Tíminn - 24.11.1967, Blaðsíða 8

8_
f
TÍMINN
FOSTUDAGUR 24. nóvember 1967.
E
ÍTffiTffiffrftHll*W!Tfffffl

EJ-Reykjavík, fimmtudag.
Aðalfréttin þessa dagana hefur að sjálfsögðu verið
gengisfelling brezka sterlingspundsins. Sterlína, eins
og ítalarnir kalla pundið, féll um 14,3%. Noldcur ríki
felldu einnig gengi gjaldmiðils síns, en flest þó ekki.
Hefur svo mikið verið ritað um þetta mál í blöðum
síðustu dagana, að óþarfi er að rekja það mál hér.
Eitt atriði gengisfelingarinn
ar þykir þó rétt að benda á.
Það hefur verið ein helzta
krafa Frakka, að Bretar felldu
gengi steriingspundsins/ áður
en þeir fengju aðild að Efna-
hagsbandalagi Evrópu. Því
taldu margir, þegar fréttin um
gengisfellinguna barst, að það
myndi flýta mjög fyrir inn-
göngu Bretlands í EBE.
f vikunni urðu þessar vonir
þó að engu. Ljóst varð, að
Frakkar voru á móti gengisfell
ingu á þessum tírna. A mánud.
hófst fundur utanríkisráðherra
EBE-ríkjanna í Briissel, og
kom þá í Ijós, að Maurice
Couve de Murville, utanríkis-
raðherra Frakka, var enn sama
sinnis um viðræður við Breta
um inngöngu í Efnahagsbanda-
Grivas hershöfðingi
■ kallaður til Aþenu til afkæling
ar.
lagið. Á þessum fundi átti m.a.
að ræða um hugsanlegar við-
ræður við Breta um aðild.
Þjóðverjar gerðu það að til-
lögu sinni, að framkvæmda-
neínd EBE skyldi gera skýrslu
um áihrif gengisfellingarinnar
í Bretlandi og ræða við brezka
raðamenn í því samibandi.
Skyldi nefndin skila áliti fyrir
nassta fund ráðlherranna, sem
halda á um miðjan desember.
,En jafnvei þessi tiilaga
mætti andstöðu Frakka. De
Murville lagði áherzlu á, að
hann myndi ekki samþykkja
fillögu, er fæli í sér hina
minnstu heimild um viðræðUr
við Breta. Það yrði túlkað á
bann veg, að franská ríkis-
stjórnin hefði fallizt á viðrœð-
ur við Bretland, og það væiri
andstætt stefnu Frakka í því
máli.
Árangur af fundinum var því
enginn, og Pierre Harmel, utan
rikisráðherra Belgíu, sagði á
fundinum: „Ég er ekki viss
um, að ég þoli enn einn slík-
an fund“.
Á barmi styrjaldar
vegna Kýpur
Kýpur komst aftur í fréttirn
ar í síðustu viku og þeirri, sem
nú er að líða — og leit svo
ut, er á Ieið, að styrjöld hæfist
milli Grikklands og Tyrklands.
Af því hefur enn ekki orðið,
en ef til nýrra átaka kemur
á Kýpur, telja fréttaritarar svo
til gefið mál, að Tyrkir hefji
feernaðaraðgerðir. í þessari
viku fullyrti t.d. yfinmaður tyrk
neska herráðsins, Cemal Tural,
hershöfðingi, að tyrkneskt her-
lið yrði örugglega sett á land
á Kýpur.
Kýkurmálið bomst á forsiður
dagblaðanna í síuðstu viku,
þegar til bardaga bom milli
grísbumælandi Kýpurbúa og
hinna tyrknesku sem eru í
minnihluta á eyjunni. Var
þetta á miðvikudag, og féllu
23, tyrkneskir menn og tveir
grískir. Vopnahlé komst á strax
næsta dag, en frá þessum degi
hefur oft komið til smávægi-
legri átaka, og yfirvöld á Kýp-
ur hafa sakað tyrkneska flug-
herinn um að hafa oftsinnis
sent flugvélar sínar inn yfir
lofthelgi eyjarinnar síðustu
dagana.
Átök þessi voru hin alvarleg
ustu í tæp tvö ár, en gœzlulið
Sameinuðu þjóðanna hefur ver
ið á Kýpur í tæp fjögur ár.
