Tíminn - 26.05.1968, Blaðsíða 5

\
SUNNUDAGUR 26. maí 1968.
TÍMINN
17

Hann sýnir rautt U'ós, sé of
grunn farið, hvort heldnr er
að norðan, eða sunnan utn
Hlúllið (svo nefna .sjómenn
sundið cnilli Eldeyj.ar og
Reyikjaness).
Sj'álfur getur höfuodur þessa
pistiis toorið, að þegar komið
er á togara úr siglingu,'' róast
hugurinn og þráin eftur þurru
landi, þegar Stafnesviti blikar
á stjórnborðskinnung og Garð
Skagi sendir sitt taktfasta ljos
út í nóttina langt í fjarska
Þá er venjan að útdeila toili.
Básendar
Súður og ausjur yfir vog-
ana undan Stafnesi sér í tvo
háa grösuga hóla og inn af
þeim gnóðurrönd, sem ber i
fjarskiptaspeglana miklu, sem
herinn hefur gert til að hnýs-
ast eftir óvinum sínurn. Þar
jrzt á rima eru tóttir Básenda-
bæjarins og upp af þeim forn-
ir hleðslugarðar, sem e.t.v.
hafa verið í veggjum vöi-uhúss
Báseoidaverzlunar. Sé svoJhef-
ur það verið mikið hús, bnda
þanf skrei® töluvert rými.
Örlögin urðu mikilvirk á Bás
enidúm aðfaranótt Ö. janúar
1799. Þá va'knaði fólk allt u,pp
um miðja nótt, við að komið
var ofsalegt útsunnanveður og
sjórinn farinn áð ríða húsua-
um eins og herska-ri af illvig-
um draugum, en stórstreymt
var. Kaupmaðurinn, Hinrik
Hansen, vaknaði uþp í timb-
urhúsi sínu, við að sjórinn lét
grjóthríðina dynja á veggjun-
am. Hann hraktist þá fyrst
með fjölskyldu sína upp á háa-
loftið, þa-r sem þau höfðust við
um hríð háifnaki.n og þegar
þar var ekki vært lengur,
tókst því áð vaða í fjós, sem
stóð eilítið hærra. Skammt
var þó þess að bíða, að þekj-
an hrýndi ofan á fólkið og
komst það loks við illan leik
að hjáleigunni Loddu í Staf-
nestúni. í þessu flóði fyrir-
fórst þó ekki nema eitt manns
JlÉ á Básendum. Vpt það göm-
ul kararkona, sem var í húsi
með vionufólki k^upmannsins.
Hún hét Rannveig Þorgilsdótt-
ir.
Þessa nótt eyddust Básend-
ar og hefur aldrei verið byggt
þar siðan.
Svo er sagt um nöfnina á
Básendum, að þar hafi verið
hægt að leggja tvei.nur kaap-
skipum. Hlú,n var þó bættuleg
í útsunnan átt og urðu víst
nokkur skip til þama á leg-
unni. Sennilegt er að dánskur-
inn hafi búið um sig í Kefla-
vík ef.tir þetta og ekki hirt
um að sitja svo hættulegan
stáð sem Básenda.
Þetta mesta flóð í manna
minnúm á íslandi kom áð sjálf
sögðu víðar við en á Básend-
um. T.d. i Hraunhöfn (Búð-
um) á Snæfellsnesi og miklir
skaðar urðu um allt Suðvestur-
land, bæði á skipum og sjávar-
kotum. En allt er það utan
við okkar sögusvjð.
Á Stafnesi eru nú fjórar
jarðir í byggð og liggja tún-
in saman. Komnir norða.n veg-
inn, yerður fyrst fyrir heim-
reiðin að Bala, reisulegum bæ..
Þar býr Guðmundur, leiðsöga
maður okkar um Stafnesfjó'-.
ur. Á vegarenda er komið .
hlað Stafinesbæjanna tveggja.
en rétt þar sem vegurinn sveig
ir þangað heim, er'býlið Ný-
lenda. Allt er þarna vel og
mjmdarlega húsað.
Frlá fornu eru iandamerki
Stafness talin frá Mjósundi
í .norður, þar sem skilur milli
Hvalness og Stafnesslanda og
suður-til Djúpavogs í Ósabotn-
um og sér þá inn Kirkjuvog
og til Hafna. Síðan náði jörð-
in upp um alla Miðnesheiði
allt að Háaleiti, felli, sem nú
hefur verið jafnað við jörðu
og notað -til púkka undir flug-
brautir á Keflavíkurflugvelli.
Allt þetta uppland jarðarinn-
ar var tekið eignarnámi, þeg-
ar flugvölluirinn var gerður, en
þó svo að bændur héldu beit-
arrétti á landið. Síðan tók rfk-
ið allt beitarlandið á leigu og
má nú ek'ki hafa neina kind
í Stafnesi. '
Hér skilja leiðir með Guð-
mundi og okkur, því við höld-
um í .norður til naesta byggða-
hverfis, Hvalsness.
Á Hvaisnesi
Hvalsneskirkja er að fylla átt-
unda tuginn. Hana lét gera
stórbóndi í Höfnum, Ketill í
Kotvogi. Hún er gjörð af steini
og rammileg eins og miðald.a-
virki. Áður hafði Ketill þessi
látið gera timihurkirkju þar á
staðnu.m.
Þrátt fyrir að Hvalsnes sé
fornfrægur útróðrarstaður og
einn af meiriháttar á Miðnesi,
lifir staðurinn þó fyrst og
fremst í minoingunni um sjö
ára prestsþjónustu Hallgríms
Pcturssonar. Þar lifði hanm ef
til vill sírta mestu reynslutíma
og herra Sigunbjörn Einars-
son biskup iætur að því liggja
í erindi, sem hann flutti í
Hvalsneskirkju árið 1951, að
dvöl hans þar og viðskipti við
Miðnesinga ásamt missi Stein-
unnar dióttur hans, hafi orðið
honum það vegarnesti tii' Saur
bæjar, sem Passíusálmarnir
urðu til af.
Hitt er . auðvitað fullt eins
víst, að hann hafi staðið í
stólnum í Hvalsneskirkj'u, þeg-
ar honum varð litið út um
skjáinn í miðri prédikun og
sá tófu taka lamíb í túninu.
Varð honum þá að orði:
„Þú, sem bítur bóndans fé,
'bölvúð í þér augun sé.
Stattu svo sem stirnáð tré,
steinadauð á jörðinne.“
Og af því að Hailgrí,mur var
að sjlálfsögðu kraftaskáld, varð
tófan sú ekki eldri. En sög-
unni fylgir, að mjög ha.fi han.n
iðrað þessa verknaðar, sem
framinn var fyrir sjálfu aug-
liti skapara skepnu og tófunn-
ar þá um leið.
Ekki eru nema örfá ár sið-
a.n að steinhella fannst í dyra-
hleðslu kirkjunnar með ein-
hverju kroti á. Við nánari at-
hugun reyndist þar komin í
leitirnar hálfur legsteinn yfir
Steinunni Hall.grínjádóttur, lík
lega höggvinn af föður henn-
ar. Ólíklegt er að séra Hall-
grímur, snauðastur allra og
aumastur allra á Miðnesi, hafi
getað keypt fagmann til að
hiöggv'a í steininn.,
Gaman hefur verið að standa
á sjávarikamtoinum á Hvalsnesi
og horfa á franskar skonnorA
Útvegsbóndi gerir aS netum sínum aS lokinni vertíö.
Rammleg hleSsla.
\