Tíminn - 03.03.1968, Qupperneq 5

I
SUNNUDAGUR 3. marz 1908.
TÍMINN
an konan mín hafði íulla
heilsu gat hún tekið að sér
mím stlörf, ef óg vék mér frá.
— Mundu jafn félagslega
sinnaðir menn og bændur
ekki geta komið sér saman um
þessa Skipan mála og heldur
þú, að þeir hafi ekki efni á
því? _
—■ Eg mundi ekki segja, að
bændur hefðu efni á þessu,
en þeir munu samt gera þetta.
—. Viidirðu bonga , mér
svona 15 þús. kr. ef ég hirti
fyrir Iþig ærnar í mánuð?
— Ég mundi hiklaust gera
þSTÍ og telja mér það ekki
um megn og j'afnrvel verða feg-
inn, því að bændur eins og
aðrir þur-fa að geta tekið sér
fri frá störfum.
— Gætu ekki flestir bændiur
gert það?
— Ekki núna.
— Vegina of iítilla búa?
— Bæði vegna þess og o£
lágs verðs á búvörum og enn
fremur að tilraunastanf og leið
'beininganþjónusta hefiur ekfci
staðið á þeim gnunni, sem ís-
lenzkar aðstæður og veðurfar
'krefjast.
—. Nú, ráðunautar á hverj
um fingri?
___Nei, það er of mikið sagt.
Eins og ég tók fram í byrjun,
hefur iandlbúnaðurinn ekki þró
ast, heldur hefur orðið bylt-
ing. Og mlá ég benda á aðstæð-
mx okkar á Austuriandi. Til-
raunastöðim er uippi á Skriðu-
klaustri. Hún er svo fjarriþví
að vera mælifcvarði fyrir aust-
firzka bændur eims og hugsan-
legt er. ŒBún er eins lanigt frá
sjó og finnanlegt er og jarð-
vegsuppþyigging þar er fjarlæg
því, sem annars staðar er á
Aiusturlamdi. Árið 1065 þegar
herjaði þetta gífurlega kai,
sem máði ekfci upp á tilrauma-
stöðina né Fljótsdal, var það
fyrsta krafa ökkar bænda út
á EBéraðinu, að tilraunastöðin
færði starfsemi sína út tiil okk-
ar að einhverju leyti og starf-
aði við svipaðax aðstæður og
almenningur býr við. Þessu var
svarað mjög vinsa.mlega þann
ig að upp voru teknir tiirauna-
reitir á þrem stöðum á Héraði.
— Hivað annars um kalið?
—i Eins og ég sagði áðan,
þá lagði Tilraunastöðin á
'Skriðukiaus.tri út þrjár tilraun
ir á Héraði tii rannsókna á
kaii og okkur virtist, vakning
væri meðai ráðamanna í land-
búnaði og landbúnaðarráð-
herra, að nú sfcyldi gera stórt
átak tiil rannsókma á þessu n
vágesti, hvorki spara fé né fyr-
irhöfn. En því miður, þetta
hefur farið á aðra lund. Lítið
hefur verið gert og alls ekkart
aukið fjármagn fengizt þrátt
fyrir milljónatjón bænda af
völdum kalsins. Okkur bændun
um er sagt, að alilt sé þetta
fytrir óva'ndaða jarðvinnslu og
svo verði að kýfa allt flatlendi
til að verjast vatni og klaka.
Slíkt er gifuriega dýrt og vand
séð að nokkuð dugi.
— En það er lífca dýrt að
vera graslaus.
— Það er d'ýrast og ég viil
vekja athygli á, að fátt hefur
orðið kaisvæðunum eins dýrt
og sú skoðun, sem var ríkj-
andi hjá leiðandi mönnum í
landbúnaði, að hægt væri að
hafa mjög mikinn arð af flatar
einingu, þ.e.a.s. hafa lítið tún
'og gjörnýta það. Ég vil meina,
að þetta sé misskilningur.
Við eigum stórt land og ekk-
ert þrengir að okkur í rækt-
uninni. Við erum tryggari fyr-
ir árstíðarsveiflum með því að
hafa stórt land í ræktun og
ætla því ekki að gefa hámarks
afrafcs'tur.
— En fcostar ekki mikinn
álburð á stórt land?
— Jú, en það kostar litið
meira að dreifa áburði á tvo
ha. en einn.
— Ekki má nú svelta land-
ið?
— Hvar eru takmörkin á því
að svelta? Hjá okkur er veðr
áttan á þá lund, að ágústmán-
uður getur gjarna verið ákaf-
lega þurr og septemfoer líika.
Ef við dreifuim köfnunare.fnis-
áburði á aftur til að fá hlá,
krefist hann þess, til að koma
grösunum til góða að fá bæði
hita og raka, en oft vill brenna
við víða á Austurlandi, að rak-
ann vantar og þar með mýtist
ekki jurtunum nema partur af
köfnunarefninu á þes.su vaxtar
skeiði, en himn hluti áburðar-
ims geymiist þar til haustrigr
ingármar koma í október Dg
ekkert' einsd'æmi að sjá þ'á
túnin í fullum blóma fyrri
foluta nóvember oig þá er stutt
í frost. Þegar svona stutt er í
frostið og jurtin fær engan
tiíma til að saifna forða fyrir
veturinm, þolir hún ekki svona
langa fro9tavetur eins og verið
hafa að undanfornu.
