Tíminn - 13.06.1968, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 13. júní 1968.
TIMINN
5
Óhreint mjöl í poka
Starri sfcrifar úr Mývatns-
sveit:
„I-Iinn 14. maí birtist í Þjó'ð
viljanum greinarkor.n frá mér
sem bar ytfirskriftina: Krafist
svars. Þar var ég aS krefjast
svara við ýmsum spurningum
varðandi 25% hækku-n á raf-
magnsverði, sem okkur raf-
magnsnotendum er gert að
greiða nú. Spurningar mínar
fjölluðu og um viðskipti raf-
veitunnar við Kísiliðjuna h.f.
hér í sveit, svo og verðmismun
á rafmagni í bæjum og sveit-
um. Skulu spurningar mínar
í áðurnefndri grein ekki rakt-
ar hér nánar.
Nú er enginn hlutur sjálf-
sagðari né eðlilegri en að raf-
magnskaupandi heimti svör við
þvi frá þeim, sem þessar hækk
anir ákveða, hver sé orsök þess
ara gífuriegu hækkana á raf-
orkuverði. Vitanlega hlýtur það
að vera sjálfsögð skylda þeirra
er þessum ósköpum ráða, að
skýra ótilkvaddir frá orsökum
hækkananna. En fyrst að á
annað borð þarf að ganga eftir
þeim upplýsingum er það það
minnsta, sem af þeim verður
krafizt, að þeir bregðist fljótt
og vei við. En það er öðru
nær en þeir sjái sóma sinn í
því, því enn hafa þeir háu herr
ar ekki svaráð spurningum
mínum einu orði. Á þeirri
furðulegu framkomu er aðeins
ein skýring: Þeir hafa „óhreint
mjöl í pokanum".
Óverjandi hækkun
Sennilega er þessi rafmagns
hækkun óverjandi með öllu, og
því þykir ráðamönnum henn-
ar ráðlegast að þegja sem fast-
ast. Þessum herrum væri holt
að minnast þesis, að rafveitur
ríkisins eru ekki þeirra einka-
eign og þeir geta ekki ákveðið
raforkuverð að eigin geðþótta,
líkt og kaupmaður á vöru sinni
á Viðreisnartímum, án þess að
standa binum raunverulegu
eigendum og notendum, al-
menningi í landinu, reiknisskap
gerða sinna.
Meðan ég fæ ekki undan-
bragðalaus svör við þeim spurn
ingum, er ég varpaði fram í
Þjóðviljanum, rneðan ekki
fæst viðunandi skýring á raf-
magnshækkuninni, sé ég enga
ástæðu ,til að greiða síðasta raf
magnsreikning, og mér er
kunnugt um að fleiri bændur
hér í sveit munu fara eins að.
Héraðsrafmagnsveiturnar mega
þá bæta gráu ofan á svart og
loka fyrir rafmagnið hjá okk-
ur. Sá orðrómur gengur hér,
og er næsta sennilegt, að hann
hafi við rök að styðjast, að
rekstur Laxárvirkjunar gangi
svo vel, að hún hafi alls ekki
þurft á neinni hækkun raforku
verðs að halda, það er meira
að segja haft eftir kunnugum
mönnum, að Laxárvirkjunin
hefði fremur getað staðið sig
við að lækka rafmagnsverð til
neytenda.
Vilja ráðamenn þeirrar stofn
unar gefa skýrs-lu um, hvað
hæft sé í þessum orðrómi?
Verðskrá frá
Akureyri
Mér hefur borizt í hendur
verðskrá Rafveitu Akureyrar.
Næsta fróðlegt plagg, þegar
það er borið saman við verð-
skrá héraðsrafveitnanna. Þar
stendur, að Akureyringum beri
að greiða kr. 1,25 fyrir kílóv.st.
til heiornilisnota. Við sveita-
menn greiðum kr. 2,00. Munur
inn sem sagt 75 aurar. Ja, fyrr
má nú rota en dauðrota.
Hið liága verð til Akureyr-
inga er byggt á því, að Akur-
eyrarbær eigi hluta af Laxár-
virkjun móti ríkinu. Því er
eðlilegt, að spurt sé: Hve stór-
an hluta Laxárvirkjunar á Ak-
ureyraribær, eða réttara sagt,
hvað mikill hluti þeirrar raf-
orku, sem Laxárvirkjun fram-
leiðir, er framleitt af eignar-
hluta Akureyrar, og hvað af
eignarhluta ríkisins, og enn-
fremur: Hvað notar Akureyri
mikinn hluta af raforkunni frá
Laxárvirkjun?
