Alþýðublaðið - 01.06.1988, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 1. júní 1988
MÞMMB
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Umsjónarmaður
helgarblaös:
Blaðamenn:
Dreifingarstjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Rlart hf
Hákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Þorlákur Helgason
Haukur Holm, Ingibjörg Árnadóttir, Ómar
Friöriksson, og Sigriður Þrúður Stefánsdóttir.
Þórdís Þórisdóttir
Filmur og prent, Ármúla 38.
Blaðaprent hf., Siðumúla 12.
Áskriftarsíminn er 681866.
Dreifingarsími um helgar: 18490
Áskriftargjald 700 kr. ámánuöi. í lausasölu 50 kr. eintakiö virkadaoa, 60
kr. um helgar.
SEÐLABANKINN
BRÁST SKYLDU SINNI
Seðlabankinn hefur nú loksins sent svar við fyrir-
spurnum viðskiptaráðherra um heildarupphæð gjald-
eyriskaupa og yfirfærslna dagana 9.-11. maí en þeir dagar
og einkum svarti miðvikudagurinn svonefndi orsökuðu
lokun gjaldeyrisdeilda bankanna og hröðuðu gengis-
fellingu um að minnsta kosti tvær vikur. í svari Seðla-
bankans sem viðskiptaráðherra hefur birt fjölmiðlum,
kemurfram, að bankarog sparisjóðir keyptu gjaldeyri fyrir
rúmlega 1.010 milljónir króna umfram gjaldeyrissölu
umgetinna daga. 10% gengisfelling færði bönkunum því
rúmlega 100 milljón króna gróða á þessum dögum og það
allt eftir löglegum leiðum. Seðlabankinn sem tekur
áhættuna í gjaldeyrisviðskiptum á þeim tíma frá því að
gjaldeyrispöntun er gerð og þangað til að afhending fer
fram, siturhins vegaruppi með sömu upphæð sem hreint
tap. En auðvitað er embættisstofnunin Seðlabankinn
ekkert annað en eign ríkisins og tapið því auðvitað skatt-
greiðenda að lokum.
Seðlabanki íslands hefur brugðist öllum helstu skyldum
sínum í þessu einstaka gjaldeyrismáli. Hlutverk Seðla-
bankans er auk þess að annast seðlaútgáfu, slá og gefa
út mynt, að varðveita og efla gjaldeyrisvarasjóð sem
tryggir frjáls viðskipti við útlönd og fjárhagslegt öryggi
þjóðarinnar út á við. Á þremur dögum rann gjaldeyririnn
út. Fyrst að kvöldi svarta miðvikudagsins hafa banka-
stjórar Seðlabankans samband við yfirmann bankamála á
Islandi, viðskiptaráðherra. Þá er fjórðungur gjaldeyris-
varasjóðs runninn út. Annað hlutverk Seðlabankans er
einmitt að hafa umsjón og eftirlit með gjaldeyrisvið-
skiptum. Enn eitt hlutverk Seðlabankans er að vera ríkis-
stjórninni til ráðuneytis um allt er varðar gjaldeyris- og
peningamál. Þegar viðskiptaráðherra fór fyrst fram á það
við Seðlabankann að gefa nákvæma skýrslu um gjald-
eyriskaupin umrædda daga, dró Seðlabankinn það mjög
á langinn og bankastjórarnir báru fyrir sig alls kyns
afsökunum; formgöllum og öðru gríni. Bankastjórarnir
þráuðust við yfirstjórnanda sinn, ráðherra bankamála, og
töfðu óeðlilega lengi að afhenda honum nákvæma
skýrslu um málið. Fyrst i stað, eftirtalsvert málþóf sendu
Seðlabankastjórarnirónákvæmt og ófullkomið yfirlit sem
ekki sagði neitt um gjaldeyriskaup bankastofnana og
sþarisjóða umræddu hömstrunardaga. Yfirmaður Seðla-
bankans, viðskiptaráðherra þurfti að árétta beiðni sína í
annað sinn og bað um vandaðri vinnubrögð og upþ-
lýsingar í fjórum liðum. Og enn leið talsverðurtími þangað
til bankastjórar Seðlabankans uppfylltu að lokum það
hlutverk sem sett er í lögum um starfsemi bankans, að
vera ríkisstjórninni til ráðuneytis um allt er varðar gjald-
eyris- og peningamál. Að lokum skal getið enn eins hlut-
verks Seðlabankans, lögum samkvæmt. Það er að vera
banki innlánsstofnana, hafa eftirlit með bankastarfsemi
og stuðla að heilbrigðum verðbréfa og peningavið-
skiptum. Það að láta bankastofnanir landsins hlunnfara
sig og eigendur sína um rúmlega 100 milljónir verður að
teljast afleitt eftirlit með bankastarfsemi í landinu og er
engum blöðum um þaðaöflettaaðeinnig þarhefurSeðla-
bankinn brugðist eftirlitsskyldu sinni. Þess er einnig
skemmst að minnast að Seðlabankinn gleymdi að aug-
lýsa hámarksvexti hvers tfma sem varð til þess að ákæra
á hendur nafngreindum okurlánara varð látin niður falla.