— Nú eruð þið uppgefnir
við kornræktina á Héraði eða
því sem nœst. Var þetta ævin-
týri?
— Ævimtýri, segir þú. Ég vil
mú ekki nota það orð. Ég hafði
10 ha. undiir kornd í nokkir
ár og kornræktin gaf nokkuð
góðan arð.
— Gaf hún nógu góðan arö
tiil að þola verri árin?
— Já, allt fram undir það,
að breytimg varð á innf'lutn-
ingi korns. Þá urðu breyttir
verzlunarhœtlir þess valdandi,
að verð lækkaði með innflutn-
ingi fóðurblanda frá Evrópu,
en áður munum við hafa keypt
á diýrasta markaði heims, sem
var ísl. landbúnaði og þar' með
neytendum ákafTega óhagstætt.
— En af hverju þurfti að
kauipa .kornið frá Ameríku?
— Ég viil nú e'kki svara
þessu. Það er kannski við-
kvæmit mál, én mér er sagt, að
Vdðskip'tasamni.ngur ríkisvalds-
ins hafi verið á þessa lund.
— Það var gaman að -heyra,
að kornræktin hafi borgað sig,
en hvað fékkst þú mikið fóður-
korn af ha.?
— Ég fékk 'd' þessum árum
12—15 tun'nur af þrostuðu og
spirunarhæfu korni og það var
mjög gott til fóðurs. Þar sem
ég hafði hænsnabú, gat ég gert
samanburð á hvað það var
betra handa varphænsnum en
misjafnt og gamalt erlent
korn. En 9vo tiil viðbótar þessu
var hálmurinn líika góður fyrir
hesta og sauðfé. Á þessum
tíma voru kalár á Austurlandi,
‘58, ‘62 og ‘65 og þá var þetta
dýrmætt fóður hálmurinm, og
mikil trygging með kjarnfóðr-
inu.
— Ertu hættur kornrækt-
inni?
— Ég sáði ekki korni í vor
þvi að síðastþ vetur sýndd okk-
ur,‘að það myndi ekki stand-
ast samkeppni við imnflutt.
— Finnst þér vænt um korn
ræktina?
— Hún er yndisleg og
ég heí fáa sjón séð fegurri en
foylgjandi 'kornakur.
Fyrs-t notaði ég 6 raða bygg
en vegna rokhættu breyttó ég
í tvíraða. Þótt það gefi miinna
kornmagri er þa? rryggara og
þo'lnara fyrir veðrum.
— Það er stundum rætt um,
að nokkrir erfiðleikar séu á
félagslífi í sveitum og vont að
koma unglingum til framhalds
menntunar. Telur þú, að hægt
sé að flytja æðri menmtun út
á landsbyggðina?
— Við erum það fámennir
ennþá, að háskólamenntun á
ekki rétt á sér nema í Reykja-
Gilsárteigur.
vík, en jafn framt vil ég leggja
þunga áherzlu á það, að önnur
menntun, gagmfræða- og
me.nntask'ó'la fari fram á lands-
'byggðinm og að því þurfi að
stefna. Á Austurlandi er trví-
m'ælalauist grundvöllur fyrir
menntaskóla og . bráðnauðsyn-
legt að hrinda því miáili í fram-
kvæmd. Það er ekki, heilbrigt
ástand, sem nú ríkir í skóla-
málum AusturTands, að ekki
komist nema hluti þeirra nem-
enda í alþýðu- og gagmfr. sk.
sem um skólavist sækja. T.d.
Alþýðuskólinn á Eiðum, sem
veitir gagnfi-æða- og Tands-
prófsfræðslu getur ekki nálægt
því sinnt öllum umsóknuim.
Fyrir árið ‘66 komst inm í sfcól-
ann að sögn skólastjórans 1
af hverjum þrem, sem sóttu
um nám í 2. bekk miðskóla
og landisprófsdeiTd.
— Hvað gildir það fyrir þa
umglinga, sem ekki komast i
skóla vegna þrengsla? Eru þeir
ekki sviknir af þjóðféTaginu?
— Vissulega gróflega sivifcn
ir og þjóðfélagið ætlar skv.
fræðsMögum að veita ungling-
um þessum fræðslu. Það er á-
fcveðið fyrirheit, að s'kylduniám
Síkiuli framkvæmt. Nemendur
hjá okkur í barna- og ungliniga
skólum fá ekki nema 3. n
kenmsku á vetri. Þeir eru hálff-
an má.n í skólanum og hálf-
an mán. heima og þar með eri
sú kvöð færð yfir á heimilin
að sjá um fræðsluin'a að hálfu
á móti skóTuinum.
—'Hefur þjóðfélagið gert
eins m.ikið fiyrir þeasa nemend-
ur og það hefur lofað og geta
þeir setið við samá borð og
himir, sem notið hafa kennslu
í 7—8 mán.?
