Tíminn - 09.06.1968, Qupperneq 9

I
\
SUNNUDAGUR 9. júní 1968.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FrairLkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur I Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusimi: 12323 Auglýsingasími: 19523 Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — 1
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Samvinnuráðstefnan
Þessa dagana stendur yfir á Akureyri ráðstefna, sem
ungir Framsóknarmenn efna til um framtíðarverkefni
samvinnustefnunnar á íslandi og gildi hennar og stöðu
í íslenzku samfélagi nútímans. Flytja þar ýmsir erindi
og koma vafalaust fram skiptar skoðanir, og síðan verða
umræður.
Þessi ráðstefna er góðra gjalda verð, því að brýn
nauðsyn er á, að samvinnumálin séu rædd á breiðum
grundvelli og miklu víðar en innan raða samvinnumanna
eða samvinnufélaganna. Samvinnustefnan hefur lyft
Grettistökum í íslenzku þjóðlífi síðustu þrjá aldarfjórð-
ungana og átt ríkastan þátt í því, ásamt verkalýðshreyf-
ingunni að bæta lífskjör hinna efnaminni stétta. En
breytingar í samvinnustarfinu verða að vera örar og
aðlögunarhæfni eftir kröfum nýs tíma mikil. Hlýtur
það að vera sígilt viðfangsefni hreyfingarinnar að endur-
nýja sjálfa'sig. Slík endurnýjun er ekki aðeins mál sam-
vinnufélaganna, heldur allrar þjóðarinnar, svo mikill
þáttur sem samvinnuhreyfingin er í þjóðlífinu. Þess
vegna eru ráðstefnur um samvinnúmál, utan samvinnu-
samtakanna, eins og sú, sem nú er haldin á Akureyri,
mikilvægar og mjög æskilegar.
Kennaraþing
Þessa dagana stenda tvö kennaraþing yfir í Reykja-
vík, þing barnaskólakennara og þing framhaldsskóla-
kennara. Kennslumálin hafa sjaldan eða aldrei verið eins
heitt umræðuefni og s.l. vetur. Kennarar munu vafalaust
ræða þessi mál á þingum sínum, svo og kjaramál sín og
starfsaðstöðu, og er vel að þeir gefi sér gott tóm til þess
að ræða þessi mál og láta frá sér heyra um þau, því að
satt að segja hafa ýmsir rætt þau fremur en kennarar.
Þeirra álit, tillögur og úrlausnir hljóta þó að verða þyngri
á metum en flest annað. Kennarastéttin gerir sér vanda
þessara mála vafalítið betur ljósan en aðrir, þó að hún
hafi ekki uppi mjög háværar umræður um þau.
Jónas Þorbergsson
Með Jónasi Þorbergssyni er fallinn í valinn merkur
brautryðjandi í félags- og framfaramálum þjóðarinnar
á fyrstu þremur áratugunum eftir að íslendingar fengu
fullveldi. Jónas var vaxinn af sterkum stofni í jarðvegi
íslenzkrar bændamenningar, þroskaður við mikinn bók-
lestur og hugsjónir samvinnu- og ungmennafélaganna, og
viðhorf þeirra voru sterkustu þættir í stjórnmálabaráttu
hans. Hann varð ritstjóri tveggja áhrifaríkra stjórnmála-
blaða, Dags á Akureyri og Tímans í Reykjavík. Alkunn
og táknræn fyrir Jónas er hin markvissa og sigursæla
barátta hans og forysta um stofnun Kristneshælis.
Greinar Jónasar um landsmál voru rökfastar, hóf-
samar í dómum og þó áhrifaríkar, og má ekki sízt nefna
smágreinar, er hann skrifaði oft og beitti líkingum og
beittu háði, sem hreif vel, en var þó ætíð mjög málefna-
legur. Jónas ritstýrði Tímanum aij miklum þrótti og
reýndi þó mjög á hann í hinum hörðu sviptingum, sem
urðu á þeim árum.
Jónas Þorbergsson var glæsilegur gáfumaður og
hugsjónamaður, einstakur málhagi og ritaði þroskaðan
stíl, eins og rit hans bera vott um. Forysta hans í út-
varpsmálum þjóðarinnar eftir að hann hætti beinni póli-
tískri þátttöku, sýndi einnig víðsýni hans, stórhug og
fqjgystiiþrek.
___TÍMINN A_________________________________9
r"*-- — .................
TIBOR SZAMUELY:
Rússar óttast mjög bandalag
Kína og Vestur-Þýzkalands
Þýzkir sérfræðingar sagðir hafa veitt Kínverjum aðstoð við
gerð kjarnorkuhergagna.
VERTTJR rússneskur blaða-
maður heldur fram, að þjóð
okkar kunni bráðlega að þurfa
að horfast í augu við uppvekj-
andi aðstæður, eða hemaðar-
og stjémmálaibandalag milli
Kíina Maos og Vestur-Þýzka-
lands undir áhrifum endur-
vakinnar þjóðernisstefinu. Og
þessu bandalagi verði beint
gegn Sovétríkjunuip.