Auðvitað notar Akureyri
aldrei nákvæmlega það magn
af raforku, sem eignarhluti
hennar framleiðir. Er þá
tvennt til og hvorugt gott.
Gangi Akureyri frá „leifðu“ af
sinni raforku, selur Akureyri
okkur hinum afga.nginn á 75
aurum hærra verði. Þurfi Akur
eyri hins vegar á meiri raforku
að halda kaupir hún hana af
ríkinu á 75 aururn lægra verði
en við. Hér er það næsta ótrú
legt, að Akureyringar borgi
sitt rafmagn undir kostnaðar-
verði, svo líklegt má telja, að
við borgum aldrei minna —
sennilega meira — e.n 75 aur-
um hærra verð og samsvar-
andi í fastagjöldum umfram
það, sem kostar að framleiða
raforkuna.
Það virðist sama hvernig
þessu máli er velt fyrir sér,
það er óviðunanlegt ranglæti,
að raforka frá raforkuverun-
um sé seld misháu verði til
notenda.
Raforka og olía
Auðvitað á að gilda það
sama með raflorku og olíu, hún
á að seljast á sama verði um
la,nd allt, án tillits til þess,
hvort menn búa í sveitum eða
bæjum. Er furðanlegt að sam-
tök bænda svo og þeir, sem
á Alþingi sitja og telja sig á
einhvern hátt fulltrúa bænda
þar, skuli ekki hafa gert þetta
mál að baráttumáli fyrir löngu,
og leitt það til sigurs.
Þessi verðlagsmál rafork-
unnar eru aðeins eitt dæmi
þess, sem nú er mjög stundað
í landi voru: Að níðast á bænd
um og búalýð. Er skákað í því
skjóli að bændur séu svo
dreifðir, innbyrðis ósamþykkir
og misjöfn þeirra sjónarmið,
að þeir muni ekki verða sam-
taka til að hrinda hinurn marg-
víslegu árásum. En þetta at-
hæfi á eftir að hefna sín þó
síðar sé.
Bændur eru seinþreyttir til
vandræða, en að því hlýtur að
koma að þolinmæði þeirra
þrjóti, og er þá ekki gott að
spá, hver verður framvinda
mála.
Að endingu skal skorað á þá,
sem ábyrgir eru í þessum raf-
magnsmálum að svara þeim
spurningum. sem ég hef
varpað fram í þessum tveimur
blaðagreinum, undanbragða-
laust og án tafar.
Það bíða fleiri eftir svari
en ég“.
Neyzlubann
Hér er bref frá Guðjóni B.
Guðlaugssyni:
„Of sjaldan birtast í blöðum
eða koma fram í útvarpi og
sjónvarpi, raddir gegn eitur-
notkun íslendinga. Þó eru það
einstaka góðir menn, er láta
til sín heyra um þau efni.
Ég vil taka í streng með
þeim. Rúmlega hálfrar aldar
barátta mín fyrir bindindi á
áfengi og tóbak og aðrar eitur
nautnir og umhugsun um þau
mál hafa sannfært mig um að
ekkert nægir eða kemur til
greina af því, sem mönnum
hefur komið til hugar í því
sambandi nema algjört bann.
Ekki einungis aðflutningsibann
heldur fyrst og fremst neyzlu-
bann. Eiturnotkun er glæpur
í hvaða mynd, sem hún er fram
kvæmd, glæpur og synd gagn-
vart neytandanum sjálfum,
samfélaginu og guði. Vín-
neyzla er höfuðglæpur. Af
h-enni spretta aðrir glæpir og
vegna hennar eru flest afbrot
framin. Örsjaldan drekka menn
áfengi vegna þess að þeir hafi
framið aðra glæpi að minnsta
kosti heyrist sjaldan um það
geti'ð, en daglega fréttist um
það að einhver eða einhverjir
hafi framið glæp eða lent í ein
hverri ógæfu vegna þess að
hann eða þeir hafi verið
drukknir eða þá vegna löngun-
ar í áfengi.