Hefur þeirn tekizt að halda
eyjaskeggjum nokkurn veginn
rólegum, hverjum þjóðflokki á
sínum helmingi eyjarinnar.
Uppíhaf þeirra átaka, sem
nU hafa átt sér stað er að finna
í atburðum fyrir hálfum mán.
síðan. Þá var leiðtogi tyrk-
neskr? manna á Kýpur, Rauf-
Oenktash, handtekinn, er hann
reyndi að fara á land í Kýpur
leynilega. Hann hafði verið
sendur í útlegð, og skyldi vera
það í þrjú ár.
Þetta sasti upp tyrkneska
menn á Kýpur, og rúmri viku
eftir nandtökuna var Denktash
— sem berst fyrir skiptingu
eyjarinnar í tvo hluta milli
þjóðarbrotanna — sleppt og
honum leyft að fara til Tyrk-
lands aftur.
Hafi handtakan æst upp tyrk
neska menn, þá hafði lausn
hans svipuð álhrif á hina grisku,
einkum þó Grívas hershöfð-
ingja, en hann hefur lengi bar-
izt fyrir sameiningu Kýpur við
Grikkland og m.a. beitt hryðju
verkastarfsemi í þeim tilgangi.
Limassol, sem hafa stöðugt ver-
ið þrætuepli síðustu árin.
Gsríkir menn höfðu, með sam
oykki fulltrúa Sþ leyfi til að
senda eftirlitssveitir gegnum
Ayos Theodoros. Þeir hafa ekkj
notfært sér þennan rétt síðan
i april, en nú hófu þeir um-
leitanir, gegnum fulltrúa 9þ,
þess efnis, að þetta leyfi feng-
íst að nýju. Tyrkneskir_ menn
voru andvígir þessu. Ákváðu
Grikkir þá, undir stjóm Grív-
as, að láta tU skara skríða
og sýna tyrkneskum mönnum
Til æsinga hefur komið I Tyrklandi, þar sem krafan er: „Herinn til
Nicósíu — Herinn til Aþenu.*’
Fréttaritari brezka stórblaðsins
„The Times“ telur, að Grivas
og aðrir öfgamenn grískir hafi
talið lausn Denktash mikinn 6-
sigur, og undanlátssemi við
rynki. Hafi Grívas því ákveðið
að sýna rækilega, að tyrknesk-
ir menn væru enn í minnihluta
á Kýpur, og gætu lítt staðið
gegn grískumælandi mönnum
þar. Þvi bom til átakanna í síð
ustu viku, en Ijóst þykir að þau
voru vel skipulögð.
Bardaginn átti sér stað á
eftirfarandi máta: Allt frá þvi
vopnahlé var samið í lok árs-
ins 1963, hafa Kýpurbúar af
tvrkneskum ættum búið um sig
í nokkrum þéttbýlissvæðum,
en hið stærsta þeirra nær yfir
norðausturhluta eyjarinnar og
Iduta höfuðborgarinnar, Nico-
siu. Þaroa eru staðsettir 650
tyrkneskir hermenn og „varð-
lið“ tyrkneskra manna, um
12.000 menn. Utan þessa svæð-
.s eru einstaka tyrknesk svæði,
þeirra a meðal þorpið Kosinou
og tyrknes'ki hluti Ayos Theo-
doros, en þar búa um 700 tyrk
neskir og 600 gdskir menn, en
uppþomaður árfarvegur aðskil-
ur hverfin.
Þessi þorp hafa lykilaðstöðu
varðandi þýðingarmestu vegina
á leiðinni frá Nicósíu til hafnar
oorganna í suðri, Larnaca og
i tvo heimana — líklega án
þess að hershöfðinginn ráð-
færði sig við stjómimar í
Nicósíu og Aþenu.
Grikkir sendu því eftirlits-
sveit iögreglu um Ayos Theo-
doros, og fyrsta daginn var
henni hleypt í gegn, en dag-
inn eftir, miðvikudag, höfðu
Tyrkir sett upp vegatálmanir
— traktora og plóga! Lögregl-
an, í herbifreiðum griska þjóð
varðliðsins, réðist þá gegn vega
tálmunum. Á þá var skotið, og
var það merkið, sem þjóðvarð-
liðar Grívas höfðu augsýni-
lega beðið eftir. Þeir höfðu
komið sér fyrir í hlíðunum um
nverfis bæinn, og hófu mikla
gagnárás er kostaði 23
Tyrki lífið. Sjónarvottar segja,
að fallbyssur og önnur slík
þung vopn hafi verið notuð
legnTyrkjum.