Eftir gjaldeyrisævintýrið og meðferð Seölabankans á því
máli, ásamt annarri handvömm í Seðlabankanum er
fyllsta ástæða til þess að bankaráð bankans komi saman
til að ræða vinnubrögðin þar á bæ.
ÖNNURSJÖNA RMIÐ
ARNI Gunnarsson alþingis-
maöur og fyrrum ritstjóri Al-
þýöublaösins setur fram
mörg athyglisverð sjónarmiö
í opnuviötali við Landsbyggð-
ina — nýtt blaö sem nefnir
sig málsvara landsbyggðar
og byggðastefnu. Þar kemur
m.a. fram aö Árna finnst æ
erfiðara aö styöja ríkisstjórn-
ina miðað við þær aöstæöur
sem landsbyggðin þarf aö
búa.
Blaðamaður Landsbyggð-
arinnar spyr m.a. hvaða ávinn-
ing landsbyggðarþingmenn
hafi af því að styðja ríkis-
stjórn sem nú situr og sé að
mestu leyti skipuð þing-
mönnum Reykjavíkur. Blaða-
maður bætir því við að þing-
menn Alþýðuflokksins sem
sitji í ríkisstjórn séu einungis
úr Reykjavíkurkjördæmi. Orð-
rétt spyr blaðamaður síðan:
„Þessir ráðherrar hafa fram
til þessa ekki tekið af mikilli
röggsemi á málefnum lands-
byggðarinnar og það eru
greinilega uppi efasemdir um
að þeir muni gera það. Er
ekki erfitt að vera stjórnarliði
við þessar aðstæður?"
Og Árni svarar:
„Það verður tvimælalaust
erfiðara og erfiðara. Staða
okkar landsbyggðarþing-
manna í þessum ríkisstjórn-
arflokkum er mjög erfið. Ég
ætla ekki að reyna að verja
þetta aðgerðarleysi. Ef að
það gerist ekkert í þessum
málum mjög fljótlega þá veit
ég ekki hvað við gerum. Ef að
ekki verður breyting á í þess-
um efnum þá á landsbyggðin
bara þann eina kost að efna
til uppgjörs og hún verður að
heimta sinn rétt til fjár-
magnsins.“
í framhaldi af þessu spyr
blaðamaður Landsbyggðar-
innar hvort ekki sé tími til
kominn að þingmenn lands-
byggðarinnar taki höndum
saman og myndi hagsmuna-
blokk á Alþingi.
Árni svarar:
„Vandamálið er auðvitað
mjög alvarlegt ef einstakir
þingmenn standa frammi fyr-
ir þvi að koma ekki nauðsyn-
legum málum landsbyggðar-
innar í gegnum sinn þing-
flokk og á framfæri i ríkis-
stjórninni sem er með geysi-
lega mikinn meirihluta á
þingi. Að segja skilið við
stjórnmálaflokk sem menn
hafa stutt í 20 til 30 ár, —
það er meira en að segja
það. En hvort að sú staða sé
núna runnin upp að fulltrúar
landsbyggðarinnar á Alþingi
þurfi að stofna sérstakan
pólitískan flokk á þinginu.
