Alþýðublaðið - 02.06.1988, Qupperneq 7

Fimmtudagur 2. júní 1988
7
ÚTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
HANN
IÐRAÐIST
EINSKIS
r
„Eg hef það stórfínt, gœti þó
hugsað mér að fara aftur til Bret-
lands, en ekki nema í einn mán-
uð“, sagði Kim Philby, einhver
mesti njósnari allra tíma.
Kim Philby á velmektardögum sínum, rétt áður en hann stakk af til Sovétrikjanna.
Bresk yfirvöld virðast hafa
sofnað á vaktinni, hvað
Philby varðar. Hann var á
góðri leið með aö verða yfir-
maður allrar bresku leyni-
þjónustunnar. Á sama tíma
var hann einn afkastamesti
njósnari Sovétríkjanna á
Vesturlöndum. Þegar andlát
hans spurðist var þetta graf-
skrift Breta yfir honum:
„Loksins er siðasti Englend-
ingur Stalíns horfinn“. Þar
með lauk síðasta kafla í
hneyksli, sem breska
öryggis- og leyniþjónustan
vill helst gleyma.
Þegar Harold Adrian Russ-
el Philby fæddist, var breska
heimsveldið stórt og öflugt.
Hann fæddist f Indlandi og
var yfirstéttarbarn. Gælunafn-
ið Kim gaf faðir hans honum,
fékk hugmyndina í einni af
sögum Kipling frá Indlandi,
þar segir frá dreng, Kim, sem
njósnar fyrir bresku nýlendu-
stjórnina! Kim Philby aftur á
móti var föðurlandssvikari af
hæstu gráðu sem gaf njósn-
urum Stalfns, upplýsingar um
breska leyniþjónustumenn
og átti þar með hlutdeild f
þvl að þeir voru handteknir
og Ifflátnir. Philby var hreyk-
inn af þessu.
Upp komst um svik Philby
fyrir um 25 árum sfðan og
blaöamenn, rithöfundar og
rannsóknarlögregla, hafa í
áranna röð reynt að finna út
úr þvf hvað kom Philby til að
svíkja bæði uppruna sinn og
föðurland. Þessar vangavelt-
ur hafa skotið upp kollinum
aftur nú, eftir dauða hans.
Þeir sem þekkja til í bresku
leyniþjónustunni þykjast hafa
fundið að minnsta kosti eina
ástæðu. Hún er sú, að Philby
á að hafa erft skapgerðarein-
kenni frá fööur sínum, Harry
St. John, sem alltaf var að
leita að einhverju, sem var
betra en það þjóðfélag, sem
hann var alinn upp í.
Harry St. John var opinber
embættismaður í Indlandi,
sem þá laut yfirstjórn Breta.
Seinna varð hann sérfræðing-
ur í málefnum araba og varð
einskonar trúnaðarmaður þá-
verandi konungs ( Saud-
Arabíu, Abde el-Aziz. Harry
St. John komst til svo mikilla
áhrifa í Saudi-Arabiu, að
hann hefði auðveldlega geta
tryggt Bretlandi einkarétt á
olíuvinnslu í því rfki, sem enn
þann dag I dag er eitt mesta
olíuframleiðsluríki í heim-
inum.
Hann lét það tækifæri
renna sér úr greipum, en gaf
Bandarfkjunum tækifæri til
að tryggja sér olíuréttindin.
Til þess að finna eitthvaö
kannski betraen hann hafði,
sveik Harry St. John heims-
veldið sem skóp hann. Það
þykir ekki ólfklegt að faðirinn
hafi haft áhrif á soninn og
þarna sé skýringin á því að
Philby sveik föðurland sitt,
að honum hafi fundist að nú
hefði hann fundið eitthvað
betra.
í háskólanum í Cambridge,
þróaði Philby hinar byltinga-
kenndu hugmyndir sínar. Það
var einnig í Cambridge, sem
hann kynntist mönnunum
sem áttu eftir að vera kjarn-
inn í einhverju mesta sam-
særi gegn Vesturlöndum á
síðari tímum:
Guy Francis Burgess, sem
njósnaði fyrir Sovétríkin á
sama tíma og hann vann í
bresku utanríkisþjónustunni.
Það komst upp um hann árið
1951, en honum tókst að
komast til Sovétríkjanna.
Hann dó árið 1963 fimmtíu
og tveggja ára gamall —
banamein — drykkjuskapur.
Donald MacLean gekk í ut-
anríkisþjónustuna þegar
hann útskrifaðist frá Cam-
bridge. Það var einnig flett
ofan af honum árið 1951, hon-
um tókst eins og Burgess að
komast til Sovétrfkjanna.
Eiginkona hans yfirgaf hann
og fór að búa með Philby.
MacLean andaðist áriö 1983
— sögur segja einnig af of-
drykkju.
Anthony Blunt, skriftaði
fyrir bresku leyniþjónustunni
árið 1964 að fyrra bragði. í
staðinn fékk hann nafnleynd
og fékk virðulega stöðu sem
listráðunautur við bresku
hirðina. Árið 1979, komst fer-
ill hans f hámæli, opinber-
lega. Drottningin rak hann og
hann lést árið 1983.
Allir þessir menn voru
meðlimir klfku, sem var mjög
erfitt að komast í, postularnir
voru þeir kallaðir. Það var
fyrsta eiginkona Philby sem
kom honum í samband við
sovésku leyniþjónustuna, og
Philby var strax til í tuskið og
upp með sér í þokkabót.
Málin þróuðust þannig að
Philby varð dýrmætasti
njósnari Sovétríkjanna á
Vesturlöndum. í meira en 20
ár sendi hann ómetanlegar
upplýsingar til Sovétríkjanna
t.d. um uppbyggingu NATO
o.fl.
Þegar Philby kom til Sovét-
ríkjanna var honum strax út-
veguð íbúö og hann fékk alls-
konar heiðursmerki fyrir
þjónustu sfna í þágu Sovét-
ríkjanna. Hann virtist ekki
skorta neitt og undi glaður
við sitt. Hann eignaðist tvær
eiginkonur f viðbót, (eina f
einu), börnin hans heimsóttu
hann reglulega. Hann fékk
Times á hverjum degi,
Marmelade frá Oxford og
sendibréf frá vinum sfnum.
Rithöfundurinn Graham
Greene heimsótti hann og
fannst kynni sín af Philby
áhugaverð.
Philby stóð á því fastar en
fótum, að tilvera hans í
Sovétrikjunum væri yndisleg
og f ölium viðtölum var ekki
annað að sjá og heyra. Hann
sagðist langa til Bretlands en
ekki nema í einn mánuð.
Hann sagði Sovétrfkin vera
sitt föðurland, sfðan árunum
eftir 1930.
Hann lagði svo fyrir í erfða-
skrá sinni, að ösku sína ætti
að grafa f Sovétríkjunum,
ekki í Bretlandi.
Hann var 76 ára þegar
hann lést. Heimurinn fékk
aldrei fulla vitneskju um
þann usla sem hann olli í
bresku leyniþjónustunni.
Ekki fékkst heldur vitneskja
um „fimmta Englending Stal-
íns“, en því er haldið fram að
háttsettur maður f bresku ör-
yggisþjónustunni, hafi verið
sá fimmti.
PeterWright, höfundur
bókarinnar Spycatcher (sem
kom út í íslenskri þýöingu
fyrir jólin) heldur þessu einn-
ig fram í bókinni. Rfkisstjórn
Bretlands hefur sett rauðan
leynistimpil á þetta mál og
engar nánari upplýsingar
hafa komið I Ijós opinber-
lega.
(Aktuelt)