Um þetta fjölluðu tvær at-
hyglisverðar greinar, sem birt
ust fyrir skömmu í vikurit-
inu „Literaturmaya Gazeta“ í
Moskvu (10. og 17. apríl) und-
ir fyrirsögninini „Bonn — Pek-
ing? Samdráttur andstæðn-
anna“. Höfunduriinn er hinn
kunmi rússneski blaðamaður,
Rostovsky, en hann er víð-
kunnur á Vesturlöndun uindir
gervinafninu „Ernst H©nri“.
Undir því nafni gaf hanrn þar
út á árunum milli 1930 og
1940 tvær athyglisverðar bæk-
ur, eða „Hitler over Europe?“
og „Hitler over Russia?“
RostovskyJHenri er á vissan
hátt eins konar Walter Lipp-
mann í Rússlaindi. Sá megin-
munur er þó á, að Rostovsky
er ekki einungis snjall blaða-
maður, heldur og hálf-opinber
málsvari. Skoðanir hans verð-
skulda miklu meiri athygli en
þær hljóta tíðast.
HUGMYNDIN um þýzk-kín
verskt bandalag er drjú'gan
spöl haindan þess hugsanlega
í augum venjulegra vestrænna
manna. En allt öðru máli er
að gegna um Rússa, þar sem
nagandi öryggisleysi hefir ráð
ið mestu um afstöðu þeirra til
umheimsins öldum saman.
Öld eftir öld vörðu Rússar
orku sinni í að treysta öryggi
sitt. Þeir háðu endalausar styrj
aldir. lögðu ufidir sig ný og
ný landsvæði í austri, vestri,
norðri og suðri, en lokamark-
inu náðu þeir aldrei þrátt fyr-
ir það. Nýjustu vannarlínunni
komu Rússar upp eftir að síð-
ari heimsstyrjöldinmi iauk, þeg
ar þeir hrifsuðu til sín háifa
Evrópu.
En hafa Rússar þá loksins
öðlazt sálarfrið? Því fer fjarri.
Þeir virðast jafnvel enn á-
hyggjufyllrr en nokkru sinni
fyrr. Þeir hafa ekki kviðið þvi
mest, að á þá yrði ráðizt, held-
ur að stofnað yrði fjandsam-
legt bamdalag gegn þeim. Þeir
hafa ávallt verið haldnir þeirri
hugmynd, að verið væri að
sameinast gegn þeim. Innrás
Napoleons var nefnd „inmrás
tungnamna tólf“ og oorgara-
styrjöldi 1918—1920 hét „inn
rás ríkjanna fjórtán".
ÞÝZKALAND er það ríki,
sem Rússar óttast tvímælalaust
mest, hvort sem það er aðili
að bamdalagi eða ekki. Þetta
er þó tiltölulega nýtt viðhorf,
enda þótt að flestir séu á önd
verðri skoðun. Allt fram á tutt
ugustu öld voru það Rússar.
sem venjulega réðust á Þýzka-
land, en ekki öfugt. Reynsla
heimsstyrjaldanna tveggja
gjörbreytti þessu. Rússar ótt-
ast Þýzkaland enn ákaflega,
þrátt fyrir allt yfirlætið, her-
sýningarmar og eldflaugadyn-
inn. Þeir eru ávallt á varð-
bergi gegn endurvakningu
hins germanska anda. Ekkert
getur gert þá örugga, hvorki
hinm mikli máttur þeirra
sjálfra né gjörbreytt valda-
jafnvægi í heiminum.
í viðbót við þetta hefir nú
risið upp ný ógnun í austri
og vákið upp enm eldri og
djúpstæðari tilfinningar. Því
má aldrei gleyma, að Ilússar
hafa verið miklu lengur í við-
varamdi snertingu við þjóðir
Asíu en nokkur önnur Evróp
þjóð. Hin heiftúðuga barátta
gegn flokkum Tartara mótaði
sögu Rússa í meira en 500 ár.
Sá duldi ótti bjó ávallt í hug-
skoti þeirra, að einn góðan
veðurdag kynnu óvinirnir í Ev
rópu og Asíu að taka hönd-
um sarnan gegn þeim. „Ernst-
Henri“ hefir nú endurvakið
þennan ótta í fyrsta sinni síð-
an miöndiulveldi styrjialdarár-
anna hurfu af vettvangi.
Að áliti „Henris“ búa Vest-
ur-Þýzkaland og Kíma við meiri
stjórnmálaútskúfun em nokkur
önnur ríki. Utanríkisstefnan,
sem-þessi ríki hafa fylgt síð-
ustu tíu til fimmtán árin, er
nú að engu orðin. Þjóðverjar
hafa keppt að því framar öllu
öðru eftir stríðið, að koma
skipaniinni frá 1945 fyrir katt-
arnef og færa landamærakví-
amar út til þess horfs, sem
þær voru í fyrir styrjöldina.