Maður, sem hefur neytt víns
er umhverfi sínu stórhættu-
legur. Lokum ekki augunum
fyrir þeirri staðreynd, sem vís-
indin hafa leitt í ljós og sann-
að að hver sá maður, sem hef-
ur bragðað áfengi, þótt ekki
sé nema minnsta skammt, hef-
ur lamast á dómgreind og gert
sig ófæran til a-llra starfa, sér-
staklega þeirra, sem krefjast
nákvæmni svo sem stjórnar á
bifreiðum,, vinnuvélum alls-
konar og öðrum nútímatækj-
um, er þurfa nákvæma með-
höndlun. Hér áður fyrr, á
meðan hesturinn og áraskipin
voru aðal farartækin, slarkaði
þetta stundum einhvern veg-
inn af, þó að menn brögðuðu
áfengi, a.m.k. meðan blessað-
ir hestarnir fengu að ráða fyrir
mönnunum. Það urðu þó æði
mörg umferðarslysin þá, bæði
á sjó og landi, af vínsins völd-
um. Nútíma farartæki verða
að láta manninn stjórna sér og
það allsgáðan. Almennt er við
urkennt, að til þess séu ekki
aðrir færir en þeir, sem eru
alveg lausir við áfengiseitur-
efnin úr líkama sínum möi\-
um klukkutímum áður. í ná-
inni framtíð verður gerð sú
krafa til þeirra, sem stjórna
farartækjum, hvort heldur cr
í lofti, á láði eða legi, og öðr-
um slíkum tækjum, að þeir
séu algjörir bindindismenn á
allar eiturnautnir .Eiturna-utna
lif samrýmist ekki nútíma lifn
aðarháttum og nútíma tækni.
Enginn er óhultur fyrir áhrif-
um þeirra og verknaði. Þess-
vegna er eiturneyzla einstakl-
ingsins öllum viðkomandi.
Þeir, sem vinna ekki gegn eit-
unneyzlu eru samábyrgir neyt-
endanum með afskiptaleysi
sínu. Þetta mál er því engum
óviðkomandi, þó að sumum
finnist svo. Það, sem veldur
þessum ósköpum, eitursölunni
og eiturneyzlunni í heiminum,
er eins og allir vita miskunnar ■
laus fégræðgi þeirra, er fram- k
leiða það og selja og lágar 1
hvatir þeirra, sem kaupa það I
og neyta þess, hafandi sig að
ginningarfíflum fégráðugra
manna eða réttara sagt þorp-
ara.
Vinna gegn áfengis-
og eiturlyfjaneyzlu
Fróðir menn hafa á öllum
öldum reynt að vinna gegn
áfengisbölinu og eiturnautnum
með því að reyna að koma
vitinu fyirir þá fiávita, sem
gerzt hafa eiturneytendur, en
sú barátta hefur að furðu litlu
gaigni komið miðað við erfiðið.
Ber þar margt til umfram það,
sem að framan greinir. Áfeng
inu hefur alltaf tekizt að sigla
undir fölsku flaggi á skraut-
fleygi tízkunnar og samkvæm-
islífsins. Það hefur aldrei ver-
ið nefnt réttu nafni, enda ekki
þolað það, heldur borið ýms
gælunöfn, fjarsbæð í eðli sínu
og áhrifum, svo sem: Brjóst-
birta, tár, guðaveigar, sem lífga
siálarýliinn o. þ. h. talið sjálf-
sagður drykkur og jafnvel
fæðutegund og læknismeðal.
Það er tími til kominn að líta
áfengið réttu auga og nefna *
það réttu nafni, sem er eitur. £
Það verður að taka það alvar-
legum tökum og réttum og 1
banna með lögum neyzlu þess, 1
eins og annarra eiturnautna. |
Við, sem komin vorum til 1
vits og ára árið 1915 vitum |
að ekkert hefur fært íslenzku |
þjóðin.ni jafnmikla bles-sun og
aðflutmingsbannið þessi tvö ár
sem það var í fulilu gildi. (Þá
voru t.d. ekki nema tveir fang
ar í „Steininum" fyrra árið, en
einn það seinna). En illum öfl
um bæði utanlands frá og þó
sérstaklega imnanland's, tókst
að rífa það niður og því fór
sem fór. í staðinn fyrir að
herða á bannlögunum t.d. með
því að setja á algjört neyzlu-
bann og skipa áfenginu eins og
vera bar í flokk með öðrum
glæpavöldum og glæpum af
grófari tegundum, svo sem
þjófnaði og manmdrápum. En
síðan, illu heilli, hefur Bakkus
verið hinn ókrýndi forsiætis- og
dómsmálaráðheira þessa lands
og áfengisverzlunim skálkaskjól
hans og mjólkurkýr þeirra,
sem eru umiboðsmenn fyrir er
lemda áfengisframileiðendur og
áfengisauðmagn, erlent og hér-
lent.
Blóðtaka hér
íslenzku þjóðinni hefur ver-
ið látið blæða á altari þeirra
fégráðugu mamna svo skipt hef
ur hundruðum milljóna króna
á ári, að svo miklu leyti, sem
hægt er að reikna í krónum
og kaupum, en hitt, sem er
mar.gfalt rneiri skaði verður
ekki í tölum talið, svo sem
dauðsföll, sjúkdómar, slys,
heimilisófriður, sálarkvalir,
sorg, ástvinamissir, tár, fátækt.
vonsvik, ræfildómur, auðnu-
leysi, stöðumissir, eyðilegging
verðmæta, óunnin dagsverk
o.m.fl.