Það kann að vera að sú hót-
un þurfi að koma fram. Þeir
sem fylgjast með hvað er aö
gerast líða þetta ekki öllu
lengur. Mér er ákaflega heitt
i hamsi og sú stefna sem ég
hef trúað á síðan ég var 14 til
15 ára um jafnrétti, mér
finnst að hún hafi farið mjög
halloka í þjóðfélaginu..."
Blaðamaður spyr hvort að
ástandið sé ekki eins I flokki
Árna, þ.e. Alþýðuflokknum?
„...já, lika í mínum eigin
flokki, í þessum landsbyggð-
armálum. Sú hugsjón að það
eigi að ríkja jafnrétti milli
manna, óháð hlutum eins og
búsetu. Á landsbyggðinni á
sér núna stað stórfelld eigna-
upptaka og það er þessi pen-
ingaflótti af landsbyggðinni
sem stuölar að henni. Hér í
Reykjavík hækka allar eignir í
verði en úti á landi fá menn
ekki nema brot af réttu verði
fyrir húsin. í fyrsta lagi þá fá
menn ekki fyrir byggingar-
kostnaði og hinsvegar er
verðið alltof lágt gagnvart
markaðsverði í Reykjavík.
Mér finnst að þessi efnis-
hyggja hafi leitt okkur útí
mjög alvarlegar ógöngur og
menn verða að fara aö hug-
leiða það hvert þessi stefna
er að fara með allt hérna.“
SVEITASTJÓRNAR-
MENN, atvinnurekendur og
bæjarstjórar út um allt land
fagnatilkomu kaupleigufrum-
varpsins sem valda murr
byltingu í húsnæðiskosti
landsmanna og ekki síst á
landsbyggðinni. Enn eru þó
menn sem mala dimmum
afturhaldsrómi úr svörtustu
fortíð. Einna dýpstur hefur
verið bassi Alexanders
Stefánssonar fyrrverandi
félagsmálaráðherra, en hann
hefur lagt stóra steina og
smáa i götu núverandi félags-
málaráðherra Jóhönnu Sig-
urðardóttur til að hindra áð
kaupleigufrumvarpið nái fram
að ganga. Ekki varð honum
þó að ósk sinni.
Alexander birtir grein I
Tímanum í gær, þar sem
hann veltir enn upp nei-
kvæðum viðhorfum til verka
núverandi félagsmálaráð-
herra. Hins vegar setur fyrr-
verandi félagsmálaráðherra
fram afar frumleg sjónarmið
hvers vegna eftirspurn eftir
lánum Húsnæðisstofnunar
varð svo mikil að kerfið
sprakk í loft upp og biðrað-
irnar urðu óendanlegar í
handónýtu kerfi. Ástæðan er
nefnilega sú að mati Alex-
anders að Alþýðublaðið og
Helgarpósturinn undirfor-
ystu krata ófrægðu ráð-
herrann Alexander. Þettavilj-
um við kalla einstaka hæfni
til að draga sagnfræðilegar
ályktanir. Lesum hvernig
Alexander kemst að þessari
gagnmerku niðurstöðu:
Þegar nýju húsnæðislögin
frá 1986 voru til meðferðar á
Alþingi hóf Alþýðuflokkurinn
undir forystu núverandi fé-
lagsmálaráðherra Jóhönnu
Sigurðardóttur hatramman
áróður gegn frumvarpinu,
ekki síst samkomulagi aðila
vinnumarkaðarins um nýja
húsnæðislöggjöf. — Forystu-
menn vinnumarkaðarins voru
kallaðir „þrýstihópar og aðil-
ar útí bæ“. Allt tínt til til að
gera nýja húsnæðiskerfið tor-
tryggilegt. Það átti að vera
einskis virði.
