Tíminn - 20.03.1968, Side 8

8
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 20. rnarz 1968
Margt hefur gerzt á alþjóða
vettvangi síðustu daga og vik-
ur, sem áhrif kunna að hafa
um langa framtíð. Hvað mest
áhrif hafði gullæðið í Evrópu
og svo hið breytta stjórnmála-
ástand í Bandaríkjunum. Þá get
ur þróunin í Tékkóslóvakíu
haft veruleg áhrif til frjálslynd
ari stefnu í Austur-Evrópuríkj
um, og leitt til sífellt minnk-
andi áhrifa leiðtoga Sovétríkj-
anna á innanríkismál þeirra
landa.
Mesta gullæðið.
Fyrir og um síðustu helgi
voru margir svartsýnir á fram
tíð peningamála í heiminum.
„Þetta verður þýðingarmesta
helgin, sem margir okkar munu
lifa. Efnahagsleg velgengni okk
ar í framtíðinni verður ákveð
in í Washington um helgina".
Þetta ritaði einn af efnahags-
málasérfræðingum brezku stór
blaðanna á sunnudag.
Ástæðan var auðvitað gullæð
ið, hið mesta sem um getur á
gullmörkuðum í London, París
og Ziirich. Þetta æði hafði um
helgina staðið í tvær vikur. í
siðustu viku einni var selt í
London gull fyrir 500—750 þús
und sterlingspund, en gullforði
Bandaríkjanna nam 5000 pund
um fyrir 12 dögum. Verð gulls
ins á mörkuðunum hækkaði
stöðugt, þar til á föstudag, að
það náði 45 dollurum únsan —
10 dollurum hærra verð en
hið fastákveðna, sem er 35
dollarár hver únsa.
Á fimmtudag voru, að því er
sérfræðingar telja, seld 200
tonn af gulli í London. Var
þetta algjört met, en venjuleg
dagsala er 3—5 tonn.
Er hér var komið var Breta-
drottning vakin snemma morg
uns 15. þ. m. og undirritaði fyr
irskipun þess efnis, að gull-
markaðurinn, kauphöllin og
aðrar svipaðar fjármálastofnan
ir skyldu vera lokaðar þann
dag.
Brátt kom í ljós, að þetta
hafði verið gert að ósk Banda
ríkjamanna, sem voru orðnir
verulega hræddir við guliæðið,
þótt ekki gripu þeir til þeirra
ráðstafana, sem nauðsynlegar
eru. Jafnframt var kallaður
skyndifundur allra „Gullsjóðs-
landanna", nema Frakklands, í /
Washington. Brátt tóku Seðla
bankastjórar Bretlands, Belgíu,
Þýzkalands, Hollands, ítalíu og
Sviss að streyma til Washing-
ton, þar sem þeir hófu fund
með bandarískum kollega sín-
uim á laugardag.
Fúndinum lauk seint á sunnu
dagskvöld, og niðurstaðan varð
sú, er flestir töldu sennilegasta
— og jafnframt ófullnægjandi.
Gulisjóðslöndin ákváðu að hætta
að selja gull sitt á frjálsum mark
aði. Þar mættu spákaupmenn
kaupa og selja að vild á því
verði. sem myndaðist hverju
sinni. Aftur á móti myndu
bankarnir halda áfram að selja
hver öðrum gull á $35 únsuna.
Þetta þýðir í raun og veru að
gullsjóðurinn er liðinn undir
lok sem slíkur.
Strax á mánudag lækkaði
verðið á gullmarkaðinum í Par
fs úr $44 únsan á föstudag í
$40.19 á mánudagskvöld. Gull
markaðurinn í London var lok
aður; telja sumir að miðstöð
gullsölu flytjist nú þaðan til
Parísar og þó einkum til Zúrich
í Sviss.
Þótt sjó hafi lægt í blli, hef
ur peningavandamálið ekki
verið leyst. Grunnorsök þess
vanda sem við er að glíma nú
er vantrú á dóllaranum, og
sú vantrú stafar af því hversu
mikið magn dollara er í hönd-
um útlendinga og Bandaríkja-
manna erlendis. Gullforði
Bandaríkjanna hefur minnkað
verulega og er nú innan við 12
milljarða dollara, en dollara-
skuldbindingar landsins til
skamms tíma nema 3á milljörð
um. Bandaríkjamenn eru
skiþdbundnir til að leysa hvern
dollar inn með gulli. Allir sjá
að slíkt er óframkvæmanlegi
Þetta vekur óróa, og eins
vonir spákaupmanna um að
Bandaríkjamenn neyðist til að
hækka verð gúllsins. Þess
VJegna keypt\i allir þeir gull,
sem gátu, i von um mikinn
gróða síðar.
Efnahagssérfræðingar telja
tveggja-verða-kerfið einungis
bráðabirgðalausn. Þetta muni
ekki leysa vandann, en geti
Ieitt til þess að verðið á gulli
milli seðlabankanna verði einn
ig hækkað.
Þeir benda á, að frumorsök
vandamálsins í dag sé óhagstæð
ur greiðslujöfnuður Bandaríkj
anna ár eftir ár. Verði ékki úr
þessu bætt með nokkuð róttæk
um ráðstöfunum, þá sé erfitt
að hindra spákaupmennskuna.