Það er enginn vandi að
framkvæma neyzlubann á eit-
urnautnum ef réttir menn
vilja gera það. Það er fyrst og
fremst á valdi æðstu manna
þjóðarinnar hvernig til tekst.
Hvar, sem Bakkus og fylgi-
fiskar hans ætla að setjast að
völdum, eiga leiðtogar lamds-
lýðsins að vera viðbúnir að
gera skyldu síma og reka hann
og allt hans hyski á dyr. For-
setinm, ráðherrarnir, þingmenn
Framhald á bls. 12. tsm

Á VÍÐAVANGI
Jafnréttindi og
sérréttindi
Morgunblaðið reynir í gær að
snúa út úr og rangtúlka sam-
þykktir samvinnumálaráðstefnu
þeirrar, sem haldin var á Akur-
eyri um síðustu helgi. Segir
Mbl., að í ályktunum felist sér-
réttindakröfur. í þessum skrif-
um Mbl. birtist hið rétta hugar-
far Sjálfstæðisflokksins gagn-
vart samvinnufélögunum. Þegar
farið er fram á að samvinnufé-
lög njóti fulls jafnréttis við
aðra, að fjölmenn samtök al-
mennings fái eðlilega fyrir-
greiðslu hjá ríkisvaldinu til
jafns við aðra, þegar farið er
fram á að fyrirtæki samvinnu-
félaga fái að njóta jafnréttis
við aðra við skiptingu rekstrar-
og framkvæmdafjármagns, sem
er í höndum hins opinbera, þá
heitir það á máli Morgunblaðs-
ins sérréttindakröfur.
Uppbyggingarafl
landsbyggðar
Það treystir sér enginn til að
bera á móti því — ekki einu
sinni Morgunblaðið — að sam-
vinnufélögin hafa verið brjóst-
vörn og uppbyggingaraflið í
hinum dreifðu byggðum landis-
ins. I ýmsum byggðarlögum
væri nú öðru vísi umhorfs,
fólkið þar færra og kjör þess
verri, ef samvinnufélaganna,
samtaka fólksins sjálfs, hefði
ekki notið við. Fjármagn sam-
vinnufélags verður ekki flutt
brott af þeim stað, sem það
starfar, það er eign byggðarinn-
ar og trygging hennar til fram-
tíðar. Fólkið í samvinnufélag-
inu ræður með jöfnum rétti
hver fer með stjórn félagsins
og hver er stefna þess. Þar er
hinn smæsti jafnréttar hinum
stóra. Þeir, sem setja kapitalið
ofar manninum, telja það sér-
réttindi, þegar farið er fram á
að slík félög fái eðlilega fyrir-
greiðslu.
Ályktanir
Til að Ieiðrétta ennfremur
útúrsnúninga Morgunblaðsins
er rétt að birta hér í heild
ályktun Akureyrarráðstefnunn-
ar:
1. Félagsmálahreyfingar gegna
mikilvægu hlutverki í lýðræðis-
þjóðfélagi. Þær eru mótandi afl
í baráttu þjóðarinnar fyrir bætt
um lífskjörum. Samtök eins og
samvinnufélögin tryggja félags-
legt jafnræði þegnanna og þátt-
töku þeirra í sköpun eigin kjara
og tryggja jafnframt áhrif
þeirra á undirstöður efnahags-
lífsins, bæði i framleiðslu,
verzlun og þjónustu. Bein áhrif
fólksins á framkvæmd efnahags
aðgerða og menningarmála eru
grundvöllur hins félagslega
lýðræðis, sem er lífæð sam-
vinnusamtakanna. Samvinnu-
hreyfingin hlýtw því að gegna
mikilvægu hlutverki í efnahags
og menningarmálum þjóðfélags-
ins. Tii þess að samvinnuhreyf-
ingunni takist að rækja þetta
í framtíðinni verður ríkisvaldið
að viðurkenna hlutverk hennar,
og cryggja rétt samvinnuhreyf-
ingarinnar við skiptingu rekstr
ar- og framkvæmdafjármagns.
2. Samvinnuhieyfingin hefur
reynzt brjóstvöni og sóknarafl
hinna dreifðu byggða i fram-
fara baráttu þeirra. Nauðsyn-
legt er að samvinnuhreyfingin
búi við þau skilyrði, sem geri
henni kleift að rækja forystu-
Framhald á bls. 12.