Ríkisstjórn hersins í Aþenu
pótti aftur á móti of langt
gengið, ekki sízt þegar Tyrk-
landsstjóm, sem í upphafi lagði
áherzlu á. að deilan yrði leyst
friðsamlega, fór að sýna tenn-
oroar. Um helgina stóðu herir
Grikkiands og Tyrklands hvor
á móti öðmm við Evros-fljót
í Þrakíu, en það myndar landa
næri ríkjanna.
Jafnframt bárust óstaðfestar
fregnir um kröfur Tyrkja þess
efnis m.a., að Grívas hershöfð-
mgi yrði kallaður til Aþenu og
að Grikkir fækkuðu í liði sínu
á Kýpur, en þar hafa þeir að
sögn 10.000 hermenn. *
Grívas kom síðan til Aþenu
a sunnudag, en neitaði að segja
neitt um ástæðuna. Talið er að
gríska herforingjastjórnin
muni halda Grívasi í Aþenu
um nokurn bima, á meðan til-
fmningahitinn lækkar nokkuð,
og eru þá höfuðandstæðingarn
ir báðir — Grívas og Denk-
tash — í eins konar afkæl-
ingu.
Átökin á Kýpur kafa verið
kærð til Sameinuðu þjóðanna,
og mun væntanlega rætt í Ör-
yggisráðinu.
Kýpur-deiian leiddi til breyt
inga á grísku herforingja-
stjórnuinni. Eimn þekktasti
diplómat Grikkja, Panayotis
Pipinelus, var gerður að utan-
ríkisráðherra og fékk frjálsar
hendur um lausn Kýpur, að
því er talið er. Pipinelus lýsti
þvi yfir, að hann hefði tekið
þetta embætti að sér einungis
vegna þess alvarlega ástands,
sem ríkir. Hann hefði skyldu
að gegna gagnvart Grikklandi.
Hann er þekktur sem mjög
góður samningamaður, én verk
sfnið erfitt. Auk þess sem Tyrk
ír hafa búið her sinn til átaka
og hækkað framiög sín til her-
mála um ca. 840 milljónir kr.,
benda ýmiss ummæli ráða-
manna til þess, að tyrkneska
ríkisstjórnin hafi ákveðið að
beita valdi. Orðrómur var á
kreiki um það í vikunni, að
gríska stjómin hefði fyrirskip
að hervæðingu í Aþenu, og
einnig hermdu fregnir, að ríkis
stjóm Makaríosar á Kýpur
befði í undirbúningi að kalla
út varálið grískumælandi
manna, ef á þyrfti að halda.
Ástandið varð enn alvarlegra
á miðvikudaginn var. Stríðsæði
var í uppsiglingu í Tyrklandi,
og ríkisstjóm Tyrklands krafð-
ist svars innan 48 klukkustunda
um það, hvort grísfca stjómin
hyggðist kalla heim herlið sitt
frá Kýpur. Jafnframt vísaði
tyrkneska stjórnin á bug tillögu
Grikkja um samningaviðræð-
ur. Talsmaður tyrkneskra
manna á Kýpur, Fazil Kuchuk,
lýsti því yfir, að nú væri ekki
lengur möguleiki á friðsam-
icgri lausn Kýpurdeilunnar.
Tyrkland vildi ekki stríð, en
gæti aftur á móti ekki þolað
núverandi ástand lengur.
U Thant. framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, leitaði
að lausn vandans á miðvikud.
Tiikynnti hann, að sérlegur
sendimaður yrði sendur til við
ræðna við ríkisstjórnir Tyrk-
lands, Grikklands og Kýpur. Er
augisýnilega stefnt að því, að
koma á viðræðum þessara
þriggja ríkisstjórna, en að baki
þeirra tilrauna standa m. a.
Bandaríkin, Bretland og Kana-
da.
Hvort þetta tekst munu
næstu dagar sýna, en í Tyrk-
landi er allt reiðubúið til styrj
aldaraðgerða, og þjóðin í stríðs
æsingi.
Enn segir Brown
„sannleikann"
George Brown, utanríkisráð-
herra Breta, lenti einnig í þess
Framihald á bls. 13