Þáverandi félagsmáiaráð-
herra var ófrægður í ræðum
og riti, borinn sökum um
ósannindi og svik — Alþýðu-
blaðið og Helgarpósturinn
undir forystu krata látinn
birta ómerkilegan persónu-
legan áróður dag eftir dag til
að ófrægja ráðherra.
Þessi ósvifni áróður náði
tilgangi sinum að því leyti til,
að eftirspurn efftir lánum var
langt umfram áætlun og eðli-
lega þróun mála.“
Áhugaverð sjónarmið sem
sagt. En Ktum nú á álit Alex-
anders á kaupleigufrumvarp-
inu:
„Félagsmálaráðherra lagði
fyrir þingflokka stjórnarflokk-
anna drög að frumvarpi til
laga um kaupleiguíbúðir í
Alexander: Biðraðirnar ÍHP og
Alþýöublaðinu að kenna.
oyrjun desember.
Við fyrstu sýn var Ijóst að
hér var um að ræða frum-
varp, sem ekki væri eðlilegt
að afgreiða án þess að setja
það í samhengi við endur-
skoðun á félagslega kerfinu,
sem allir eru sammála um að
þörf sé á í samvinnu við aðila
vinnumarkaðarins.
En þaö sem kom mest á
óvart er, að gert að ráð fyrir
að kaupleigukerfi fari einnig
inní almannakerfi bygginga-
sjóðs ríkisins með ákveðnum
forréttindum, án þess að það
eigi að vera sérstaklega fyrir
þá efnaminni í þjóðfélaginu
og inní lánakerfi með forgang
til lána þar sem þúsundir
bíða eftir lánsioforðum. Ég
átti von á þvi að fulltrúar Al-
þýðuflokksins i ríkisstjórn
legðu aðaláherslu á lausnir
fyrir þá tekjuminni í landinu.
Þessi ákvörðun gengur
þvert á allt tal þeirra á opin-
berum vettvangi. Með þessari
hugmynd óbreyttri, hygla þeir
verktökum og vel stæðu
tekjuháu fólki og rýra um leiö
getu byggingasjóðs ríkisins
til almennra lánveitinga.
Þetta er nokkuö góö til-
raun hjá Alexander. Hins
vegar gleymir hann að kaup-
leigan er tvíþætt, annars
vegar fyrir almenna kerfið og
hins vegar fyrir félagslega
kerfiö. Aö kaupleigan hygli
verktökum eru bráðsnjöll
sjónarmiö. Hinsvegar er erfitt
aö byggja án þess að „hygla“
hinum og þessum, t.d. pípu-
lagningarmönnum, smiðum,
rafvirkjum, o.s.frv. Og svo
náttúrulega húsbyggjendum
sjálfum. Að lokum syngur
gamli félagsmálaráöherrann
lofsöng til verkamannabú-
staðanna og gamla kerfisins,
enda ekki maður framfara-
sinnaður í húsnæðismálum
að þvl er virðist:
„Bygging verkamannabú-
staða er það hagstæðasta
kerfi, sem við íslendingar
höfum eignast og hefur lyft
grettistökum í íbúðabygging-
um á hagkvæman hátt fyrir
launastéttir i landinu.
Endurskoðun og endur-
nýjun þessa kerfis með
möguleikum á fleiri valkost-
um m.a. í byggingum leigu-
íbúða er viðráðanlegur kostur
i dag, en verður að gerast í
fullu samstarfi við aðila
vinnumarkaðarins og laun-
þegahreyfinguna í heild.
Félagsmálaráðherra á
hverjum tíma verður að átta
sig á þvi að hann getur ekki
leikið einleik í þessum mikil-
væga málaflokki. Hann verð-
ur að þola eðlilega gagnrýni
og skilja nauðsyn á samstarfi
við almannasamtök í landinu.
Klögumál og hótanir og per-
sónulegar ávítur á einstaka
þingmenn skila engum
árangri nema síður sé, en
skilja eftir efasemdir um
hæfni viðkomandi í starfi."
Segir Alexander Stefáns-
son — fyrrum félagsmálaráð-
herra.