Alþýðublaðið - 16.06.1988, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 16. júni 1988
5
UMRÆÐA
Dr. Valdimír Verbenko
yfirmaður APN á íslandi,
skrifar
EINSTOK ÞROUN
Að afloknum leiðtogafundi
Bandaríski hugsuður-
inn og rithöfundurinn
Edgar Allan Poe sagði
að best vœri að búast
við hinu versta. Hann
átti við að þá virtist
hinn minnsti árangur
sigur. Það er líklega
eitthvert sannleiksgildi í
þessu, þó að mönnum
sé eiginlegt að búast við
góðum árangri í venju-
legum málum. En þar
sem hin œðsta pólitík er
að verki, viljum við öll
að „kraftaverk“ gerist,
því að hvaða löngun er
einfaldari og eðlilegri en
óskin um að búa við
frið og vináttu?
En hinn flókni heimur
okkar er nú þannig úr garði
gerður, að náist ekki árangur
með „einfaldri" rökfærslu,
búast menn við „krafta-
verkunY'. Þess var vænst af
leiðtogafundunum í Genf, í
Reykjavík og í Washington
og svo núna nýlega í
Moskvu. Málin hafa skipast
þannig að þessir leiðtoga-
fundir eru ekki lengur krafta-
verk og þess vegna eru
þessar væntingar ekki út í
bláinn. Og þá man ég eftir
öðrum hugsuði og bók-
menntafrömuði, Lev Tolstoj,
sem sagði að allt sem tengd-
ist dulrömmum sigri, væri í
raun árangurinn af gífurlega
miklu átaki.
Og það er einmitt i kjölfar
mikils og nákvæms starfs,
sem fæðist það, sem gerir
það að verkum að haldnir eru
leiðtogafundir, — þ.e. við-
ræður og traust á grundvelli
þeirra. Þetta mat kom einmitt
fram hjá Míkhaíl Gorbatsjov á
blaðamannafundinum eftir
leiðtogafundinn í Moskvu, en
þegar hann var kjörinn aðal-
ritari miðstjórnar KFS fyrir
þremur árum, hóf hann gífur-
lega perestrojku, ekki aðeins
í innanríkismálum, heldur
einnig á sviði utanríkismála,
þar sem grundvöllurinn er
hinn nýi pólitlski hugsunar-
háttur.
Hann sagði: „Fjórða fundi
aðalritarans og forseta
Bandaríkjanna á þriggja ára
tímabili er lokið. Þetta er ekki
bara reikningur, Ég tel þetta
vera afar mikilvægt í póli-
tísku tilliti. Fjórir fundir á
þrem árum. Þetta sýnir
hversu virkar hinar pólitísku
viðræður okkur eru, á hvaða
stigi samskipti okkar eru. Og
ég held að það sé mikilvægt
í sjálfu sér...
Fundurinn hefur sýnt og
sannað enn á ný mikilvægi
viðræðnanna milli Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna, stað-
fest enn einu sinni að rétt
leið var valin í Genf fyrir
tveimur og hálfu ári. Leiðin til
Moskvu lá i gegnum Reykja-
vik og Washington. Þetta er
einstakt í sögunni eftir stríð.“
Fyrsta ályktun
— enn um
Reykjavíkurfundinn
Síðan útskýrði hann málin
á einfaldan og skýran máta:
„Helsti árangurinn af fund-
inum er að viðræðunum er
haldið áfram, en þær ná nú
yfiröll brýnustu málefni í
heimspólitíkinni." Fjórði leið-
togafundurinn „sýndi að við-
ræðurnar ná yfir hin sönnu
stjórnmál".
