhúsunum, banan-
arnir, víníberin, fíkjumar, kaffi-
aldin, appelsínur eða epii, sem
þarna basila viö eins og í suðræn
um aLdingarði, heldur og maðurinn
sem gengur á undan okkur og lýs
ir í stuttum setningum því, sem
fyrir augu ber, en er í naesta
onðið vikinn að öliu þvjí, sem hægt
er að gera, og þá er ísland sann-
aiilega ekki lengur á mörkium
hins byggilega heims. Þið ' vitið,
hver þetta er — Gísli Sigurbjörns
son, forstjióri elliheimilanna
Gnundar í Reykjaivík og Áss í
'Hveragerði. Hann er sextugur í
dag, og hver sá, sem á við hann
orðaskipti og Mýðir á hann lýsa
þvi, hvað hægt sé að gera á ís-
landi, Mýtur að diást að útsýninu
af þeim sjónairhóli.
En við höldum áfram göngunni
um gróðurhúsin í Neðra-Ási. Til
hliðar við þau hvæsir fjörleg bor-
hoia og blæs í veðrið. Þar er enn
töluverður hiti afgangs til þess
að veita í ný gróðurhús, enda
hefur þegar verið grafið fyrir
tveimur eða þremur nýjum hús-
um. Það er svo sem gaman að fá
hálft tonn af bönunum, en það
borgar sig þó ekki að rækta þá,
segir Gósli. En það er margt ann-
að sem borgar sig. Sérstaka at-
hygli hljóta að vekja lág og mjög
löng gróðurhúss með pLastþaki,
Gísli Sigurbjömsson, for-
stjóri elliheimilisins Grundar
í Reykjavík og Áss í Hvera-
gerði er sextugur í dag. Hann
er fæddur 29. okt. 1907 í Rvík
sonur Sigurbjöms Á. Gíslason
ar prests og konu lians Guðrún
ar Lámsdóttur. alþingismanns.
Hann lauk prófi í Verzlunar-
skóla íslands 1927 og varð for
stöðumaður clliheimilisins
Grundar 1934 og dvalarheimilis
ins Áss í Hveragerði 1952. Hef
ur mjög unnið að ferðamálum
og ýmsum öðrum framfaramál
um. Gísli er kvæntur Helgu
Björnsdóttur Magnússonar
stórkaupmanns í Reykjavík.
Gísli er annálaður dugnaðar
maður, hugkvæmur og stór-
huga og hefur átt frumkvæði
að og hrundið fram mörgum
hinum nytsamlegustu málum,
en mest er starf hans að vel-
ferðarmálum aldraðra.
Gísli Sigurbjörnsson við skrifborð sitt í skrifstofu Grundar.
þar sem gamgur er eftir miðju,
en gróðrarstíiur tál Miða, svo sem
metri á bneidd og í mittishæð.
Þama er hægt að vinna við gróð-
urstörfin án þess að beygja sig,
og það kemiur öldruðu fóllci vel.
Þama er margvíslegt girænmeti,
og má £á tvœr eða þrjár uppsker
ur á ári af sumum tegundum. Við
gróðiurbús þessi er m.a. vel búin
efnarannsóknarstofa, þar sem
hægt er að kanma ástand mold-
ar og fleira. Garðiykjumenn hafa
ýmis ráð til þess a<S bæta miold-
ina og auka í hana ýmsum efn
nm. Gísli segir að þeir fari til
dæmis í sláturhúsin og hirði þar
fætur af siáturdýram. Úr þeim
miá vinna góð áburðarefni í mold.
Næst göngium við að húsi því
og garði, sem Rristmann Guð-
mumdsson rithöfundur átti í
Hveragerði. Þar er verið a® ger-
breyta húsinu og byggja við það,
og verður það miðstöð og matar-
heimiM aldraðs fólks, sem býr í
nokkrum litlum húsum umhverfis
það. Þaraa verður sem sagt Ás-
hverfi. Hinn frægi blómagarður
Kristmanns er nú eyðilegur yfir
að líta, en þó leynir sér e&ki, að
hann hefur verið sérkennilega
fagur. Einkum vekja athygM list-
rænar grjóthleðslur hans. Nú
verður hafizt hainda um að fegra
garðinn að nýju og flytja í hamn
blóm og Mú að trjiám. Sviipur'
hans mun halda sér að mikiki
leyti, en þó ýmsu hagrœtt til þess
að gera hann þægilegri hvildar-
reit aldraðs fólks, sem gæti reik-
að þangað beint út úr borðstof-
unni í góðviðri.
