Alþýðublaðið - 22.11.1988, Page 4

4
Þriójudagur 22. nóvember 1988
Fertugasta og fjóröa
fiokksþing Alþýöuflokksins
er haldið viö tímamót í ís-
lenskum efnahags- og stjórn-
málum.
Lokið er einu mesta uþþ-
gangsskeiöi í þjóöarbúskapn-
um á seinni árum og þegar
farið aö gæta samdráttar
sem gæti ágerst. Fyrirtæki í
öllum atvínnugreinum eiga
nú við verulega rekstrarörð-
ugleika aö etja og atvinnu-
ástand er víöa um land
ótryggara en verið hefur um
langt árabil.
Stjórn efnahagsmála verð-
ur því ákaflega vandasöm á
næstu misserum. Hún verður
að miða að því að treysta af-
komu atvinnuvega og koma í
veg fyrir atvinnuleysi. Hún
verður jafnframt aö leggja
grundvöll að hagvexti í fram-
tíðinni með því að stuðla að
aukinni samkeppnishæfni ís-
lenskra fyrirtækja og aukinni
fjölbreytni í atvinnulífinu til
þess að tryggja batnandi lífs-
kjör og treysta undirstöður
velferðarríkis á íslandi.
Ríkisstjórn Þorsteins Páls-
sonar náði ekki saman um
aðgerðir til að taka á þeim
erfiðleikum sem steðja að
þjóðinni. Sjálfstæðisflokkur-
inn vék sér undan vandanum.
Alþýðuflokkurinn víkur sér
hins vegar ekki undan þeirri
ábyrgð sem hann er kjörinn
til af alþýðu þessa lands.
Hann gengurtil stjórnarsam-
starfs í ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar til þess að
takast á við aðsteðjandi efna-
hagsvanda.
Alþýðuflokkurinn er undir
það búinn að kljást við erfið-
leikana. Stefna flokksins i
efnahagsmálum hefurgengið
í gegnum róttæka endur-
skoðun á undanförnum árum.
Hún er nútímaleg og fram-
sækin. Hún byggist á raun-
sæju mati á því hverju sé
hægt að fá áorkað og kröf-
unni um að afrakstri efna-
hagsstarfseminnar sé á hverj-
um tima réttlátlega skipt
milli landsmanna. Stefna Al-
þýðuflokksins byggirannars
vegar á aukinni áherslu á
markaðsbúskap og minni af-
skiptum ríkisins af atvinnu-
málum en hins vegar á al-
mennum aðgerðum til að
stuðla að stöðugleika í efna-
hagsmálum. Þessi stefna er
ítrekuð. Fyrstu aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar eru tímabundn-
ar ráðstafanir sem nauðsyn-
legt var að grípa til við erfið-
ar aðstæður í efnahags- og
stjórnmálum. Þær leysa eng-
an vanda til frambúðar en
gefa lífsnauðsynlegt hlé frá
sífelldum verðlagshækkun-
um til að hægt sé að undir-
búa varanlegri ráðstafanir.
í stjórnmálum verður æ
Ijósara að núverandi flokka-
kerfi gengur nú óðum úr sér.
Fjölgun flokka á Alþingi hef-
ur gert það ákaflega erfitt að
mynda samhenta ríkisstjórn
sem getur fylgt markvissri
stefnu. Flokkum hefurhins
vegar fjölgað vegna þess að
gömlu flokkarnir fjórir hafa
verið seinir til að svara kalli
tímans. Almenningur gerir
kröfur um nýjar áherslur í
stjórnmálum sem gömlu
flokkarnir hafa ekki tiieinkað
sér. í þessu liggur meðal
annars skýringin á undirtekt-
um almennings við málflutn-
ingi Kvennalistans, sem einn-
ig er þó auðvitað ajhvarf
óánægðra kjósenda.
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
urekki innri burði til þess að
vera leiðandi afl í íslenskum
þjóðmálum. Það er brýn þörf
á því að ný og öflug stjórn-
málahreyfing taki við því hlut-
verki Sjálfstæðisflokksins að
vera stærsti flokkur á islandi.