Míkhaíl Gorbatsjov var
ómyrkur I máli um þessa
staðreynd: „Ég ætla ekki að
fara að geta mér þess til
hvert slíkur fjandskapur gæti
leitt okkur, ef hann héldi
áfram og ef menn í Kreml og
Hvíta húsinu hefðu ekki beint
stefnunni í þá átt, sem þörf
var á — í átt frá óvináttunni
inn á svið samstarfs og auk-
inna viðræðna... Samskipti,
sem fólu í sér hræðilega
ógnun við allan heiminn, við
tilvist mannkynsins, fóru að
breytast. Tvö voldug ríki fóru
að endurskoða gagnkvæm
tengsl í eigin þágu og í þágu
samfélags heimsins... Þetta
var erfitt. Allir fundirnir fjórir
voru erfiðir, en jafnframt
árangursrík leit að hags-
munajafnvægi. Ég minni á
Reykjavíkurfundinn sem
dæmi, á hina örlagaríku at-
burði í Reykjavík. Þetta er
bara dæmi um það, hversu
erfitt er að þróa pólitískar
viðræður milli tveggja stór-
velda.“ (Mig langar til að
minna á það að í öllum sín-
um pólitísku ræðum, svo og í
bók sinni „Perestrojka. Ný
hugsun, ný von“, þar sem
tveir kaflar eru um Reykja-
víkurfundinn, hefur Míkhaíl
Gorbatsjov lagt áherslu á að
Reykjavíkurfundurinn, sem
haldinn var að frumkvæði
hans, hefði „markað söguleg
tímamót", verið „framrás" og
án þess hefðu raunhæf skref
í átt til afvopnunar, til friðar
án kjarnorkuvopna ekki verið
möguleg.)
Önnur ályktun —
varðar komandi öld
Hjá mörgum þjóðum er við
lýði máltæki, sem felur í sér
eftirfarandi visku, að það
sem er gott í dag, hafi í för
með sér eitthvað betra á
morgun. „Mig langar til að
leggja áherslu á hugmyndina
um samhengi, sem var ríkj-
andi á fundinum," sagði M.
Gorbatsjov. „Þið finnið þaö i
lokaplagginu. Ég tel að það
sé merkt plagg. Það felur í
sér þá hugmynd, að viðræð-
urnar, fjórði fundurokkar, séu
hornsteinninn í framtíðar-
samskiptum okkar og hvetur
til að halda áfram til 21. ald-
arinnar."
Þriðja ályktun —
hún varðar alla
og er öllum Ijós
Lokið er samningaviðræð-
um um að uppræta meðal-
drægar og skammdrægar
eldflaugar. „Undirbúningurinn
fyrir fjórða fundinn ýtti á eftir
þessari þróun og við gátum
skipst á staðfestum plöggum
samningsins," sagði M.
Gorbatsjov við þá athöfn.
„Þetta er ekki aðeins formleg
athöfn. Leyfið mér að nota
hátíðleg orð. Lokið er máls-
meðferð sem lýtur að því að
Samningurinn um uppræt-
ingu meðaldrægra og
skammdrægra eldflauga öðl-
ist gildi, sem gerði Moskvu-
fundinn að tímamótamark-
andi viðburði í samskiptum
Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna, já og í heimsstjórn-
málunum. Það eru ekki
aðeins þjóðir Sovétríkjanna
og Bandaríkjanna, sem geta
óskað sér til hamingju,
heldureinnig bandamenn
þeirra, allur almenningur í
heiminum, allt hið mannlega
samfélag. Þetta er hinn sam-
eiginlegi sigur skynseminnar,
raunsæisins. Hann varð
mögulegur vegna þess að í
öllum heimsálfum, í öllum
löndum er rlkjandi sameigin-
legur skilningur á því að
heimurinn er kominn að
mörkum, þar sem verður að
stöðva, þar sem verður að
halda i aðra átt, i átt til kjarn-
orkuvopnalauss heims, til
betra ástands á sviði alþjóða-
samskipta og þessi skiln-
ingur er fyrir hendi án tillits
til þess hvaða þjóðfélags-
skipan og gildismat hver
þjóð hefur valið og mótað."
Fjórða ályktun —
á sviði afvopnunar
Um þetta sagði Míkhaíl
Gorbatsjov: „Hérvildi ég
minnast á þá þróun, sem
hefur orðið á sviði afvopnun-
ar. Þetta er mjög erfið þróun
og einkum hvað varðar
strategisk árásarvopn. Þaö er
erfiðasta viðfangsefnið, sem
við höfum fengist við í stjórn-
málunum eftir stríð. En ég
verð að segja að við þokumst
í átt til samnings um fækkun
þessa vígbúnaðar." Hann
sagði að hægt yrði að gera
þennan samning í stjórnartið
núverandi stjórnar í Banda-
rikjunum, ef báðir aðilar létu
hendur standa fram úr
ermum.
Aðalritarinn beindi athygli
manna að tillögu Sovét-
ríkjanna um viðræður um
fækkun vígbúnaðar og herja í
Evrópu.
Fimmta ályktun —
þróun tvíhliða
samskipta landanna
Eins og M. Gorbatsjov
skýrði frá hefur verið undir-
ritaður samningspakki, sem
varðar tvíhliða samskipti milli
Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna.