— Það hvarlar ekfci að o'kfc-
ur, en heimiTin reyna að koma
þarna í skarðið fyrir ríkið.
—• Greiðir þú minna til
fræðslumála en maðurinm í
þéttbýiinu?
— Það er mér alveg hulið
ef ég borga minna. Ég hygg,
að ég borgi jafnt til þeirra.
— Stendur rí'kisvaldið þá
ekki við samning áinn við þig?
— Nei, hreint ekki!
— Nokkrar gagnráðstaf-
anir?
— Já, við höfum U'ppi okk-
ar áætlanir, en ríkisvaldið hef
ur ekki myndað sér nógu fasta
stefnu i fræðslujriálum. Það
hefur verið mjög hvarflandi í
framkvæmd fræðslulaganna.
Það hefur 1 mörgum tilfellum
gefið kost á því, að eitt hrepps
félag byggi og reki s'kóla. En
hreppsfélag með 1150—200 ífoúa
getur aldrei rekið skóla á sama
grumdvelili og í fjölbýlinu. I>að
vœr varla kennara tii starfa og
ég vil fella þungan dóm á
stjóm fræð9lumála — vegna
skipulags eða skipulagsleysis
skólamála.
—■ Hvað er þá tiil varnar?
— Að þjappa kólunum
meira saman, Táta fleiri hrepps
félög standa að hverjum skóla
og mynda stærri heilddr.
— Minnst hefur verið á, að
breyta þeirri hreppaskipun,
sem nú*er þannig, f'leiri lu-epp-
ar renni saman í eitt sveitar-
félag. Væri þetta t.d. leið.
— Já, það má segja, að
þetta vœri leið, en þetta ,er
ekkert lausnarorð. Það verður
alltaf tilíin.ningamáil'að breyta
hreppaskipun, en ég held, að
þetta sé að mestu ókannað
mál og þeir, sem með þessi
máil fara 'séu sjálfum sér mjög
ósamkvæmir. Fram að þessu er
að minni hyggju ekkert dœmi
til þess, að sveitarfélög hafi
verið sameinuð, heldur hefur
af O'pimberri há.lfu verið míkl.u
meiri tilihneiging til að kljúfa
sveitarfélög. T.d. þegar Egils-
staðaþorp er myndað á miðju
Héraði, er það klofið út úr
Eiðahreppi og Vallahreppi.
Um svipað leyti er Höfn í
Hornafirði gerð að sérstökum
hreppi úr Nesjahreppi. Þann-
ig heffur öll þróun verið að
kljúfa hreppsfélög niður í
smærri einingar, en nú er Ioks
farið að tala um að stækka
heildirnar, en í sumum tilfell-
um er þetta ekki framkvæm-
anlegt nema breyta öðru skipu
lagi og á ég þá við sýslumörk-
in.
Það væri vissulega hagræð-
ing í því að sameina Múla-
sýslur og einnig þá hreppa,
sem eiga landfræðilega og fé-
lagslega ffiest sameiginiégt.
En sivo ég víki aiftur að skóla
málunum. Það er mikil nauð-
syn, að sem sterkastar heildir
séu um hvern barna- og ung-
lingaskóTa og ég tel fráleitt
fyrir sveitirnar, að búa við
þann hátt, sem verið hefur, að
börnin ffái aðeins þriggja mán
aða kenmslu á vetri hverjum
og því fráleitara, að tveir síð-
ustu vetur skyldunámsins seu
með þeim kennsluhiáttum. Það
verður að hafa skólahúsin í
sveitum það rúm, að hægt sé
að veita lengri kennslu. Einn-
ig þyrfti að veita börnunum
tilsögn í söng og hljóðfæra-
leik.
— Já, Snæþór. Þróunin er
ör og að mörgu að hyggja.
— Já, íslenzkur landbúnáð-
ur hefur vissulega tekið hröð-
um breytingum að undanförnu
eins og fiest aninað í okkar
þjóðféJagi. Nokkur mistök
hafa orðið, en af þeim má
læra.
Aðstaða til menntunar og
lífsþæginda þ’arf að vera sem
jöifnust í sveit og við sjó.
Við eigum stórt iand og að
mörgu leyti gott. En þjóðin er
f'ámenn og það kostar nokk-
urn manndóm að búa svo í
landinu að til heilla horfi.
Þótt gaman hefði verið að
kynnast skoðunum þessa
greinda dugandi bónda á fleiri
sviðum mumim við hér láta
staðar numið, og óskum hon-
um og fjölskyldu hans alls vel-,
farnaðar.
Halldór.
/______
Útgeröarmenn
Síldarsaltendur
i
Höfum til leigu úrvals söltunaraðstöðu, hvort
sem um er að ræða móttöku fersksíldar til söltun-
ar eða frekari meðhöndlun síldar, sem söltuð
hefur verið um borð í síldveiðiskipum.
Frekari upplýsingar veitir bæjarstjórinn í Siglu-
firði, sími 7-13-15.
Hafnarsjóður Siglufjarðar