Jafnaðarstefna Alþýðuflokks-
ins getur orðið grundvöllur
að slíkri stjórnmálahreyfingu.
Hún byggir á hugsjónum um
frelsi, jafnrétti og bræðralag.
Markmið hennar er að koma
á réttlátu þjóðfélagi þar sem
sérhver einstaklingur hefur
tækifæri til að öðrlast þroska
og njóta lífshamingju. Jafn-
aðarstefnan er alþjóðleg.
Hún fer ekki í manngreining-
arálit. Hún er í eðli sínu frið-
arstefna og jafnaðarmenn
hafa alla tið hafnað ofbeldi í
hvaða mynd sem það birtist.
Jafnaðarstefnan er lýðræðis-
stefna. Hún grundvallast á
rétti einstaklingsins til að
hafa áhrif á félagslegt um-
hverfi sitt. Hún er umhverfis-
verndarstefna, sem hefur vel-
ferð fólks að leiðarljósi.
Vegna alls þessa höfðar
stefna Alþýðuflokksins til
þorra íslendinga ef rétt er á
haldið. íslenskir jafnaðar-
menn hafa verið sundraðir í
ýmsa flokka um langt skeið.
Nú er betra tækifæri en oft
áður til að sameina krafta
þeirra á öllum sviðum þjóðfé-
lagsins, í félagasamtökum, í
verkalýðshreyfingu, i sveitar-
stjórnum og á Alþingi.
Fertugasta og fjórða
flokksþing Alþýðuflokksins
leggur að þessu sinni
áherslu á eftirfarandi mál
sem öll eru hluti af jafnaðar-
stefnunni:
ALÞJÓDASAMSTARF
Þjóðir heims standa nú
frammi fyrir mörgum sameig-
inlegum verkefnum. Þetta á
auðvitað við um friðarmál en
einnig um umhverfis- og
menningarmál ekki síðuren
um viðskipta- og efnahags-
mál.
Alþýðuflokkurinn leggur
ríka áherslu á gagnkvæma
afvopnun stórveldanna og
friðsamleg samskipti þjóöa
heims. Flokkurinn fagnar
þeim árangri sem stórveldin
hafa náð með samningum
um fækkun kjarnorkuvopna
og styður frekari viðleitni í
þessa átt. Alþýðuflokkurinn
telur sérstaklega mikilvægt
að komið verði í veg fyrir að
fækkun kjarnorkuvopna á
landi verði til þess að þeim
fjölgi á höfunum. íslendingar
hafa verið fullgildir þátt-
takendur í varnarsamstarfi
vestrænna þjóða og er engin
ástæða til að gera grundvall-
arbreytingu í því efni.
Staóbundnar afleiðingar sí-
vaxandi iðnframleiðslu og
velmegunar — umhverfis-
spjöll og mengun —- hafa
legið í augum uppi. Nú bend-
ir hins vegar margt til að
mengun af völdum iðnfram-
leiðslu séu orðin það mikil
að breytt geti sjálfum grund-
velli náttúrulegs umhverfis
og þar með lífs á jörðinni.
Hér má sérstaklega benda á
eyðingu óson-lagsins, upp-
söfnun kolefnistvíildis í
andrúmsloftinu og megun
sjávar. Þessi umhverfisvanda-
mál eru þess eðlis að alþjóö-
legt samstarf þarf til að tak-
ast á við þau. Alþýðuflokkur-
inn leggur ríka áherslu á að
íslendingar láti ekki sinn hlut
eftir liggja í því samstarfi.