Sjötta ályktun —
um svœðisbundin átök
Gorbatsjov sagði að
svæðisbundin átök hefðu
„Það á ekki aðeins
að vœnta þess besta
— það er nauðsyn-
legt að vinna í þágu
þess af fullum
krafti. Þá bíður
okkar verulegur
árangur. Þá gengur
vel. Moskvufund-
urinn er skýrt dœmi
um það, “ segir
greinarhöfundur
m.a. í umrœðugrein
sinni. Teikningin sem
gerð er af norska
teiknaranum Finn
Graff sýnir Gorba-
tsjov Sovétleiðtoga
kampakátan að
loknum leiðtoga-
fundi
verið rædd ofan í kjölinn.
„Þetta vandamál var til staðar
í öllum viðræðum okkar við
forsetann. Ég held að við
séum komnir að slíku
ástandi, þegar hægt er að slá
því föstu, að á „átakastöðum"
plánetunnar séu fyrir hendi
möguleikar til að leysa
svæðisbundin vandamál, til
að leysa þessa föstu „hnúta"
á grundvelli pólitískrar
lausnar, á grundvelli hags-
munajafnvægis... Skapast
hafa möguleikar til að leysa
allar þessar deilur eftir póli-
tískum leiðum. Sterk öfl
innan þessara svæða og í
heiminum I heild hafa hafist
handa.“
Aðalritarinn tók eftirfarandi
sérstaklega fram: „Ég sagði
forsetanum hreinlega að það
samkomulag, sem undirritað
hefur verið um Afganistan-
málið, skapar fordæmi sem
nær langt út fyrir ramma
þessa vandamáls. Vegna
þess að þetta er í fyrsta
skipti sem Sovétrikin og
Bandaríkin hafa ásamt deilu-
aðilum undirritað samkomu-
lag, sem opnar leiðina til
pólitiskrar lausnar."
Sjöunda ályktun —
á sviði mannréttinda
M. S. Gorbatsjov sagði að
viss hreyfing hefði átt sér
stað hvað varðar mannrétt-
indi og sagði að hann hefði
lagt til við forsetann að
skipulagður yrði vinnufundur
innan samskiptaramma þjóð-
þinga ríkjanna, þar sem full-
trúar þjóðþinganna, stjórn-
málaafla og almennings
mundu hittast og skiptast á
upplýsingum um hvernig
málin standa i Bandaríkjun-
um og í Sovétríkjunum á
þessu sviði. Hann sagði að
Sovétríkin væru tilbúin til
þessa.
Áttunda ályktun —
um Evrópu
(því miður í ,,mínus“)
M. Gorbatsjov sagði hrein-
skilnislega við blaðamenn:
„Það hefði verið hægt að ná
betri árangri á þessum fundi
Ég held að við höfum glatað
tækifæri til að taka stórt
skref í átt til þess að móta
samskipti milli þjóðanna í
anda siðmenningar. Það
tókst ekki að semja um efni
viðræðnanna um hefðbund-
inn vígbúnað í Evrópu. Við
lögðum til að við skyldum
notfæra okkur leiðtogafund-
inn, án þess að láta hann
koma I stað Vínarfundarins
— skyldum auðvelda starfið
þar, komast að einhverju
samkomulagi, niðurstöðu."
En það var ekki fallist „á
dirfskufulla og raunhæfa
áætlun okkar," sem var í
þremur stigum.
Almenn niðurstaða
og framtíðarhorfurnar
Aðalritarinn sagði að niður-
staða hans væri eftirfarandi:
„Heimsókn forsetans og þær
viðræður, sem við höfum átt,
stuðla að því að bæta sam-
skipti Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna, þróa þau og
efla... Þetta er merkur við-
burður. Viðræðurnar halda
áfram af fullum krafti og
samskipti Sovétríkjanna og
Bandarikjanna hafa jDokast úr
stað. Og þetta er i sjálfu sér
merkur þáttur i heimsmálun-
um.“
Allar þessar ályktanir leiöa
okkur að einhliða niðurstöðu:
Það á ekki aðeins að vænta
hins besta — Það er nauð-
synlegt að vinna i þágu þess
af fullum krafti. Þá biður
okkur verulegur árangur. Þá
gengurvel. Moskvufundurinn
er skýrt dæmi um það.
Dr. Vladimír Verbenko,
yfirmaöur APN á íslandi