Tíminn - 21.03.1968, Qupperneq 2

'•> r n r i ■
TÍMINN
FIMMTUDAGUR 21. marz 1968.
Hvernig teljið þér árang-
ursríkast að græða landið?
Það dylst engum sem eitt-
hvað þekkja til, að landið okk-
ar er alltaf að fjúka. Sú hef-
ur verið þróunin um margra
alda skeið, en það cr ekki
langt síðan hin mannlega hönd
hóf að spoma gegn henmi.
Menn greinir á, hver aðferð-
in sé affærasælust í þessu sam-
barndi, enda þótt allir séu auð-
vitað sammála um, að eitthvað
verði að gera, og að þessu
sinni höfum við snúið okkur
til 6 kunnra manna, og spurt.
Hvemig teljið þér árangurs-
ríkast að græða landið?
Fosfat og köfnunar-
efni
Halldór Pálsson, búnaðarmála-
stjóri.
Ég te'l áraingursríkast að
bera tilbúinn álburð á lacidið,
sérlega fosfat og köfnun’arefni.
Um leið á að sá harðgerðum
grastegundum, og beita síðan
búlfé ó þetta land.
Halldór Pálsson
Leggja áherzlu á
ræktun láglendis
Sigurður Líndal, bóndi Lækj-
armóti.
Sumir telja, að á undanförn
nm árum hafi ekki verið gert
betur en að halda í honfi um
gróðurfar landsins. En hitt
held ég þó fremur, að nokkuð
hafi áunnizt þar sem auk allr-
ar annarrar ræktunar hafa stór
landsvæði verið grædd upp úr
önfoka auðn, og landeyðiagu
snúið upp í sókn gegn eyðing-
aröflunum. Hins vegar hefur
búpeningi fjölgað á undan-
förnum árum og þess vegna
getur á somum stöðum verið
hætta á ofbeit nema vel sé
verið á verði. Og þessi hætta
vex ef svo heldur áfram, sem
verið hefur síðustu ár, að ár
ferði er heldur kaldara en var
um áratuga skeið. Beitarþol
iands þarf að rannsaka betur
en eninþó hefir yerið gert, og
verja til þess auknu fé og
SigurSur Líndal
tíma. Á þetta ekki sízt við um
afréttirnar. Ég tel Mklegt, að
afréttir séu í sumum tilfellum
beittar oif lengi fram eftir á
haustin, en það þanf að rann-
saka betur og koma í veg fyr-
ir gróðureyðingu, bar sem hún
kanm að vera. En höfuðáherzl-
uina eigum við að leggja á
ræktun láglendisins. Þar er
víða aukin framræsla mýranna
fyrsta skilyrðið til aukins og
haldibetri gróðurs. Til eru sveit
ir, sem áður voru mýrar, en
eru nú orðnar góðsveitir fyrir
áhrif framræslunnar fyrst og
fremst. Annars staðar hefur
ræktun sandanna haft hliðstæð
áhrif fyrir heil byggðarlög.
Landhelgismál ís-
lenzkrar bændastéttar
Páll Sveinsson í Gunnarsholti.
Þessari spurningu vil ég
svara í 6 liðum.
1) Með þvií _að læra af feng-
iinni reynslu. í þessu sambandi
vil ég með örifáuim orðum lýsa
því, sem gerzt hefur í þessum
mólum fró því að fyrstu lög
um heftingu sandfoks voru
sett. Gumnlaugur Kristmunds-
Páll Sveinsson
fyrsti sandgræðslustjórinn
stjórnaði þessum miálum til
1957 eða í 40 ár. Stefna hans
var rétt að leggja höfuð-
áherzlu á að hefta uippblástur
í 'byggð landsins. Til þessa við
reisnarstarfs var eingöngu not
að íslenzkt melgras, sem er
enn í dag, lang harðgerðasta
grastegundin í baráttunni við
uippblástur. Með komu Runólfs
Sveinssonar í stöðu sand-
græðs'lustjóra hófst nýr þáttur
í starfseminná, þ.e. að græða
örfoka land, sanda og mela til
nytja, au.k þess sem Runálfur
lagði höfuðáherlu á að hefta
uppblástur bæði í byggð og ó-
hyggð.
2) Með grastegundavali,
einkum til uppgræðslu á ör-
foka svæðum. í þessu sam-
bandi eru einkum 3 tegundir,
sem skara fram úr, þ.e. tún-
vinguU, lynggresi og vallar-
sveifgras.
3) Með áburðarnotkun
f-yrstu árin, sem fer þó eftir
nýtimgu hins uppgrædda lands.
Segja má, að uppgræðsla land-s
sé fyrst og fremst áburðar-
spursmál. Þyrfti þyd áþurður
að vera á svo lágu verði, að
aiilir ræktunarmenn gœtu
bruðlað með hann.
4) Þar sem henta þykir,
ein'kum í hrauinum ætti að sá
íslenzkiu birkifræi, svo fremi
sem það er fáanlegt í stórum
stíl.
5) Með hagkvæmum vinrnu-
aðferðum til sándngar og
áburðardreifingar. Verður hér
að sjálfsögðu aðalleg-a að auka
og efla nýtízku tækni, þ. e.
áburðardreifingu og fræsán-
ingu með fLugivélum. Stór hluti
landsims er svo ósléttur og ill-
ur yfirferðar að flugvélar eru
eina tækið, sem til greina kem
ur. Ég er sannfærður um, að
emgin tækni mun koma okkur
íslendingum að meiria gagni
en áiburðBrflugvélin. Verndun
og aukning gróðurs í byggð og
óbyggð er landihelgismál ís-
lenzkrar bændastéttar og bjóð
arinnar adlrar. Með þvd að gras
klæða landið á þennan hátt
fáum við það betra, fegurra,
hlýrra og yndislegra.
