Tíminn - 11.05.1968, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 11. maí 1968.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarlnn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson, Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastrætl 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sfmi 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — f
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Raunhæfasta stéfnan
Því er réttilega haldið fram, að mörkin milli íslenzku
stjórnmálaflok!kanna séu ekki eins skýr og þau voru t.d.
fyrir 30—40 árum. Þetta eigi m.a. þátt í því, að ungu
fólki þyki stjórnmálin leiðigjarnari nú en þá. Það vilji
hafa sem gleggstar línur.
Ef litið er 30—40 ár aftur í tímann, kemur í ljós, að
Sjálfstæðisflokkurinn hélt einhliða fram einkarekstri á
öllum sviðum og bannfærði öll opinber afskip-ti. Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðubandalagið (sem hét þá Kommún-
istaflokkur íslands), héldu hins vegar fram þjóðnýtingu
allra meiriháttar atvinnufyrirtækja og fundu einkarekstr-
inuan flest til foráttu. Afstaða Framsóknarflokksins var
sú, að beita ætti einkarekstri, samvinnurekstri eða opin-
berum rekstri, eftir því hvað hentaði bezt hverri einstakri
atvinnugrein. Víðast ætti einkareksturinn bezt við, en á
öðrum sviðum samvinnureksturinn, en viss stórverkefni
hentuðu stundum bezt opinberum rekstri. Á sumum svið-
um gæti samkeppni milli allra þessara rekstrarforma
komið til greina. Af þessum ástæðum ætti ekki að halda
neinu af þessum rekstrarformum einhliða fram, lieldur
velji á milli þeirra eftir verkefnum og aðstöðu í við-
komandi atvinnugrein. .
Reynslan hefur orðið sú, að allir hafa flokkarnir
vikið mjög frá þessum fyrri kenningum sínum, nema
Framsóknarflokkuririn. Sjálfstæðisflokkurinn hefur á
mörgum sviðum vikið frá kenningum sínum um einhliða
einkarelcstur, m.a. haft forustu um stærstu bæjarútgerð-
ina og gefið togurum hennar nöfn kunnustu talsmanna
einkaframtaksins! Sjálfstæðisflokkurinn hefur afnumið
alla samkeppni í brunatryggingum í Reykjavík og lagt
þær undir borgarfyrirtæki. Þannig mætti lengi telja.
Jafnt Alþýðuflokksmenn og Alþýðubandalagsmenn eru
löngu hættir að tala um hina víðtæku þjóðnýtingu, sem
þeir boðuðu áður fyrr. í staðinn hafa þeir stutt einka-
framtakið á mörgum sviðum. Á íslandi starfa nú ÖU
þessi rekstrarform hlið við hhð.
Þannig hafa andstæðingar Framsóknarflokksins færst
yfir á þann grundvöll, sem hann stóð einn á fyrir 30—40
árum. Sjónarmið hans hafa náð viðurkenningu vegna
þess, að þau voru minnst bundinn kreddutrú á eina
einfalda allsherjarlausn, heldur byggð á heilbrigðri víð-
sýni og skynsamlegu mati á því sem hentaði bezt í
hverri grein og hverju sinni.
En kreddusjónarmiðin eru samt ekki úr sögunni. í
Sjálfstæðisflokknum virðist aftur vera að vaxa upp ein-
hliða trú á einkarekstur, sem ekki verði háður neinu
aðhaldi. í Alþýðuflokknum og Alþýðubandalaginu er
fyrir hendi trú á einhliða þjóðnýtingu og víðtækt embætt-
ismannavald. Aðeins efling Framsóknarflokksins er því
trygging þess, að heilbrigt jafnvægi skapizt í þessum
efnum, en blind kreddutrú verði ekki látin ráða.
Vanrækslan mikla
Alþýðublaðið er öðru hvoru að dást að frábærri
stjórn Gylfa Þ. Gíslasonar á skólamálunum. Langflestir
eru sammála um, að skólakerfið sé orðið úrelt. Gylfi Þ.