Fyrir frumkvæði Alþýðu-
flokksins var þaö samþykkt á
nýlegum formannafundi jafn-
aðarmannaflokka í Evrópu að
tekinn var eindregin afstaða
til umhverfisverndar sem tek-
ur fullt tillit til íslenskra
hagsmuna varðandi verndun
lífríkis sjávar. Þetta er dæmi
um þann árangur sem íslend-
ingar geta náð á þessu sviði
á alþjóðavettvangi með ötulli
málafylgju. Alþýðuflokkurinn
fagnar nýlega samþykktri
áætlun Norðurlandaráðs um
varnir gegn mengun sjávar en
í því efni er hlutur jafnaðar-
mannaflokkanna stór. Alþýðu-
flokkur minnir jafnframt á
nauðsyn þess að íslendingar
komi sínum eigin vörnum
gegn mengun sjávar í lag hið
allra fyrsta.
Evróþubandalaginu vex nú
stöðugt ásmeginn. Ákvörðun-
in um að komið verði á sam-
eiginlegum heimamarkaði
bandalagsins fyrir árslok
1992 kallar á víðtæka sam-
ræmingu á löggjöf og við-
skiþtareglum jafnt innan
bandalagsins sem hjá við-
skiptaþjóðum þess. Meiraen
helmingur utanríkisviðskipta
íslendinga hvort sem miðað
er við innflutning frá eða út-
flutning til rikja Evrópu-
bandalagsins. íslendingar
verða því að taka þátt í þessu
samræmingarstarfi og laga
sig að þeim breytingum sem
óhjákvæmilega verða á
stjórnarfari í Vestur-Evrópu á
næstu árum og áratugum. ís-
lendingareru I menningar-
legu og efnahagslegu tilliti
Evrópuþjóð og framtíðarhorf-
ur þjóðarinnar eru að veru-
legu leyti tengdar þróun á
meginlandi.Evróþu. Sérstaða
íslendinga er hins vegar sú
að afkoma þjóðarinnar bygg-
ist í ríkum mæli á takmark-
aðri auðlind sem ekki er til
skiptanna. Þessi sérstaða ís-
lendinga hlaut mikilvæga við-
urkenningu á fundi formanna
jafnaðarmannaflokka Evrópu
sem áður var getið. Þótt ís-
lendingar gerist ekki aðilar
að Evrópubandalaginu eru
gagnkvæmar ívilnanir á sviði
viðskipta eðlilegt samnings-
efni og einnig margvísleg
samskipti á sviði menningar
og vísind.
Norræn samvinna hefur á
liðnum árum verið snar þátt-
ur í samskiptum íslendinga
við aðrar þjóðir. Hingað til
hefur þessi samvinna verið
þýðingarmest og árangursrík-
ust á sviði menningarmála.
Þýðing þessa samstarfs hef-
ur nú aukist á öðrum sviðum.
Þannig hefur samstarf í at-
vinnumálum og framkvæmd-
um aukist meðal annars með
tilkomu Norræna fjárfesting-
arbankans og nú á siðustu
misserum hefur þróun
Evrópubandalagsins og EFTA
og vaxandi áhersla á lausn
umhverfisvandamála aukið
mikilvægi norrænnar sam-
vinnu fyrir ísland. Alþýðu-
flokkurinn hveturtil þess að
samstarf og samvinna
norrænna þjóða á sviði efna-
hags-, umhverfis- og menn-
ingarmála verði enn efld.
KJARA- OG LAUNAMÁL
Alþýðuflokkurinn leggur
ríka áherslu á að samnings-
rétturinn er grundvallaréttur
launafólks. Undanfarna mán-
uði hefur kaupmáttur rýrnað
vegna hækkandi verðlags
meðan laun hafastaðið í
stað. Launamisrétti hefur
aukist í góðæri liðinna ára og
alltof breitt bil myndast milli
hæsty og lægstu launa. Nú
þegar kreþpir að i þjóðarbú-
inu er mikilvægt að Alþýðu-
flokkurinn standi vörð um
kauþmátt lægri launa i þjóð-
félaginu. Þensla á vinnumark-
aðnum, yfirborganir og af-
nám samningsréttar hafa
dregið stórlega úr möguleik-
um samtaka launafólks til að
hafa áhrif á laun og lífskjör í
landinu. Alþýðuflokkurinn
leggur sem fyrr höfuðáherslu
á að draga úr misskiptingu
tekna í þjóðfélaginu og jafna
lífskjör. Nauðsynlegt'er að
samningsrétturinn verði end-
urreistur.