6) Svo að hægt sé að gera
stórt átak í uppgræðslumállum
þarf að stórauka fjárveitingu
til landgræðsdu.
Ekki ofbeit, heldur
jarðvegsástand
Þorsteinn Sigurðsson bóndi á
Vatnsleysu.
Því hefur verið naldið t.ii
streitu, að uppblástur stafi
fyrst og fremst af ofbeit sauð-
kindarinnar, en ég held, að
þessu sé á amman veg farið.
Nautpeninguriinn á hér ekki
síður hlut að máli, en fyrr á
ölduim var meira um nautpen-
ing í landinu en nú er og
ég hygg, að hann eigi fyrst og
fremst sök á eyðingu skóg
amma.
En hviorki sauðkiindin né
'nautpeningurinn á hér alla
sök. Miiklu fremur held ég, að
jarðvegsástand og veðurfar or
saki sa'ndfok og gróðureyð-
ingu.
• Ef við athugum, hvar upp
blósturinn hefur verið mestur
kemur í ljós, að það er hélzt
á eldstöðvas'væðum, þar sem
jarðvegurinn er mengaður
ösku og öðrum gosefinum.
Þetta er Árnes og Rangiár
vallasýsla Vestur-Skaft’afells-
sýsla og síðan belti norð-aust-
ur yfir landið og norður í
Þingeyjarsýslur. Það lætur að
Mkum, að þegar mikdð er um
gosefnd í jarðveginum, verða
rætur gróðursims ekki eins
sterkar og ella, og láta frekar
undan síbreytilegum veðrum
steypiregni og ofsaroki, sem
svo vel er þefckt hér á landi,
einkum sunnanlands. Jarðveg
urinn verður gljúpur, og jarð
föll myndast, einkum þegar
mikil er úrkoma, og svo kem
ur stormur og rífur gróðurinn
upp. Þannig verður uppblástur
inm, að þvi er ég held. Hitt
er svo annað mál, að ofbeit bú
penings hefur auðvitað slæm á
hrif, og fiýtir fyrir þessari
þróun, en begar uppblástur
inn er hafinn er fátt sem getur
stöðvað hann. Ég get nefnt
mörg dœrni, sem sýna, að or
sök landifoks er ekki einungis
ofbeit. Á Suðurlandi eru ýms
ar heiðar og afréttar, sem lít
ið hefur verið beitt á, örfo'ka,
en vestan Langjökuls og norð
anlands eru heiða'rnar grasi
grónar og fallegar. Ekki hafa
þær þó síður verið notaðar til
beitar. Að sjálfsögðu verðum við
að hefjast handa um að rækta
landið hver sem orsök upp
bliástursins er, en það er erfitt
verk og kostnaðarsamt, og ég
vill leggja ríka áherzlu á, að
láglendið verði látið sitja í
fyrirrúmi, og þau svæði önn
ur, sem enn eru litið blásin
og þessi óheillavænlega bróun
heft, þar sem bezt verður við
hana raðið os mikilvægast er
að stöðva hana
Ég býst við, að það megi na
taisverðum árangri með því að
dreifa fræjum og áburði á or
foka landssvæði. en það er
mjög svo kostnaðarsamt, og
ættu þau svæði því að mínum
dómi að sitja á hakanum fvr
ir hinu
Koma í veg fyrir
ofnytjun
Hákon Rjarnason, skóg-
ræktarstjóri.
Áður en gengið er til spurn
ingar verða menn að gera sér
ljóst af hivaða orsökum gróð
eyðingin og jarðvegs
Þorsteinn Sigurðsson
skemmidirnar eru hér á laudi.
Hin uipphaflega orsök, eða
frumorsökin, etf svo mætti að
orði kveða, er tvímælalaust bú
seta manna, og nánar tiltekið
eru það búskaparhættirnir.
Síðar koma fleiri sanwerkandi
orsakir til eins og hart veður
f.ar, eldgos o.fl. Þótt flestar
þessara orsaka sóu miklu stór
höggvari en 'mannsihöndin
mundu þær ekki hafa losnað
úr læðingi nema fyrir ti'iverkn
að manna.
Fyi’ir því er ljóst, að hvergi
má ganga nær gróðri landsims
en svo, að hann geti lifað eðli
legu lífi. Hann þarf að gei.a
aukið kyn sitt, breiðzt út og
varðveitt frjósemi jarðvegs.
Eingin planta, hvort heldur
hún er stór eða Lítil, þoiir
nema takmarkaða skerðingu.
Öll skerðing umfram þau taik
mörk veldur skemmdum, fyrst
á einstökum plöntum en síð
an á gróðursamfélaginu í heild
ef skerðingin verður of mikil
ár eftir ár. SMkt endar á einn
veg, með algerri tortítningu
gróðursins.
Fyrsta skilyrðið til þess að
„græða íslands und“ er því að
koma í veg fyrir að gróður
landsins sé nytjaður um oí.
Þetta hlýtur að leiða til þess,
að mikilil hluti búfjárins verð
ur að ganga á raektuðu landi
árið um kring. Öll búbeit
verður að vera samkvæmt
skynsam'legri itölu. Þetta ætti
Framhald á bis 15
Hákon Bjarnason