Þaðan liggu leiðin að Efra-Ási,
þar sem er að nísa heili bær
aldraðs fóliks. Það svæði er uppi
i brekkuhalinu og viðsýnt yfdr
bæinn og flesjur Ölfússins alit
að ósum Öifusár, en á hægri hönd
er hvassbrýnd Hellisheiðin. Við
göngum hús úr húsi. Þar er stóirt
hús með sameigiMegu mötuneyti
og samivistarstofum og síðan í-
búðarhús, hivert með nokkrum í
búðum. Allt mjög vandað að ÖU-
um frágángi og sérstáklega búið
til þess að gera fólkinu dvölina
notalega og heimiMslega. Um-
hverfis eru grasflatir, stígax og
gróður, allt svo vel hirt og snyrti
legt, að aðdiáun vetour. Þarna eru
einnig stór gróðurhús. Efst í þess
ari húsaþyrpingu eru tvö ný og
falleg hús, hin fyrstu af mörgum
sem á næstu árum verða reist á
landsvæði, sem Ás hefur nýlega
keypt uppi á hæðinni. Þar er næg
ur jarðhiti. Þessi hús hefur Þór-
ir Bialdivinsson teiknað. Þar fer
alit saman fagurt úflit, vönduð
gerð og haganleg húsaskipan.
GísM virðist leggja sénstaka á-
herzlu á að hafa alla gerð sem
vandaðasta. Þama er miikið af harð
viðarþiljum. Margur aldraður
maður eða kona miun koma þar
í vönduðustu ibúð, sem þau hafa
búið í á ævinni og eru vel að
því komin. Þanna eru lækninga-
stofur og góð aðstaða til
heilsugæzlu, en auk þess fær fólk-
ið, sem þaraa er margivíslega
þjóniustu á Grund í' Reykjavik,
en mjög náin tengisl eru þar á
miMi, og fólk frá Grund fer oft
ti skemmri _ eða lengri dvalar
austur ,að Ási, eða þá að fólk
sem þarf meiri læknis- eða heil-
brigðisþjónustu við, dvelst um
tíma á Grund. Vdlji fólk frá Ási
heimsækja kunningja í Reykjaivík
eða fára annarra erinda sinna í
borgina, getur þð gist á Grund.
GMi stofnaði og rekur Ás í
Hveragerði sameiginlega fyrir
Reykjavik og Árnessýslu, en þótt
aldrað fdlk af þessu svæði sitji
fyrir, divelst þar fólk úr öðrum
héruðum landsins einnig.
Hugmyndir Gfela Sigurbjörns-
sonar um gtldi Hveragerðis eru
alkunnar. Hann telur, að þar sé
kjörið að reisa og skipuleggja
heifeuMndalbæ. Þar þarf að reisa
fuMikomna læknamiðstöð, bæði
fyrir næstu héruð, bæinn og dval-
ar- og heilsuhæM þau, sem þar
eru rfein og rísa. Þar verður að
byggja góð gistihús að fyrinmynd
heilsuMndastaða í öðrum löndum.
Lamdsvæðið þarf að skiipuleggja
mjög nákvæmlega í þessum til-
gangi, og þar á ríkið að leggja
hönd að verki. Engin von er til
þess, a® lítið bæjarfélag leysi það
verkefni.
GfeM telur vel koma til greina,
að Ás í Hveragerði hafi stærra
Mutverki að gegna fyrir landið
allt. Elliheimili þuirfa að sjálf-
sögðu að vera I h/verju héraði, en
vel mœtti hugsa sér, að héruð eða
átthagafélög héraða hér sunnan
lands reistu og ættu hús í þess u
hverfi handa öldruðu ff”
flytur á höfu'ðborgarsvæðið, oft
á etftir börnum sínum. Slfk hús
gætu borið nafn héraða eða fjórð
unga.