Gíslason hefur verið menntamálaráðherra í 12 ár, og
ber því meginábyrgð á, að ekki hefur enn verið hafizt
handa af neinni alvöru á endurskoðun skólalöggjafar-
innar. Þetta er einhver mesta vanræksla, sem um getur
í sögu íslenzkra skólamála fyrr og síðar.
TÍ MIN N n
Tad Szulc, fréttaritari New York Times:
Hvað tekur viö á Spáni eftir
að Francós irýtur ekki lengur?
Kröfur um breytingar færast óðum í aukana
Franco stjórnar enn meS harSri hendi, en hann er orSinn 75 ára.
Vaxandi ólgu gætir nú í
þjótflífi Spánverja, einkum
þó meðal stúdenta og verka
manna. Óeirðir stúdenta og
ólögleg verkföll eru orðnir
tíðir atburðir. Um þetta efni
er rætt í eftirfarandi grein
eins af þekktustu blaða-
mönnum „New York Times"
en hann hefur dvalizt á
Spáni að undanförnu. Grein
in birtist í „New York Tim
es“ síðastl. sunnudag.
í BYRJUN þessa mánaðar
glampaði á gráa hjálma og
einkennisbúninga óeirðalögregl
unnar spönsku víðs vegar um
Madrid, bæði meðal vorblóm-
anna í háskólagarðinum,
græna gróðursins í safngarðin-
um við Prado og milli trjánna
í Parque de Occidente.
Lögregluþjónarnir voru öún-
ir kylfum og skammbyssum.
Þeir geystust fram og aftur
um borgina í almenningsvögn-
um og Land-Roverbifreiðum,
en í kjölfar þeirra fyigdu ríð
andi hermenn og bílar með
vatnsslöngum. Nýjasti og
gleggsti votturinn um vaxandi
ugg Francostjómarinnar út af
ástandinu er þó, að óeirðalög-
reglan naut aðstoðar þjóðvarð
liðasveita, sem komnar voru
frá héruðunum umhverfis, og
vopnaðar voru rifflum og vél
byssum.
Verkamenn í stjómarand-
stöðu og stúdentar dreifðu
kröfugöngum í tilefni af 1.
maí á þrjá daga og þá varð
sýning öryggissveitanna einna
tilkomumest Árið, sem leið,
var „tuttuigasta og níunda frið-
arárið“ eftir lok borgarastyrj-
aldarinnar, en á því ári urðu
óeirðir og kröfugöngur stjórn
arandstæðinga svo tíðar og
hversdagslegar, bæði í Madrid
og öðram spönskum stórborg
um, að tilkoma gráklæddu lög
regluþjónanna er hætt að vekja
sérstaka eftirtekt venjulggra
Spánverja.
HINIR frjálslyndari prestar
kaþólsku kirkjunnar taka í
vaxandi mæli þátt í síauknum
og augljósari andmælaaðgerð-
u^i, ósamt verkamönum, stúd
entum og menntaimönnum.
Mjög er ólíklegt, að þetta eitt
naegi til þess að steypa stjóm
Francos, sem enn stendur föst-
um fótum, en það ber eigi að
síður vott um hraðfara gliðnun
rikisstjómarinnar og raunar
alls kertfiisins.
. Orsaka þessarar hrömunar
og upplausnar er fyrst og
fremst að leita í elli ríkisstjórn
arinnar og foringjans, hins T5
ára gamla yfirhershöfðingja.
Heita má, að alvarlegur ágrein
ingur milli hins aldna hers-
höfðingja og stjórnar hans og
hugarheims ungu kynslóðarinn
ar sé líffræðilega óumflýj3n-
legur. Unga fólkið óskar ekki
framar eftir að vera sérstak-
lega minnt á borgarastyrjöld-
ina. Það hefir fyrst og fremst
áhuga á að sameinast loksins
meginstraumi mannlífsins í
Vestur-Evrópu.