JAFNRÉTTI í LAUNAMÁLUM
Alltof hægt hefur miðað í
jafnréttismálum hér á landi á
undanförnum árum. Enn
skortir mikið á að jafnrétti
ríki í launamálum karlaog
kvenna. Alþýðuflokkurinn
leggur ríka áherslu á að ná
fram launajafnrétti. Misrétti í
launamálum stafar ekki síst
af aukagreiðslum af ýmsu
tagi. Hér er hið opinbera und-
ir sömu sök selt og einka-
fyrirtæki. Rétt væri að ríkið
gengi hér á undan með góðu
fordæmi og jafnaði launakjör
kynjanna. Þær jafnréttisáætl-
anir sem unnið er að á veg-
um ríkisins gefa færi á raun-
hæfum aðgerðum til launa-
jöfnunar. Alþýðuflokkurinn
hvetur til þess að þessi færi
verði markvisst notuð. Þá
fagnar flokkurinn þeirri
áherslu sem félagsmálaráð-
herra hefur lagt á að auka
áhrif kvenna hjá hinu opin-
bera.
ATVINNULÝÐRÆDI
Það eru grundvallarréttindi
hvers manns að fá tækifæri
til að hafa áhrif á umhverfi
sitt og afkomu. Þetta á ekki
síst við atvinnu og vinnustað.
Þróun til aukins atvinnulýð-
ræðis hefur staðnað hér á
landi á sama tíma og vald-
dreifing af þessu tagi hefur
fest æ betur í sessi í ná-
grannalöndunum. Alþýðu-
flokkurinn telur þátttöku
starfsfólks í ákvörðunum
sem varða atvinnu þess og
vinnuumhverfi grundvallar-
atriði sem tryggja verði með
löggjöf og eftirrekstri sam-
taka launafólks.
Örar tæknibreytingar gera
sifellt meiri kröfur um mennt-
un launafólks. Samtök launa-
fólks og atvinnurekenda hafa
með aðstoða ríkisvaldsins
tekið duglega á starfsmennt-
unarmálum nokkurra atvinnu-
stétta. En langt er frá því að
launafólk sitji almennt við
sama borð í þessu efni. Al-
þýðuflokkurinn telur að setja
þurfi löggjöf um starfsmennt-
un í atvinnulífinu þar sem
kveðið er á um stuðning rík-
isvaldsins við og almennan
rétt launafólks til starfs-
menntunar.
Alþýðuflokkurinn leggur
áherslu á að átak verði gert í
vinnuverndarmálum. Vinn-
andi fólk á rétt á góðum að-
búnaði á vinnustað og vernd
gegn slysum og sjúkdóma-
hættu sem kunna að fylgja
störfum þess.
SAMRÆMD LÍFEYRISRÉTTINDI
Alþýöuflokkurinn leggur
sem fyrr mikla áherslu á
samræmingu lifeyrisréttinda
allra landsmanna. Þessi sam-
ræming þarf að fara fram
samhliða endurskoöun al-
mannatrygginga. Frumvarp
sem laut að þessu vartilbúiö
f fjármálaráðuneytinu á slð-
asta vetri og var kynnt á Al-
þingi i vor. Alþýðuflokkurinn
hvetur til þess að það verði
afgreitt á yfirstandandi þingi.
ENDURRÆTT
HÚSNÆÐISLÁNAKERFI
Þaö eru sjálfsögð mann-
réttindi að búa við öruggt
húsaskjól. Það er þvl Alþýðu-
flokknum sérstakt fagnaðar-
efni að margra ára baráttumál
hans I hýsnæðismálum,
kaupleiguíbúðir, er I höfn og
fyrstu kaupleiguíbúðirnar rísa
nú um land allt. Brýnt er að
fjármagn sem varið er til
kaupleiguíbúða og annarra
félagslegra (búðabygginga
verði aukið. Þetta er ekki síst
hagsmunamál sveitarfélaga á
landsbyggðinni sem oft verð-
ur að sjá á eftir fólki vegna
húsnæðiseklu. Það er Ijóst
aö almenna húsnæðislána-
kerfið sem komið var á fót ár-
ið 1986 hefur að verulegu
leyti brugðist. Nauðsynlegt
er að sú endurskoðun sem
nú fer fram á húsnæðislána-
kerfinu leiði til réttlátari lána-
fyrirgreiðslu og styttri bið-
tíma eftir húsnæðislánum.