Það, sem vekur sérstaka athygli
gestsins, sem gengur um Áshiverf
ið er skipulagið, snyrtimennskan
og myndarskapurinn í öllu. Það
leynir sér ekki að maðurinn, sem
stjórnina annast, er sívakandi
framkvæmdamaður, hugkvæmur
og ötull og slakar aldrei á. Ann-
að er það, að ekkert virðist til
sparað, að aldraða fólkið fái að
njóta þeirrar þjónustu og gæða,
sem bezt eru í láfshiáttum manna
nú á dögum, eftir því sem unnt
er við þessar aðstæður. Það get-
ur unnið vi® létt störf, eftir því
sem kraftar og heilsa leyfa, en
einnig notið þeirrar hivíldar, sem
þörf er á og á v® á margvfe-
legri dægrastyttingu og vaM
um samivistir við aðra eða ein-
veru.
gjálds. Þar er rakarastofa og
fleiri snyrtistofur og ýmsar
vinnustofur. Þar en ágætt bóka-
safn og lestrarstofa, prýðileg að-
staða fyrir aldna grúskara. Þetta
er eins og sjálfstæður bær —
meir að segja fyrirmyndarbæ.r
Þegar við erum setztir í skrif
stofu Gísla verður fyrsta spurn
ingin:
— Hver var ástæða þess, að þú
tókst að þér fiorstöðu Grundar?
— Tilviljun — aðeins tilviiiun,
segir Gísli. Grund á raunar af-
mœM sama daginn og ég, en það
er Líka tilviljun. Heimilið verður
45 ára á sunnudaginn. Ég far
með hugann við aMt annnað
á þeim árum, en þegar Haraldur
heitinn Sigurðsson, sem var for-
stjóri áður hvarf frá, bað pabbi
mig að vera á skrifistofunni
nokkra daga. Þessir dagar eru
orðnir að 33 árum. En ástæð-
an til þess að ég sat þarna fast-
ur var líklega sú, að nóg voru
verkefnin og_ þau tóku mig föst
um tökum. Ég sá, að þaraa var
mikið verk að vinna og var kom-
inn á kaf áður en ég vissi af.
En þetta Var enginn leikur. Erf
iðleikarnir voru miklir á þeim
árum og lengi síðan, og oft sá
ég ekki fram úr þeim. Ég
varð að ganga milli manna —
fram og aftur — og leita lausn-
ar. En þó raknaði úr öllu ein
hvera veginn. og þetta varð smám
Nokkur húsanna að Efra-Ási í Hveragerðl.
fannst mér ástœða til að Líta inn
í skrifstofu Gdsla Sigurbjörasson-
ar í Grund í Reykjavík og biðja
hainn um stutt spjall. Hann tók
því vet og gekk mieð mór um
elliheimilið. Þar er búnaður aMur
með ágætum. Lítii sundlaug er í
húsiinu og búin þægilegum tækj-
um. Setustofur margar með sjón
varpi og útvarpi- Læknastofur
ýmsar, þar sem hvers bonar
læknisþjóniusta er veitt, einnig
augnlækningar og tannlækning-
ar. Gamla fólkið fær meira að
segja falskar tennur án sérstaks
Stundarspjall við Gísla Sigurbjörns-
son, forstjóra, sem er sextugur í dag
saman léttara. Nú er þetta í föst-
um farvegi. Þa® er aðeins að
halda í horfi — muna að trekkja
uipp úrið, eins og ég segi stund-
um.
— En í Hiveragerði. Hvernig
stóð á þvi, að þú hófst þar handa?
— Það var fyrir 16 árum, að
sýslunefnd Ánessýslu bað mig
að koma austur og Uta á tvö
hús, sem þar voru, og hún hafði
hug á að kaupa og nota handa öldr
uðu fólki eða sem vísi að ellibeim
ili. Ég hitti Guðjón í Gufudal þá,
og kvaðst skyldi hjálpa þeim við
að boma þessu af stað. Villtu ebki
bara gera þetta fyrir okkur, sagði
Guðjón, og það varð úr. Þanniig
var til Áss í Hveagerði stofnað
í samvinnu Árnesinga og Reyk-
vikinga. Sdðan voru keypt tvö
önnur hús og nú hafa verið reist
eða keypt 16 hús til viðbótar þess
um fjórum. Þetta hefur aUt sam-
Framhald á bls. 23.