Næstæðsti yaldamaður Spán
ar og varaleiðtogi ríkisstjómar
innar, Luds Carrero Blanco að-
míráll, sýndi fram á, hve al-
varleg hnignunin er, en ef
til vil ám þess að gera sér
grein fyrir þvl Hann flutti
ræðu síðast í apríl og gerði á-
heyrendum sínum og öðrum
Spánverjum mjög hverft við
með því að hafa í hótunum
um beitingu hersveita til þess
að brjóta á bak aftur tilraun-
ir til breytinga á því, sem þar
í landi heitir „stjórnarfarsleg
regla“, eða eins-flokks stjóm
undir forustu Francos.
LIÐNTR eru tæpir þrír ára-
tugir síðan að nokkur spansk-
ur fomstumaður hefir fundið
sig knúinn til að tala beinlínis
um herinn sem bakhjall og
brjóstvöra ríkisstjórnarinnar.
Tilkoma þessa nýja tóns hjá
málsvara ríkisstjórnarinnar, á-
samt þeim nýupptekna hætti,
að direifa sveitum öryggislög-
reglu um alar borgir þar sem
einhverjar kröfugöngur eða
andmælasamkomur kunna að
vera haldnar, ber greinilega
vott um mjög aukna spennu á
Spáni yfirleitt .
Aðra sönnun um spennuna er
að finna í því, að loka varð
hinum fjölmenan háskóla í Mad
rid seint í marz til þess að
kveða niður óeirðir, sem voru
að verða óviðráðanlegar, Verk
föll hafa einnig verið gerð við
hálfa tylft háskóla annars stáð
ar á Spáni.
Ríkisstjómin var í raun og
veru neydd til þess að skipa nýj
an menntamálaráðherra og
nýjan háskólarektor, — en báð
ir eru þeir ofurlítið frjálslynd
ari en fyrirrennarar þeirra, —
ætlunin var að opna háskólann
í Madrid aftur um þessar mund
ir. Líta má með vissum hætti á
þessar ráðstafanir sem sigur
fyrir hina uppreisnargjörnu
stúdenta, en þrátt fyrir það
er almennt litið svo á, að ó-
kyrrð haldi áfram í háskólun
um.
Þegar allt kemur til alls er
erQðasta úrlausnarefnið á
Spáni að leysa Franco yfir-
hershöfðingja af hólmi. Allt
sem er að gerast, hvort heldur
er á almannafæri, f aðalstöðv
um hersins eða meðal stjórn
mála og bankamanna, stendur
í beinu sambandi við þessa
framtíðarlausn, sem sennilega
er ekki ýkja langt undan.
CARRERO Blanco aðmíráll
karœ að hafa verið að aðvara
andstæðinga Franeos um, að
herinr, yrði notaður ef nokkur
tilraun yrði gerð til þess að
breyta ástandi spanskra stjórn
mála og hrófla við kerfi Franco
ista. Allt er á hu'ldu um skoð
anir og afstöðu annarra aðmír-
ála og hershöfðingja, en um
bau efni er þó rætt og deilt
álkafar en flest annað meðal
þeirra manna á Spáni, sem af
skipti hafa af stjórnmálum.
Verkamennirnir og stúdent-
arnir, sem þramma um göturn
ar eins og þeir gerðu í byrjun
þessa mánaðar, em einnig með
vissum hætti að heyja sér fram
tíðaraðstöðu. Sama má segja
um hina fáu en „áhrifamiklu"
kommúnista, sem ríkisstjómin
kenir um alla ókyrrð á Spáni,
en gerir þar úlfalda úr mý-
flugunni.
Atburðarásin í næstu framtíð
ber efalaust þau einkenni, sem
nú ber mest á: Óeirðirnar halda
áfram, öryggislögregluþjónun-
um heldur áfram að fjölga og
hrörnuinin ágerist Fáir Spán-
verjar hafa trú á að unnt reyn
ist að stöðva framþróunina, og
heita má, að það eitt teljist 6-
ráðið, hvenær hún nær sínu
óumflýjanlega lokamarki.