Spákaupmenn sannfærast ein-
faldl. ekki um að verð alls gulls
'hækki ekki nema til slíkra ráð
stafana verði gripið. Þykir
mönnum Johnson forseti hafa
sýnt „Wilsons-aðferðir“ í efna
hagsmálum undanfarna mán-
Robert Kennedy lýsir því yfir a3 hann gefi kost á sér sem framboðsefni Demókrata f forsetakosningun-
um i nóvember. Kona hans er t. h.
uði; talað mikið en ekkert fram
kvæmt og vonað bara að allt
færi vel. Slíkt vekur að sj'álf-
sögðu ekki traust.
Kennedy, McCarthy
og Johnson forseti.
Stjórnmálaástandið í Banda-
ríkjunum hefur gjörbreytzt
síðustu dagana. Baráttan um
forsetaembættið harðnað, og
margir frambjóðendur koma nú
til greina.
Það voru hin óvæntu úrslit
prófkjörsins meðal demókrata
í New Hampshire-ríki, en það
er fyrsta prófkjörið af mörg-
um, sem gjörbreytti ástandinu.
Eugene J. McCarthy, öldunga-
deildarþingmaður frá Minne-
UnniS að gullflutningi í banka i
föstudag.
ParíS meðán mesta salan var s.l.
sota, fékk þar 42% af at-
kvæðum demókrata en Lyndon
Johnson forseti fékk aðeins
48%. Þar að auki greiddu marg
ir republikanar McCarthy at
kvæði, þannig að í heildina
fékk McCarthy fleiri atkvæði
en fórsetinn.Það var því
ánægður þingmaður, sem dag-
inn eftir, 13. marz, sagði blaða
mönnum: „Ég held ég geti orð
ið forsetaefni demókrata".
Fagnaðarlætin glumdu í
Sheraton Wayfarer Hotel í
Manchester, New Hampshire,
þar sem aðalstöðvar McCarth-
ys voru, fram undir morgun.
En brátt dró úr þeim, þegar
óvæntar fréttir bárust frá
Washington.
Þar tilkynnti Robert F. Kenn
edy, öldungadeildarþingmað-
ur, að hann væri að endur-
skoða afstöðu sína til þátttöku
í baráttunni um forsetafram-
boðið. Og á laugardaginn, 16.
marz, eftir fundi með McCarthy
tilkynnti Kennedy síðan opin-
berlega að hann myndi taka
þátt í baráttunni um forseta
framboðið.
Kennedy sagði, þegar hann
gerði grein fyrir þessari á-
kvörðun sinni í sama herbergi
í þinghúsinu í Washington og
bróðir hans John hóf baráttu
sína um forsetaembættið í jan
úar 1960, að Ijóst væri að
breyta yrði um stefnu landsins
í utanríkis- og innanríkismál-
um, og það væri aðeins hægt
að gera með þvi að skipta um
þá menn, sem móta stefnuna.
Hann sagðist hafa skýrt Mc
Carthý frá því, að baráttu sinni
væri ekki beint gegn honum,
heldur væri það tilgangur sinn
að styðja hugdjarfa baráttu
McCarthys.
Robert Kennedy mun taka
þátt í prófkjörum í Oregon og
Kaliforniu. en þau eru hvað
þýðingarmest þeirra próf-
kjara, sem eftir eru. Einnig er
sennilegt að hann muní taka
þátt í nokkrum öðrum próf-
kjörum.
Aftur á móti mun hann vænt
amlega ekki taka þátt í næstu
prófkjörum; mun hann eftir-
láta McCarthy að berjast gegn
Joihnson forseta í þeim, t. d.
í Wisoonsin 4. apríl n. k. Er
talið hugsanlegt að McCartlhy
vinni í þvi prófkjöri.
Sigur McCarthyis í New
Hampshire kom mjög á óvart,
og sýndi að hann á miklu fylgi
að fagna. Er það einkum meðal
ungs fólks og menntamanna,
sem hann nýtur stuðnings.
Sumir hafa sakað Robert
Kennedy um að vera tækifær
issinni, og þær radddr urðu
háværari þegar hann til-
kynnti um breytta afstöðu sína
svo til um leið og McCarthy
hafði unnið sinn fyrsta veru
lega sigur eii hann einn þorði
að hefja baráttuna gegn John
son, þegar hún virtist vonlaus.
Hefur þetta „frumhlaup“
vakið reiði margra, jafnvel
fyrri stúðningsmanna hans.
Enginn neitar því, að Kennedy
vill verða forseti, og mun
leggja mikið í sölurnar til að
ná þvi markmiði, né hinu, að
forsetakosningar í Bandaríkjun
um eru enginn sunnudags-
skóli. HLns vegar mun Kenn-
edy einkum hafa stigið þetta
skref, þar sem hann telur
stefnu Johnsons stórhættulega
á mörgum þýðingarmiklum
sviðum, andstöðuna gegn hon
um það mikla, að unnt sé að
bola honum frá og McCarthy
það óþékktan í landinu í heild,
að hann geti ekki unnið á
Johnson.Það telur Kennedy sig
einan færan um.
Þetta kom greinilega fram í
ræðu, sem Kennedy hélt á
sunnudaginn í borginni Man-
hattan í Kansas. Þar kom fram,
að Kennedy hafði boðið John-
son forseta að halda sig utan
við baráttuna um forsetafram-
boðið, ef forsetinn léti skipa
nefnd til þess að taka til endur
skoðunar öll atriði Vietnam-
styrjaldarinnar. Þessu var hafn
að.
í þesisari ræðu sagði Kenn-
Framhald á bls. 12.