Þjóðverjum hefir verið ljóst,
að þeir gætu aldrei fengið
þessu áorkað einir síns liðs og
hafa gerzt af þeim sökum á-
köfustu stuðningsmenn hinma
vestrænu hernaðarsamtaka.
En bandamenn þeirra hafa
brugðizt þeim hver af öðrum.
Bandaríkjamemn tóku að
keppa að bættri samibúð og
Frakkar, sem Þjóðverjar höfðu
einnig sett mikið traust á, sner
ust til andstöðu í Atlantshafs-
bandalaginu. Utanríkisstefna
Adenauers reyndist til einskis.
Kínverjar eru í svipaðri að-
stöðu. Áform þeirra frá því
um 1955 um forustu í austur-
og suð-austur Asíu eru að engu
orðin. Viðleitni þeirra í Indo-
nesíu, Indlandi. Pakistan, Jap-
an, Arabalöndumum, Afríku og
víðast hvar annars staðar hef-
ir reynzt til ills eins. Þeir
hafa sagt Skilið við Sovétríkin
og ekki tekizt að afla sér fuil-
nægjandi fylgis gegn þeim.
Kínverj'ar eru því í eins kon-
ar sóttkví, sem þeir hafa sjálf-
ir sett sig í.
MARGT af þessu er satt.
„Henri“ hefði getað stutt mál-
stáð sinn enn traustari rökum
með þvi að benda á, að svo
vilji til, að höfuðóvinur Kín-
verja sé sama ríkið og hafi í
hendi sér möguleikana á end-
ursameiningu Þýzkalands. En
án bess að geta þessa. kemst
hann að þeirri niðurstöðu, sem
beinast liggur við: „Gildar á-
stæður eru til að ætla, að vald
hafamir í Peking og Bonn
séu teknir að nálgast hvorir
aðra og þessi samdráttur sé
allt annað en tilviljun“.
„Henri“ bendir á Franz Jo-
sef Strauss, „áhrifamesta
manninn í Vestur-Þýzkalandi“
sem aðalhvatamann endurvak-
inna tengsla við Kínverjia.
Þetta eigi að vera „þriðja vara
ráðstöfunin", sem grípa megi
til, ef samvinnan við Banda-
ríkjamenn og Frakka fari út
um þúfur. Hanm segir einnig,
— og éttast sýnilega meira en
allt annað, — að hinn hægri-
sinnaði þjóðlegi lýðræðisflokk
ur (NPD) hneigist í laumi á
þessa sveif og þykist þar koma
auga á hugsanlegan grundvöll
þeirrar „nýju utanríkisstefnu“
sem hann hafi heitið. Og þetta
telur „Henri“ eðlilega háska-
legra en flest annað. Kiesing-
er kanslari hafi sjálfur léð
þessum málstað lið í laumi í
Asíuför sinni og haldið léyni-
lega fundi með útsendurum
Kínverja í Colombo, Rawal-
pindi og Karachi.
Hvað Mao snertir, telur
„Henri“ hanp óðfúsan að taka
höndum sainan við þýzku
„hefndarsinnana“. Hanm hafi
tilkynmt fylgismönnum sínum
í Vestur-Evrópu, að nýta beri
„óvini óvina sinna“, jafnvel
þó að þeir séu endurskoðun-
arsinnar. Mao hefir n'eitað að
viðurkenna varanleika landa-
mæranna við Oder Neisse.
Megi trúa „Henri“, er sam-
vinna Kínverja og Þjóðverja
þegar komin til framkvæmda
í framleiðslu eyðingarvopna.
Hann segir Vestur-Þjóðverja
leggja Kínverjum til þungt
vatn í kjarnorkusprengjur sín
ar og þýzka sérfræðinga að-
stoða Kínverja við að koma
upp flugskeytum, sem dragi
allt að 400 mílum.
„HENRI" bætir við, að auð-
vitað séu þetta aðeins fyrstu
reynslukerfin. Þjóðverjar séu
ekki enn vonlausir um að geta
gert Bandaríkj'amenm virkari
en áður. En hugmyndin sé síð-
ur en svo fráleit. Mao Tse-
tumg sé nægilega samvizkulaus
til að taka höndum saman við
hvern sem er gegn Sovétríkj-
umum, j'aínvel fjandamn sjáLIf-
an ef nauðsyn krefur. „Henri“
bætir við, að hann sé að þessu
leyti „alveg eins og Hitler"
en á í raun og veru vi'ð „al-
veg eims og Stalin“, eða jafn-
vel alveg eins og Lenin. „Ernst
Henri“ er þarna að lýsa nýju
bandalagi Þýzkalands og ann-
ars útskúfaðs veldis, sem sé
að þessu sinni beirnt gegn
Rússlandi, em ekki Vesturveld-
unum. Hin mikla velgengni
NPD í kosningunum í Vestur-
Þýzkalandi getur aðeins hafa
aukið á áhyggjur hans.
Máli sínu lýkur „Henri“ með
þeirri aðvörum, að þeir. sem
vísi möguleikanum á þýzk-kín
versku bandalagi frá sem fjar-
Framhald á bls. 15.