Það er grundvallaratriði að
tekið verði mið af greiðslu-
getu einstaklinga og fjöl-
skyldna við lánveitingar til
húsnæðisöflunar. Þýðingar-
mikið skref I aðbúnaði aldr-
aðra hefur veriö stigið meö
nýsettri reglugerð um hús-
næðislán til aldraðra sem
hyggjast skipta um húsnæði
og flytja I þjónustuíbúðir.
Þetta nýja lánafyrirkomulag
mun skipta sköpum I upp-
byggingu þjónustuíbúða fyrir
aldraða og auðvelda þeim
íbúðaskiptin.
FJÖLSKYLDUSTEFNA
Samfélagið hefur alls ekki
brugðist nógu skjótt við
þeim breytingum sem orðið
hafa á íslenskum vinnumark-
aði á undanförnum árum með
stóraukinni atvinnuþátttöku
kvenna. Nú er algengast að
foreldrar séu báðir fjarri börn-
um sínum langan vinnudag.
Langur vinnutími foreldra
samrýmist ekki þörfum
barna. Staðgreiðslukerfi
skatta er mikilvæg forsenda
styttingar vinnutíma. Athuga
þarf rækilega hvort ekki má
gera frekari breytingar á
vinnumarkaði, meðal annars
á launakerfum, sem stuðla
að styttingu vinnutlma. Aukin
atvinnuþátttaka kvenna kallar
á nýjar lausnir I dagvistun
barna. Foreldrar, sem þess
óska og þurfa, verða að eiga
þess kost að koma börnum
sínum I dagvistun, sem býður
upp á sveigjanlegan dvalar-
tlma I samrænni við vinnu-
tima foreldra. Á þessu sviði
hafa sveitarfélögin verk að
vinna. Skipulag grunnskóla
miðast við atvinnu- og lífs-
hætti sem heyra sögunni til.
Alþýðuflokkurinn telur brýnt
að grunnskólar landsins verði
einsetnir, skóladagur nem-
enda samfelldur og það sem
nú flokkast undir heimanám
veröi unnið í ríkari mæli í
skólunum og aðstaða barna
til náms þar með jöfnuð. Sér-
staka áherslu verður að
leggja á lengingu skólatíma
yngstu nemenda grunnskól-
ans. Þar til þessum markmið-
um er náö er áríðandi að
nemendur eigi kost á athvarfi
i skólunum utan skólatíma
og hafi aðstöðu til að matast
og þar sé á boöstólum góður
og hollur matur.
VALDDREIFING
Alþýðuflokkurinn vill
hrinda i framkvæmd þeim til-
lögum um nýja verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga
sem byggjast á því að fleiri
verkefni aö sviði opinberrar
þjónustu séu falin sveitar-
félögum jafnframt þvi sem
sveitarfélögunum sé gert fjár-
hagslega kleift að takast á
herðar aukin umsvif. Jafn-
framt verði sveitarfélögin
efld. Rikisvaldiö verður að
standa við fjárhagsskuldbind-
ingar sínar gagnvart sveitar-
félögunum, sérstaklega Jöfn-
unarsjóði sveitarfélaga.
Breyta verður reglum Jöfnun-
arsjóðsins þannig að hann
gegni raunverulegu jöfnunar-
hlutverki. Meö því að færa
staðbundna opinbera þjón-
ustu í auknum mæli til sveit-
arfélaga er frumkvæði, fram-
kvæmd og fjármálaleg
ábyrgð færð til eins aðila
sem lýtur beinni stjórn þeirra